Бағдарламасы «Әскери өнер тарихы»
Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар
жүктеу/скачать 1,67 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5 Тақырып
- Қарастырылатын сұрақтар
- Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар
- Ұсынылған әдебиеттер: Аманжолов К., Тасболатов А. «Қазақстанның әскери тарихы». – Алматы: «Білім», 1999.-312 бет, суретті. №6 Тақырып
- Ұсынылған әдебиеттер: Аманжолов К., Тасболатов А. «Қазақстанның әскери тарихы». – Алматы: «Білім», 1999.-312 бет, суретті. №7 Тақырып
- Дәріс мақсаты
Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар: Аңырақай шайқасының негізгі салдары? Аңырақай шайқасынан кейінгі жоңғарлар және Абылай басшылығындағы қазақ әскері (1731-1745)? Қазақтың хас батырларын атаңыз? Ұсынылған әдебиеттер: Аманжолов К., Тасболатов А. «Қазақстанның әскери тарихы». – Алматы: «Білім», 1999.-312 бет, суретті. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1998. №5 Тақырып: Қазақтардың азаттық шабуылы және жоңғар хандығының күйреуі (1746-1758). Қазақ-жоңғар соғысында тарих көшін бастаған батырлар. Дәріс мақсаты: Қазақтардың азаттық шабуылы және жоңғар хандығының күйреуі (1746-1758). Қазақ-жоңғар соғысында тарих көшін бастаған батырлар жайлы түсініктерін қалыптастыру. Қарастырылатын сұрақтар: Қазақтардың азаттық шабуылы және жоңғар хандығының күйреуі (1746-1758)? Қазақ-жоңғар соғысында тарих көшін бастаған батырлар? Дәріс. 1745 ж. қыркүйекте Қалдан Церен қайтыс болды. Елде билік үшін талас басталды. Жоңғарлардың қырқысын пайдаланған Абылай бастаған қазақ әскерлері асықпай шабуылға шықты. Орта жүз ханы Сөмеке Бөгенбай қолының тез Ұлытау маңына аттануына өмір беріп (хабар жеткізуші) жіберіп жатты. Жалпы Бөгенбай қолы бетін Сарыарқаға бұрды. Оңтүстік Қазақстанда Шілетұлы Рысбек жоңғар хонтайшысының Қаратаудағы жазғы ордасын талқан- дап, күл-парша етті. Сол кездегі қазақ-қалмақ соғысын көзбен көрген, көргенді көкейге түйген осы батырлардың соңындағы ел-жұрты: Қалмақпенен ұрысып, Айдан аса сүзісіп, Найзалары майысып, Жаннан күдер үзісіп, Тіземенен шіресіп, Кеудеменен сіресіп, Шайқасқан жер айтақыр, Қатардвн шықты қас батыр. Нелер боздақ жас батыр. Кірді сонда ұрандап, Бір жагынан Райымбек, Қос мүйізді Өтеген. Қабанбай мен Наурызбай Түсірді жауга найзагай. Бұғылы мен Торыайгыр, Тұрысқан жердің шамасы, Екі таудың парасы, Ат шаптырым арасы Қан сасыды лезде Көкпектінің даласы. Қазақ, қалмақ шабысқан, Жер мен судың таласы. Ерлер ұран салганда, Алладан болды панасы. Айдан аса алысып, Төбе болды моласы. Қазақ жерін жоңғарлардан азат еткеннен кейін рулар мен тайпалар жаппай ата мекендеріне орала бастады. Ұлы Орда тайпалары Сырдария жағалауларынан, Түркістан аймағынан, Жетісу жеріне; Орта Орда тайпалары Орталық, Солтүстік, Шығыс Қазақстандағы ата мекендеріне оралды. Қазақ хандығы өзінің шекарасына шығысымен, Қытай империясы Жоңғар хандығына шабуыл жасай бастады. XVIII ғасырдың орта шенінде ішкі Қытайдағы шаруалар қозғалысын басқан манчжур-қытай (Цинь) империясының екі армиясы тоқсан мың әскермен Жоңғар хаңдығының жеріне келіп кірді. Қытайлардың Жоңғарияға басып кіруіне 1754 ж. жоңғар тағына үміткерлердің бірі — Әмірсананың билік үшін күресте Цинь өкіметінен көмек сұрауы себеп болады. 