А. Соловьева, Б. Ибраимова
жүктеу/скачать 5,61 Mb. Pdf көрінісі
|
8-сынып биология
| 219
Ағза Популяция Бірлестік Өлі табиғат Экожүйе Бірлестік(қауымдастық) – осы экожүйедегі әр түрге жататын тірі ағзалардың тұрақты бірлестігі. Ең алдымен бұл ағзалар энергия ағыны – қоректік тізбек және тор арқылы байланысады. Сонымен қатар бұдан да едәуір күрделі өзара байланыс болады. Жалпы экожүйе құрылымын төмендегідей сызба түрінде көрсетуге бо- лады: Экожүйелердің көпшілігіне Күн энергиясы түседі. Тек мұхит түбінің және т.б. экожүйелерде бұлай болмайды. Мұндай экожүйелерде энергияның жансыз (өлі) табиғаттан жанды (тірі) табиғатқа берілуінде фотосинтездеуші ағзалар – жасыл ағзалар басты рөл атқарады. Себебі фотосинтездеуші ағзалар Күн энергиясын өнімдер энергиясына (нәруыздар, майлар мен көмірсулар) айналдырады, оларды экологияда продуценттер(өндірушілер) деп атайды . Продуценттер қоректік тізбекте бірінші қоректік (тро фи калық) деңгейде болады. Консументтер келесі қоректік (трофикалық) деңгейде болады. Олар продуценттер есебінен қоректенеді. Бірінші реттік консументтер- ге продуценттерді тікелей пайдаланатын шөпқоректі жануарлар жата- ды. Екінші реттік консументтер шөпқоректі жануарлармен қоректенетін жыртқыштар болады (бірінші реттік консументтерді тұтынатын). үшінші реттік консументтер жыртқыштармен қоректенетін жыртқыштар бо- луы мүмкін, мысалы, түлкіні жейтін бүркіт және т.б. Консументтерге өсімдіктер мен жануарлардың алуан түрлі паразиттері де жатады. Пара- зиттер мен жыртқыштар арасындағы негізгі айырмашылық – жыртқыш жемтігін өлтіріп, бірден жейді. Ал паразит бірге тіршілік етіп, иесінің есебінен ұзақ қоректенеді. Редуценттер немесе деструкторлардың паразиттерден айырма- шылығы – тірі ағзалар бөлінділерімен немесе қалдықтарымен қоректе- неді. Олар ең соңғы қоректік (трофикалық) деңгейде болады, минерал- дануды жүзеге асырады, яғни химиялық элементтерді жансыз табиғатқа қайтарады. жүктеу/скачать 5,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|