Эмбриология
Реактивтілігі және калпына келуі
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| Реактивтілігі және калпына келуі.
Қорку немесе катты ашулану сиякты эмоциялык реакциялармен косарласкан стресс кезінде симпатикалык жүйке жүйесінің белсенділігі парасимпатикалык жүйке жүйесінен басым бола- ды. Бұл жағдайда тек постганглионарлык симпатикалык нейрондардың белсенділігі жоғарылап кана коймайды, сонымен бірге бүйрек үсті безінін милык затынын жасушаларының секрециясы да артады. Қанға норадрена лин мен адреналиннін көп мөлшері түседі. Мұнын нәтижесінде жүректін жиырылуы жиілеп, күшейеді, артериалдык кысым жоғарылайды, бұлшык ет тамырларында және орталык жүйке жүйесіндегі канайналым көлемі артып, бауырдан канға глюкозаның коры шығарылады. Бүйрекүсті безінің милық затының жасушаларынын адреналин мен норадреналинді молынан бөлуі рефлекторлы түрде тосыннан суыктауда, ауырсынуларда және стресстердің баска да түрлерінде жүреді. Бүйрек үсті безінің кыртысының калпына келуі капсула асты жасушаларынын және аденогипофиздін АКТГ-ның бакылауында болатын, шумакты және шоғырлы аймактардын арасында орналаскан жасушалардын катысуымен іске асырылады. Бүйрек үсті безінің біреуін алып тастағанда екінші бездін безді жасушаларынын компенсаторлык гипертрофиясы және гиперплазиясы байкалады. Параганглийлер, бүйрек үсті безінін милык заты сиякты, жүйкелік айдаршанын симпластыларынан дамыған хромаффинді тіннен тұрады. Параганглийлердін арасында кұрсактык, колка маңының, каротидтік, мүшеішілік (жүректе, теріде, аналык жыныс безінде, жатырда және т.б.) түрлерін ажыратады. Сыртынан олар дәнекер тінмен капталған, оның кабаттары түиіршікті эндокриноциттердің созындыларының арасына кіре орналаскан. Акырғылардың диаметрі 10—15 мкм, пішіндері сопакша не месе дөңгелекше, кұрамында катехоламиндері бар, көлемдері әр түрлі ар- найы түйіршіктері болады. Эндокриноциттер параганглийдің тіректік глиоңиттерімен коршалған. Фенестрленген эндотелиоциттері бар синусо- идты кылтамыр эндокриноциттер тобына тіректік жасушалар жок жерлер- де жанаса орныккан. Мүшенін жүйкеленуі симпатикалык жүйке жүйесімен аткарылады. 524 15-Тарау. Эндокринді жүйе 1 5 .4 . ДИСПЕРСТІ ЭНДОКРИНДІ ЖҮЙЕ (ЖАСУШАЛАРДЫҢ APUD-СЕРИЯСЫ) Гормо нөндіруші жеке орналаскан жасушалардың жиынтығын дисгіерсті (диффузды) эндокринді жүйс (ДӘЖ) деп атайды, ал жасушаларды APUD- серияға (апудоциттерге) жаткызады. APUD-серияны құрайтын эндокриндік жасушалардың атауы ағылшын тіліндегі сөздердің бастапкы әріптерінен amine precursor uptake and decarboxylation алынған (аминдердін бастапкы құрамын сініру және декарбоксилдеу). Бұл атау осы серияның жасушаларының негізгі белгілерін сипаттайды: биогенді аминдердің бастапкы заттарын коймалап, оларды декарбоксилдеу және биогенді аминдер мен полипептидті гормон- дарды өндіру. Акырғылар жергілікті тіндік реттеуде манызды рөл аткарады. Морфологиялык, биохимиялык және кызметтік белгілеріне орай APU D-серия жасушаларының 50 шакты түрі бар. Бүл жасушалардың жалпы топографиялык ерекшеліктері олардың кан тамырларының касында, эпителийдін кұрамында орныккан жасушалардың арасында орналасуы, полярлык саралануы (кейде анык байкалмаса да) өнімін (инкретті) микроайналым арнасының тамыр- ларына бөлуіне сәйкес болып табылады. APUD-сериянын эндокринді жа- сушалары симпатикалык және парасимпатикалык жүйкетер аркылы келген жүйкелік импульстерге тығыз және тура тәуелділік танытады, бірак гипофиздің алдыңғы бөлігінің тропты гормондарына жауап бермейді, олардың жағдайы мен белсенділігі гипофизэктомиядан кейін бұзылмайды. APUD-серияның жасушаларына нейроаминдердің (мысалы, серото- ниннің), катехоламиндердің және баскадай биогенді аминдердің болуы, олар формальдегидтің буында және препараттарды ультракүлгін сәуледе карау барысында арнайы флуоресценцияға байланысты аныкталады; ор- ганизмге аминдердің бастапкы заттарын (мысалы, 5-окситриптофанды, диоксифенилаланинді және баскаларды) енгізгенде оларды сіңіру; аминдерді декарбоксилдеу тән. Пептидті гормондар көбінесе иммуноцитохимиялык әдістер аркылы аныкталады. APUD-серия жасушаларында біраз ферменттердің (эстеразалар, холинэ- стеразалар, альфа-глицерофосфатдегидрогеназалар) жоғары деңгейде екені аныкталады. Баскаша айтсак, бұл сериянын жасушаларында жүйкелік және эндокриндік жасушалардың белгілері косарланған. Электронды микроскопта бұл жасушалардың базальды бөлігінде нәруыз- дык өзекшесі мембранамен қапталған секреторлык түйіршіктердін көп мөлшері орналасады (15.16-сурет). APUD-серия жасушалары биогенді амин- жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|