1755 ж. мамырында Цинь әскері Әмірсананың басшылығымен Текес (Жоңғария) алқабына басып кірді. Көп кешікпей Жоңғар хандығынын негізгі күші талқандалып, толығымен жойылды. Жоңғар хандығының қайта қалпына келуіне жол бермеу үшін қытайлықтар Әмірсананы бүкіл ойраттың басы етіп қоямыз деген уәделерін орындамай, хандықты төрт бөлікке бөліп тастады. Бұл жағдай Әмірсананың бұрынғы жақтаушыларына қарсы шығуға алып келді. Олардың арасындағы қиян-кескі ұрыс 1757 ж. Әмірсананың аз нөкерлерімен қашып кетуімен аяқталды. Жоңғарияны басып алған Цинь әскерлері ойрат тұрғындарын аяусыз қырып-жойды. Оны кытай тарихшылары да мойындауға мәжбүр бодды. Бұған мысал "Қытай тарихы очеркінде" ерекше көңіл аударылып, "Қытайлар жоңғар халкын ешбір аяусыз, бірін қалдырмастан қырып-жою арқы- лы жеңіске жетті", -делінген. Жоңғарияның гүлденген кезеңінде 600 мыңнан аса адам өмір сүрді. Әскери талқандаудан кейін халықтың оннан үш бөлігі жойылды, ал оннан төрті шешек ауруьшан қайтыс болды. Өлім аузынан аман қалған жоңғарлар бас сауғалап, қазак даласына қашуға мәжбүр болды. Бұл босқыншылық көп-шілік сипатқа ие болды. Оқиғаның осындай нәтижесі 1756 ж. 1 маусымдағы зандастырылған үкімет жарлығымен қазақтардың ежелгі жері Алтай аймағын қайтарып алу міндеті қойылды. Қазақтың бұрынғы жерлері Ертістің жоғарғы ағысы, Үлбіге құяр сағасы, Бұқтырма, Нарын өзендерінің жоғары бөлігі қазақ еліне қарады. Сонымен ойрат-жоңғарлардын көпшілігі казақ жерінен кетіп, Сібірдін аудандарына және басқа да жерлерге орналасты. Ойрат басшысы Әмірсана қазак жерін паналады. Көп кешікпей манчжур-қытайлықтар Әмірсана мен басқа да ойрат босқындарьш іздеуді сылтау етіп; қазақтар тарапынан қарсылық болған жағдайда әскери күш қолдануды көздеп, Қазақстан аумағына басып кірді. Осы кезде ежелгі қазақ жерін жонғар басқынщыларынан азат еткен сұлтан Абылай өз ықпалын тек Орта жүзге ғана емес, Ұлы жүзге де жүргізді. Ол манчжур,қытайларға қарсы күш жинай бастады. 1756 ж. тамызда Цинь әскерлері мен Абылай басқарған қазақ жасақтары арасыңда әскери қақтығыс болып, казақтардың Цинь әскеріне тойтарыс берумен аяқталды. Осы жылдың жазында Жоңғарияны жаулап алуды аяқтамастан, Әмірсана мен басқа да ойрат басшыларын ұстауды сылтауратып, манчжур-қытай отрядтары Қазақстанға бірнеше жерден басып кірді. Цинь билеушілері қазақтарға қатысты ресми жарлықтарында "Циньдерге Қарсы шығушы ойраттардың жасырғандығы үшін аяусыз қырып-жоятындығы, тіпті қазақ елінің толық жойылуына дейін барады , - деп қорқытты Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар: Қазақтардың азаттық шабуылы және жоңғар хандығының күйреуі (1746-1758)? Қазақ-жоңғар соғысында тарих көшін бастаған батырлар? Ұсынылған әдебиеттер: Аманжолов К., Тасболатов А. «Қазақстанның әскери тарихы». – Алматы: «Білім», 1999.