Қ65 д м г ш м л а у ш й л р р іж т щ І > — ііч іг п Ж. Қоңыратбаева тіл білімі
жүктеу/скачать 17,16 Mb. Pdf көрінісі
|
b1938
- Бұл бет үшін навигация:
- Бейвербалды амалдар деп
| Параяингвистика
(грекше рага - қасында, маңында жэне латынша Ііп§иа - тіл) - сөйлеу үстінде қолданылатын тілдік емес, кұралдарды зерттеиті бұл I рын түсіну, тіл мен танымның бейвербалды көрсеткіштері сияқты тын мәселелермен айналысады. Бейвербалды амалдар деп вер- балды амалдарды толықтырып, оларға қосымша мағына үстейтін, коммуникацияны жалғастыруға, жақсартуға қызмет ететін, ету амалдар кезінде тілдік амалдармен қатар қолданылып, адамдар арасындағы тұлғ түсінікті, жан-жақты жеткізуғе ықпал етеді. америкалық вист А. Хилл енғізген болатын. Қазіргі уақытта паралингвистика 133 қолданбалы гылым ретінде даму үстінде. Ол Оксфордта шешендік өнер дэрістерінде оқытылады, сонымен қатар оған эртүрлі психологиялық жаттыгуларда көп мэн беріледі. Күнделікті өмірде адамдар өз ойын тек тілдік таңбалар арқылы ғана емес, сонымен бірге тілдік емес таңбалар арқылы да бейнелі түрде жеткізе алады. Сондықтан қоғамда сөз де (тілдік таңба), ым, ишара да - адамның ішкі ойын сыртқа шығарудағы біртұтас экспрессивтік жиынтығы. 1 Паралингвистиканың үш түрі кездеседі: 1. Фонациялық - екпін, дыбыс ырғағы, сөйлеу қарқыны, ^сөйлеу эуені, дыбыстар артикуляциясының диалектілік, элеуметтік немесе идиолектік ерекшеліктері жатады; 2. Кинесикалық — сөйлеушінің ым- ишарасы; 3. Графикалық - жазудағы ерекшеліктер, эріпті жазудағы графикалық түрлі толықтырулар, т.б. Паралингвистикалық қүралдар вербалды амалдарға, яғни тілдік таңбаларға қосымша мынадай қызметтерді атқара алады: Қосымша ақпараттар береді (мэселен, белгілі бір мэтінді оған оқуда жағымды немесе жағымсыз реңк беріп түрады); Тілдік таңбалардың орнына жүмсала алады (мысалы, жағымсыз ишараны қолдану арқылы); Вербалды амалдармен қатар келіп те сөйлеушінің жалпы ойын аңғарта алады (мысалы, Мен мына нәрсені алғым келеді дегенді қосымша ым арқылы жеткізу көп кездеседі). Паралингвистика бейвербапды амалдардың сөйлеуші немесе жазушы туралы ақпарат беруін де, оның әлеуметтік тегі мен мінез- қүлық ерекшелігін де қарастырады. Қарым-қатынас кезінде паралингвистикалық қүралдар екі жақты қызмет атқарады. Біріншіден, сөйлеу кезінде тілдік қүралдардың қолданылуын азайтады. Екіншіден, сөйлеу амал- дарына қосымша стилистикалық реңк беріп түрады. Мыса- лы, «Білесіз бе..?» деген аяқталмай қалған қолданыстағы ойды сөйлеушінің ым, ишарасы арқылы бірден тануға болады. Дегенмен бейвербалды амалдар өз бетінше өмір сүре алмайды, ол тек тілдік коммуникацияга көмекшілік қана ете алады. Паралингвистикалық амалдар сөйлеу үдерісін эр тармақга түсіндіріп, нақгылап, оның терең мэнін ашуда таптырмас қүрал болып табылады. Сондықтан 134 да бейвербалды амалдарды қолданбас бұрын эңпменщ не жөнінде екендігін аныкгап алған жөн. жүктеу/скачать 17,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|