1. Табиғатты ластаушы заттардан қорғау үшін қорғау заңдылықтары мен ұстанымдарын талдаңыз?
жүктеу/скачать 19,68 Kb.
|
МЕК сұрақтары 2020 жыл (2)
| Бірінші міндет экономикалық талдауда ең көп таралған салыстыру қабылдауды пайдалана отырып шешіледі. Талданатын кезеңде кәсіпорын алған нәтижелер базалық параметр-жоспарлармен, нормалармен және нормативтермен салыстырылады. Осы міндетті шешу барысында зерттелетін кезеңде кәсіпорында табиғатты қорғау сипатындағы іс-шаралардың қанша саны жоспарланғанын, олардың қаншасы орындалғанын және қайсысы орындалғанын анықтау, сондай-ақ қанша және қандай жоспардан тыс іс-шаралардың жүзеге асырылғанын анықтау қажет. Бұл ретте барлық іс-шаралар қоршаған табиғи ортаның қорғалатын элементтері - су, ауа, топырақ, физикалық алқаптар, жер маңындағы ғарыш кеңістігі бойынша бөлінуі тиіс. Бұдан басқа, әрбір іс-шара нақты тұжырымдалуы, оны іске асырудан қол жеткізілетін экологиялық нәтиже, сондай-ақ осы іс-шараға жұмсалатын шығындардың шамасы сипатталуы тиіс.
Табиғат қорғау қызметін талдаудың екінші міндеті табиғат қорғау іс-шаралары жоспарының орындалмауының немесе оларды басқа мерзімге ауыстырудың себептері мен кінәлілерін іздестіруге бағытталған. Өзінің сипаты бойынша іс-шаралар жоспарын орындамау себептері объективті де, субъективті де болуы мүмкін. Объективті себептер - бұл ұйымның қызметіне тәуелді емес және сыртқы себептер болып табылады. Басқару мүмкіндігіне қарай мұндай себептер реттелмейтін себептер болып табылады. Оларға әлеуметтік-экономикалық себептер - қаржы дағдарысы, инфляция және т.б. жатады; табиғи-климаттық себептер - табиғи апаттар, табиғи ауытқулар, аумақтың климаттық және географиялық ерекшеліктері және т.б. Субъективті себептер-бұл кәсіпорынның қызметіне тікелей байланысты және басқару мүмкіндігі бойынша реттелетін себептер. Бұл кәсіпорынның ресурстарына және оларды пайдалануға байланысты ішкі себептер. Қоршаған ортаны қорғау іс-шарасының орындалмауының субъективті себептерінің бірі оны жүзеге асыру үшін ресурстардың болуы және тұтастай алғанда кәсіпорын қызметінің басқа жоспарланған көрсеткіштерімен үйлеспеу тұрғысынан оның дамымауы деп атауға болады. Басқаша айтқанда, экологиялық іс-шаралар жоспарын орындамаудың субъективті себептері жоғары және орта менеджерлер жұмысының төмен сапасының нәтижесі болып табылады. Кәсіпорындарда табиғатты қорғау шараларын жоспарлау - бұл күрделі, көп қырлы және жауапты процесс. Әртүрлі салалардың мамандары - технологтар, экологтар, экономистер, менеджерлер, заңгерлер - табиғат қорғау жұмыстарының әрбір кезеңін пысықтайды, жоспарланған табиғат қорғау іс-шараларының кешенінің оңтайлылығы (шығындардың минимумы - экологиялық әсердің максимумы) бірнеше рет есептеледі. Сондықтан бір іс-шараны да орындамау (бұзу) кәсіпорын үшін ерекше жағдай, тіпті төтенше оқиға болып табылады. Кәсіпорынның экологиялық шығындары мен төлемдерін талдау - табиғат қорғау қызметін талдаудың үшінші міндеті - ағымдағы және болашақ табиғат қорғау қызметін қамтамасыз ету үшін ғана емес, сондай-ақ тұтастай алғанда кәсіпорынның бүкіл өндірістік-шаруашылық және әлеуметтік бағытталған қызметін қамтамасыз ету үшін өте өзекті және маңызды. Қоршаған табиғи орта элементтері үшін оның өнеркәсіптік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін кәсіпорынның қаражаты қаншалықты ұтымды және мақсатты жұмсалатынына - оның бүкіл қызметінің тиімділігі байланысты. Қоршаған ортаны қорғауға жұмсалатын шығындарды талдауды олардың құрамын, құрылымын және зерделенетін бірқатар кезеңдердегі (айлар, тоқсандар, жылдар) серпінін талдаудан бастаған жөн. Шығындардың құрамы оларды жіктеу арқылы зерттеледі. Экологиялық шығындар құрылымын, яғни осы шығындар түрлерінің үлес салмағын олардың жалпы шамасындағы жіктеу белгілері бойынша зерттеу кәсіпорынға табиғатты қорғау қызметінің негізгі бағыттарын көрсетуге мүмкіндік береді: су ресурстарын қорғау, ұстау және қалпына келтіру; топырақты қорғау, сақтау және қалпына келтіру; ауа бассейнін қорғау; ормандарды қорғау және қалпына келтіру; физикалық өрістерді қорғау; биологиялық түрлерді қорғау; қорықтарды, қорықтарды, ұлттық парктерді қорғау; балық шабақтарын өсіру; және т. б. Табиғи ресурстарды пайдаланғаны және олардың ластанғаны үшiн белгiленген нормалар шегiнде де, олардан тыс да кәсiпорынның экологиялық төлемдерiн оқшаулап зерделеген жөн. Мұндай талдаудың нәтижелері экологиялық төлемдерді төмендетуді жоспарлауға және ағымдағы табиғат қорғау іс-шараларын негіздеуге мүмкіндік береді. Экологиялық төлемдердің төмендеуі - кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің кіріс құраушы факторларының бірі. Табиғат қорғау қызметiне жұмсалған шығындарды талдауда оларды жүзеге асырудың тиiмдiлiгiн бағалау мәселесi үлкен мәнге ие. Төртінші міндетті шешу үшін - табиғатты қорғау қызметінің нәтижелерін талдау үшін экологиялық нәтиже ұғымына анықтама беру қажет. Экологиялық нәтиже - бұл қоршаған табиғи орта элементтеріне түсетін кәсіпорынның барлық ластау көздерінен шығатын зиянды заттар мөлшерінің азаюы. Экологиялық нәтиже заттай көрсеткіштермен өлшенеді. Мысалы, кәсіпорын табиғатты қорғау іс-шарасын жүзеге асыру нәтижесінде ауа бассейніне зиянды заттардың бірнеше түрінің шығарылуын қысқартты. Бұл жағдайда экологиялық нәтижені "атмосфераға шығарындылар тоқтатылған зиянды заттардың мөлшері"көрсеткішімен көрсетуге болады. Немесе тағы бір мысал, табиғатты қорғау іс – шарасының нәтижесінде зиянды заттардың су объектілеріне ағызылуы заттай көріністе-мың тонна, оның ішінде ингредиенттер бойынша: роданидтер, сульфаттар, фенол, хлоридтер, цианидтер және т.б. төмендеді. Кәсіпорынның табиғат қорғау іс-шараларын іске асырудан алатын экономикалық нәтижесі ұсынылуы мүмкін: есепке алуға қабылданған табиғат қорғау мақсатындағы негізгі құралдар объектілерінің құнымен; кәсіпорынның технологиялық қалдықтарын шикізат ретінде өз өндірісінде пайдаланудан алынған пайданың қосымша массасымен; өз өндірісінің ұсталған және кәдеге жаратылған технологиялық қалдықтарын жағына сатудан алынған пайданың қосымша массасымен; табиғи ресурстарды пайдалану және ластағаны үшін экологиялық төлемдер мөлшерінің төмендеуі. Табиғатты қорғау қызметiн экономикалық талдау мақсатында кәсiпорынның экологиялық және экономикалық нәтижелерiн қоршаған орта элементтерi бойынша жiктеу керек. Табиғатты қорғау қызметiнiң әлеуметтiк нәтижесiн кәсiпорын қызметкерлерiнiң сырқаттанушылығын төмендету, жарақаттану, сондай-ақ олардың еңбек жағдайларын жақсарту түрiнде ұсынуға болады. жүктеу/скачать 19,68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|