-312 бет, суретті. №6 Тақырып: Қызыл армияның Қазақстанда құрылған ұлттық бөлімдері (1918-1940). Түркістан автономиялы Кеңестік Республикасы құрған Қызыл армияның ұлттық бөлімдері. Дәріс мақсаты: Қызыл армияның Қазақстанда құрылған ұлттық бөлімдері (1918-1940). Түркістан автономиялы Кеңестік Республикасы құрған Қызыл армияның ұлттық бөлімдері жайлы мәлімет беру. Қарастырылатын сұрақтар: Қызыл армияның Қазақстанда құрылған ұлттық бөлімдері (1918-1940)? Түркістан автономиялы Кеңестік Республикасы құрған Қызыл армияның ұлттық бөлімдері? Дәріс. 1918 ж. 18 қаңтарда Халық Комиссарлары Кеңесінін төрағасы В.И.Ленин "Жұмысшы - Шаруа Қызыл Армиясын құру туралы" декретке қол қойды. Алғашқы кезде Қызыл Армия еріктілерден құрылды, өйткені Кеңес өкіметінің армияны жергілікті жерде есепке алып, ұйымдастырып, оны қару-жарақпен қамтамасыз етіп отыратын әскери ақпараты болмады. 1918 ж. көктеміңде Антанта елдері Кеңестік Ресейге қарсы ашық интервенция бастады. Англия, Франция, АҚШ, Жапония, Италия әскерлері кеңестік солтүстік пен Қиыр Шығысқа басып кірді. Май айында Антанта Кеңес өкіметі босатқан соғыс тұтқындарынан құрылған чехословак корпусынын контрреволюциялық бүлігін ұйымдастырды. Корпусқа орыстың көптеген ақ гвардияшылары қосылды. Бұл бүлік Волгадан Владивостокқа дейінгі ұлан-байтақ жерді қамтыды. Бүлікшілер қарусыз халыққа ойран салып, Самараны, Қазанды, Симбирскіні, Новосибирскіні, Петропавлды, Омбыны, Семейді, Қостанайды, Уфаны басып алды. Бұл жағдай ішкі контрреволюцияшыл күштерді жандандырды. Волгада, Оралда, Сібірде кулактардың бүліктері шықты. Антантаның көмегіне сүйеніп, адмирал Колчак пен генерал Толстов қылмысты ерекеттерін өрістетті. Ақ гвардияшы атаман Дутовтың әскерлері Орынборды басып алып, Қазақстан мен Түрікстанның кеңес аудандарын елдің орталығынан уакытша бөліп тастады. Осындай ауыр кезде, 1918 ж. 14 маусым күні В.И.Лениннің Кеңес Қызыл Армиясының ұлттық бөлімдерін ұйымдастыру туралы "Барлық еңбекші мұсылмандарға" деген үндеуі шықты. Патшалы Ресей ХІХ ғасырдың екінші жартысында қазак елін толық жаулап алып, оны үш әкімшілік құрамына бөліп тастады. Қазан төңкерісіне дейін, Қазақстанда бір орталықтан басқаратын әкімшілік болған жоқ. Қазіргі Қазақстан Республикасының Сырдария, Жетісу, Түркістан генерал-гу-бернаторлығы, Семей және Ақмола облыстары, Далалық генерал-губернаторлығы, Торғай облысы - Орынбор губерниясы сияқты әкімшілік бірліктері құрамында болды. Алдын ала еске салайық, Қазақстан азамат соғысы жылдарында біртұтас мемлекет болмағандықтан, шетел ингервенциясы мен азамат соғысы жылдарында мұнда құрылған Қызыл Армияның ұлттық құрамдарын екі негізгі облыстарға бөлуге болады. Біріншісін, Түркістан Автономиялы Кеңестік Республикасы құрамына кіретін облыстардың -Жетісу, Сырдария (Амудария бөлімін қоса), Закаспий бөлімдерінің және Алтай губерниясьшың қазақтары мен басқа орыс емес ұлттарын құрайды. Екіншісін, Қазақ әскери комиссариаты құрған Қызыл Армияны ұлттық қазақ әскер бөлімдері құрайды.
1918 ж. қараша айы бойына Бунятов Түркістан Республикасының әскери халық комиссариатына әртүрлі ұлттардан құралған 554 еріктілерді жіберді. 1918 ж. 12 желтоқсанда У.Бапишев Түркістан Орталык Атқару Комитеті бекіткен Түркістан әскери комиссариатының №17083 мандатын алды, онда Закаспий майданы штабының өкілі У.Бапишевке мұсылман (қазақ) Қызыл Армиясын құру туралы тапсырма бергені айтылды. 1918 ж. аяғында Әндіжан мұсылмандық Кеңесі Атқару комитетінің Ашхабад майданы әскери-саяси штабынын төрағасы У.Бапишевке жіберген баяндамасында қысқа мерзімде мұсылман Қызыл Армиясы қүрылып, оның жаттықтырылған бір бөлігі социалистік Қызыл Армиянын қатарын толықтыру үшін Ташкентке жіберілгені хабарлан-ды. Баяндамада сонымен қатар 300 мұсылманның әскери 1918 ж. екінші жартысында Н.А.Поскуцкий басқарған Закаспий майданының командованиесі қазақтардан атты әскер бөлімдерін құру туралы мәселе көтеріп, бұл істі Әндіжан кеңесіндегі жұмыста өзін белсенді көрсеткен большевик У .Бапишевке тапсырды. Қызыл Армия бөлімдерін құруға Қазалы, Перовск, Ақмешіт, Шиелі және Ферғана облысы мен басқа да облыстардын бірқатар елді мекендерінің жергілікті халқы белсене қатысты. Жауапты өкіл Бунятов 1918 ж. аяғында Ташкентте жергілікті қазақтардан құралған еріктілердің бірнеше эшелондарын жіберді: Қазалыдан 130, Перовскіден - 135, Шиеліден -161, Ферғана облысынан - 118 адам жіберілді. 1918 ж. 18 қыркүйекте Түркістан қаласында атты қазак жүздігінің екі эскадроны, сонымен қатар социалистік мұсыл- мандық армияны ұйымдастыру жөніндегі штаб құрылды. Штаб бірден жұмысқа кірісті. 1919 ж. 14 ақпанда У.Бапишев қол қойған №2 бұйрық жарияланды, онда қабылдау комисси- ясынан өткен қызыл әскерлердің тізімі берілді. Бұл тізімде 1919 ж. 13 қаңтардан 12 ақпанға дейін қабылданған жергілікті ұлттардың өкілдерінен-құрылған 117 еріктілердің есімдері аталды. Еріктілерді қабылдаумен қатар, әскери штаб киім, аяк киім дайындау үшін еріктілер материалдар іздеумен, азық-түлік дайындаумен т.б, шұғылданды. 1919 ж. 20 ақпанда штаб Ұра төбедегі Кеңес төрағасы "әскери киім үшін шұға сатып алуға" 100000 сом жіберді. Ал 20 ақпандағы №6 бұйрықта "Қоқан атқару комитетінен 1319 пар етік, Ташкент қоймасынан 400 пар іш киім, 100 пұт ұн, 50 пұт сұлы, 5 жәшік сіріңке" алынғаны хабарланды. 1919 ж. наурызының аяғында 316 еріктілер қабылданды, 1919 ж. 13 наурызда жалған жаламен Түркістан әскери ко- миссариаты У.Бапишевті тұтқынға алғанына байланысты оның қызметі эскадрон командирі Добровольскийге жүктелді. Әулие-Ата уезінде қабылданатын еріктілер санын 1000-ға жеткізу жоспарланды, алайда қажетті жағдайлардың болмауы бұл жұмысты тежеп отырды. Кадрлар, әскери киім, азык-түлік жетіспеді. Сол кезде социалистік мұсылмандық армияны құру жөніндегі штабты тарату туралы мәселе қойылды, бірақ Добровольскийдің баяндамасы бойынша әскери комиссариат штабты қайтадан құрумен ғана шектелді. Штабқа әзірше жиналған еріктілерден жеке мұсылмандык Қызыл Армия емес, тек 4 эскадроннан тұратын атты әскер полкін құру тапсырылды. Бұл мәселе Ресей Федерациясы-ның 1919 ж. 9 сәуірдегі Түркістан Республикасының әскери істері жөніндегі №297 бұйрығында айтылды. "Ташкент қаласында округ бойынша 1919 ж. жарияланған №123 бұйрықта көрсетілген штатқа сәйкес 4 эскадроннан тұратын кеңестік мұсылмандық атты әскер полкі құрылатыны республика бас-шылығына хабарланады". 1919 ж. 19 наурызда уақытша комиссия Түркістан Республикасының армиясы құрамына тоқымашы-жұмысшылардан құрылған қазак полкін енгізу туралы шешім қабылдады. Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар: Қызыл армияның Қазақстанда құрылған ұлттық бөлімдері (1918-1940)? Түркістан автономиялы Кеңестік Республикасы құрған Қызыл армияның ұлттық бөлімдері? Ұсынылған әдебиеттер: Аманжолов К., Тасболатов А. «Қазақстанның әскери тарихы». – Алматы: «Білім», 1999.-312 бет, суретті. №7 Тақырып: Қазақ өлкелік әскери комиссариаты жанында құрылған Қызыл армияның ұлттық бөлімдері. Дәріс мақсаты: Қазақ өлкелік әскери комиссариаты жанында құрылған Қызыл армияның ұлттық бөлімдерінің қалыптасуы жайлы мағлұмат беру. Қарастырылатын сұрақтар: Қазақ өлкелік әскери комиссариаты жанында құрылған Қызыл армияның ұлттық бөлімдері? Дәріс. 1917 ж. 5-13 желтоқсанында Орынбор қаласында алашордалықтардың Бүкіл қазақтық съезі болды. Съездің шешіміне байланысты Алаш территориясын ұлттық автономия деп жариялап, оның құрамына Семей, Ақмола, Торғай, Орал, Сырдария, Ферғана, Жетісу, Бөкей Ордасы, Маңғышлақ уездерін, Закаспий облысын, Самарқан облысының Жизақ уезін, Сырдарияның Амудария бөлігін тез арада беруі керек және Алтай губерниясының Славгород, Змеиногород, Бийск уездерінін қазақтары кіруі керек еді. Съезден кейінгі Ташкент темір жолы линиясы бойындағы соғыс жағдайы Алашорданын Ә.Бөкейханов бастаған бір бөлігін Семей облысына кетіп, саяси жұмыс жүргізуге, келесі бөлігінің Жымпиты және Орал облысының қазақтары арасында саяси жұмыс жүргізуге мәжбүр етті. Кейіннен бұл бөлігі Алашорданын Батыс бөлігі деп атала бастады, басшылары Жанша және Халел Досмұхамедовтер болды. Қазақ аймағының автономиялығының тану туралы Кеңес өкіметімен келіссөз жүргізу үшін Алашорданың Батыс бөлігінен Мәскеуге делегация барды. Мәскеудегі орталык Алашты автономия деп танудан бас тартты. Ешбір мәселеге келісе алмаған делегация Оралға қайтып келді. Кейін Алашорда мүшелері жасырын түрде Жымпиты қаласына жиналып, өз үкіметін құрды және Орал облысы-ның қазақтарын қаруландыру, соғыс ісіне үйрету туралы шешім қабылдады және ақгвардияшыл әскери өкіметімен келісімге келді. Бұл келісімнің негізгі мәні мынада еді. Алашорда үкіметі қызылдар ақ казақтарды өз террито-рияларынан ығыстырған жағдайда қазақтардың әскерлеріне де, қашкындарға да пана болады. Қазақтың әскери бөлімдері ак, казактардың майданына қатыспайды, тек қазақ (Алашорда) жерлерін ғана қорғайды. Казактар қазақ даласының ішкі істеріне араласпай,кажетті жағдайда қару-жарақ, құрал-жабдық жағынан көмек беруге тиісті болды. Алашорда үкіметінің-төрағасы Ә.Бөкейханов 1919 жобасында Омбыда Колчактан қару-жарақ сұрауға барғанында Алашорда үкіметіне бағынышты оскердің құрамын, тұрған жерін, санын айтады. Солардың ішінде Жетісу майданында - 700 адам, Троицкіде - 540 адам, Орал облысында адамнан құрылған 2 (екі) әскер полкі құрылғанын көреміз. Өзін - өзі тексеруге арналған сұрақтар: Қазақ өлкелік әскери комиссариаты жанында құрылған Қызыл армияның ұлттық бөлімдері? Ұсынылған әдебиеттер: Аманжолов К., Тасболатов А. «Қазақстанның әскери тарихы». – Алматы: «Білім», 1999.-312 бет, суретті. №8 Тақырып: Қазақтың 48-ұлттық атты әскери полкі (1925-1938). Дәріс мақсаты: Қазақтың 48-ұлттық атты әскери полкі (1925-1938) туралы мәлімет беру. Қарастырылған сұрақтар: Қазақтың 48-ұлттық атты әскери полкі (1925-1938)? Дәріс. Азамат соғысы аякталғаннан кейін кеңес халқы бейбіт құрылысқа кірісті. Кеңес Армиясының сандық құрамы қысқартылып, ұлттық бөлімдер таратылды. 1924 ж. аяғында Революциялык - Әскери Кеңестің кеңесі ұлттық бөлімдер мен құрамаларды құрудың жоспарын бекітті, бұл жоспарда Өзбек КСР-і, Түрікмен КСР-і, Закавказье Кеңестік Федеративтік Республикасы, Тәжік, Қырғыз, Бурят-Монғол, Якут, Татар және башқұрт АКСР-лерінде және т.б. жерлерде ұлттык әскери бөлімдер мен құрамаларды кеңейту мәселесі қаралған еді. 1925 ж. мамырда болған КСРО Кеңестерінің III съезі Революциялық-Әскери Кеңестің Қызыл Армияның ұлттык Құрылымдары саласындағы жұмысын мақұлдап, Бүкілодақтық Орталық Атқару комитетіне және КСРО Халық Комиссарлар Кеңесіне "Социалистік Отанды қорғау ісінде Кеңес Одағының барлық халықтарының мүдделеріне сәйкес ұлттық құрамалардың белгіленген жоспарын орындауды қамтамасыз етуді тапсырды. Съезд шешімдерінде жаңадан құрылған бөлімдер өзінің жауынгерлік қабілеті жөнінен жұмысшы-шаруа Қызыл Армиясының бұрыннан бар бөлімдерінен артта қалмауы үшін ұлттық бөлімдерді кұру жоспарын бірте-бірте іске асыру қажет екеніне назар аударды. 1925 ж. қазанда Қазақ АКСР-і өскери комиссариатынын №127/3 бұйрығы бойынша Қызылорда қаласында атты өскердің кіші командирлік құрамын дайындайтын қазак ұлттық әскери мектебі құрылды. 1927 ж. қазанда бұл мектеп М.В.Фрунзе атыңдағы жеке қазақ ұлттық атты әскер дивизионы болып қайта құрылды. Дивизионнын командалық-саяси кұрамында мына жолдастар болды: дивизион командирі -Троицкий Александр; комиссары - Қаратаев Шәміл; қылышты эскадрон командирі - Ақаев Абдулла; дивизион әскери мектебінің бастығы — Нұрбеков Әшім; дивизионның саяси жетекшілері - Әзмұхамбетов Әбілхайыр мен Мәжитов Хамит. КСРО Революциялық-Әскери Кеңесінің 1930 ж. №199 бұйрығы бойынша 1931 ж. қаңтарынан бастап дивизион жеке қазақ территориялық атты әскер полкі болып қайта құрылды. Полкте төрт қылышты эскадрон, бір пулемет эскадроны, кіші командалық құрам дайындайтьш полк мектебі, байланыс эс-кадроны (жарты эскадрон), жеке химиялық взвод, жеке саперлер взводы, жеке трубочистер взводы, қылышты эскадрондардың әрқайсысы мен пулемет эскадроны 4 взводтан тұрды, әр взводта 30-40 адам болды. Полктің қару-жарағы үшсызықты орыс винтовкасы, қылыш, Максимнің станокты пулеметі, Дегтеревтің қол пулеметі, револьвер, ТТ пистолеті. Полкті қару-жарақпен және көлік жабдықтарымен Орта Азия әскери округі қамтамасыз етіп отырды. Полк негізінен жергілікті халықтан (қазақтардан) толық-тырылып отырды. Полктің жеке құрамьшың шамамен 90 проценті жергілікті халық өкілі болды. Полк территориялык сипатта еді, сондықтан полкті толықтырушылар Алматы, Семей облыстарының еңбеккерлері болды. Бұл полктің командирі азамат соғысына қатысқан Ә.Жанкелдиннің досы Толесін Әлиев, комиссары Катков, штаб бастығы Никифоров, Борисов болды, Кейіннен полк командирі Александр Лучинский, комиссарлары Истамбеков, Омельченко, соңғы жылдарда Нұрхан Мусин тағайындалды. Штаб бастығының көмекшілері Байке Тыштыбаев, Орынтай Саурықов, Хусайын Меңдіғалиев, Кәрім Әсенов, Янышев болды. Полк клубының меңгерушілері Сатыбалдиев пен Мырза Жанков болды. Полк үгітшісі Сатыбаев Фазыл, полк командирінің көмекшілері Ганженко, Озимин, Бейсенбаев Сейітқали болды. Партия ұйымының хатшылары Жангудинов, Бекбаев, Баймолдин, Есқайыр Қожақметов болды. Полк дәрігерлері болып Арганчеев Шәміл, Макиров Қуаныш, Губанов, Иван Транклевский қызмет істеді. Комсомол ұйымының хатшылары Жетпісбаев, Тұрсынов, Ибраев болды. Олардың ішінде Балтабек Жетпісбаев ерекше көзге түсті, ол жауынгерлік және оқу жаттығуларында басқаларға айтарлықтай үлгі болды. Полк Қытайда бір жылға жуық болып, өзінін иитернационалистік борышын өтеді де, Алматыға оралды. 1938 ж. 8 наурыздағы мәлімет бойынша қазақ атты әскер полкінің сан құрамы мынадай болды. Тізім бойынша саны — 60 командир, 573 қызыл әскер, қазақтар саны - 415. 1930 ж. аяғына қарай Қызыл Армияның жауынгерлік қуаты өсті, қару-жарақтың саны өсіп, сапасы жақсарды, ұйымдық құрылымы мен жауынгерлік дайындығы әжептәуір жақсарды, Қызыл Армия жабдықтаудың территориялык жүйесінен экстерриториялық, кадрлық жүйесіне толык көшті. Ұлттық құрылымдар өз территориясына бекітілген еді. Бұл жауынгерлер мен бөлімдердің әр түрлі табиғат жағдайлары мен жауынгерлік жағдайда соғыс әрекеттерін жүргізуге дайын болуына кедергі келтірді. Ұлттық бөлімдерде әскери істі оқып-үйрену, басқару жұмыстары ұлттық тілде жүргізілді. Сонымен қатар қызыл әскерлердің командалық бұйрықтарды орыс тілінде үйрену ісі де жүргізілді. Мұның бөрі жауынгерлерді үйрету және тәрбиелеу процесін күрделеңдіріп жіберді және ұлттық құрылым-дар тілдерінде жарғылар мен ережелер жасауды қиындатты.Қару-жарақ және басқа жауынгерлік техниканын күрделенуіне байланысты жеке құрамды жауынгерлік дайындықтан өткізудің маңызды шарттарының бірі әскери оқуды бір ғана жалпы ұлттық тілде өткізу қажет болды. Орыс емес ұлттар халықтарының орыс тілін меңгеруін заман талап етті, бұған көп ұлтты Кеңес Қарулы Күштерін одан әрі нығайту ісі де мүдделі еді. Ұлттық бөлімдерде офицерлер құрамынын қызмет бабында өсуі тек полк, дивизия шегінде ғана еді, бұған командалық-басқару құрамындағылар наразы болды. Жоғарыдағы жағдайларға байланысты ВКП (б) Орталык Комитеті және КСРО Халық Комиссарлар Кеңесі 1938 ж. 7 наурызда "Жұмысшы-шаруа Қызыл Армиясының ұлттык құрылымдары мен бөлімдері туралы" каулы қабылдады. Каталог: ebook -> umkd umkd -> Мамандығына арналған Сұлтанмахмұттану ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені umkd -> Қазақстан Республикасының umkd -> Қазақстан Республикасының umkd -> Студенттерге арналған оқу әдістемелік кешені umkd -> ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені 5В011700 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған «Ұлы отан соғысы және соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ әдебиетінің тарихы (1941-1960)» пәнінен ОҚытушыға арналған пән бағдарламасы umkd -> «Балалар әдебиеті» пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар 2013 жылғы №3 басылым 5 в 050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» umkd -> ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешенінің umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті umkd -> 5 в 011700- Қазақ тілі мен әдебиеті umkd -> «Филология: қазақ тілі» мамандығына арналған жүктеу/скачать 1,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|