Дипломдық жоба мамандығы: 5В080700 «Орман ресурстары және орман шаруашылығы»
Питомникке орын таңдау ерекшеліктері
жүктеу/скачать 6,19 Mb.
|
Жаксыбай Исатай Бисенбайулы
Тұлға болам, Мұхтар Бекболат дипломдық жұмыс, Полигибрид прези
| 1.3 Питомникке орын таңдау ерекшеліктері.
Ағаш питомнигінің сәттілігі көп жағдайда, егер бәрі болмаса, жерді дұрыс таңдауға байланысты. Бұл әсіресе отырғызу материалын өсіру үшін өте қатал жағдайлары бар Қазақстанға қатысты. 1951 жылы А.Н.Протасов Қазақстан жағдайында питомник алаңына қойылатын талаптарды неғұрлым толық тұжырымдады. Біз бұл талаптарды оларға бірнеше толықтырулар енгізу арқылы тізімдейміз: 1. Көлемі бойынша учаске питомниктің алдын-ала есептелген ауданынан кем болмауы керек. 2. Топырақ жағдайлары питомникте өсірілетін тұқымдар үшін жеткілікті қолайлы болуы керек. Механикалық құрамы бойынша бұл құмды (қарағай үшін), құмды саздақтар, жеңіл және орташа саздақтар. Ауыр сазды, әсіресе сазды топырақтарда питомниктер төселмеуі керек; ауыр сазды топырақтарда питомниктерге қол жеткізу мүмкін емес, бірақ оларды мол қанағаттанарлық ерекше жағдайларда алдын-ала қалпына келтіру арқылы қалпына келтіруге болады, құм жасау үшін, бұл өте қымбат. Қазақстанның солтүстік облыстарында белдеулі және аралдық борларды қоспағанда, Батыс Сібір үлгісіндегі кәдімгі қаратопырақтар, Оңтүстік қаратопырақ, қаратопырақ тәрізді, шалғынды-аллювиалды және шалғынды, сондай-ақ қара-қызғылт топырақтар питомниктер үшін үздік болып табылады. Оңтүстік құрғақ дала мен шөлейт аймақтарда қара-қызғылт, қоңыр, қара-сұр орман, қоңыр орман топырақтары бар. Төтенше жағдайларда сіз мелиорация жағдайында ашық каштан топырақтарында питомниктер жасай аласыз. Шөл аймағында питомниктер үшін қараңғы және ашық сұр топырақтар мен ашық каштан топырақтарында учаскелер бөлінуі керек. Тянь-Шань тауларында питомниктер қара түсті, таулы-орманды, таулы-шалғынды, шалғынды-дала және аллювиалды топырақтарда беткейлер мен шатқалдардың түбін жасайды. Ертіс өңірінің жалды ормандарында және Қостанай облысының аралдық ормандарында питомниктерді кепілді суару болған кезде шым-бор құмдақтарында, қарашіріндірілген және тіпті шабылған құмдарда отырғызады. 2-4, 5 м тереңдікте құмдар саздақпен жабылған жерлерге артықшылық беріледі. Топырақтың екінші рет тұздану қаупі бар суармалы егіншілік аудандарында топырақ қабаты таяз тереңдікте еріген тұздардың бетіне көтерілуіне жол бермейтін дөрекі құм, қиыршық тас немесе қиыршық тас төселген учаскелерді таңдаған жөн. Тұздалған, сортаң және сортаң топырақтар, мия, сондай-ақ сортаң дақтары бар күрделі топырақтар питомникке жарамайды. Тұздалмаған, питомникке жарамды топырақ құрамында хлор иондары 0,01% - дан кем және so сульфаттары," 0,1% - дан кем. Ерекше жағдайларда А. Х. Абидовтың, Г. Ф. Гузееваның және т. б. ұсыныстары бойынша тұздалмаған топырақты табу мүмкін болмайтын шөлді және шөлейтті аймақтарда сексеуіл питомниктері үшін учаскелер іріктеу кезінде, құрамында хлор иондары 0,3%-дан кем, ЅО4,"-0,3% - дан аспайтын, НСО3, - 0,12% - дан кем, СО3," құрамында хлор иондары бар әлсіз хлоридті немесе сульфатты тұздануы бар жеңіл топырақтарда питомниктер ұйымдастыруға жол беріледі. 0,02% Na', Mg" - 0,05%, ал жер асты суларының минералдануы хлор мөлшері 1г/л дейін болған кезде 3 г (тығыз қалдық) аспауы тиіс.) Кейбір жағдайларда (көбінесе топырақтың сортаңдануы кезінде) хлор иондарының мөлшері бетінен емес, 30-40 см тереңдіктен болатындығын есте ұстаған жөн. Мұндай топырақтарда ағаш түрлерін себу кезінде көшеттер алынады, бірақ жаздың ортасынан бастап көшеттер капиллярлық ылғалмен бірге тұздардың бетіне көтерілуіне байланысты өле бастайды. П. Г. Калной (1982), п. Н.Степановтың тәжірибелеріне сілтеме жасай отырып, қылқан жапырақты көшеттердің (қарағай мен шырша) сода құрамына ерекше сезімталдығын атап көрсетеді. Оның 0,01% концентрациясы кезінде қалған өсімдіктердің ішінара құлдырауы және әлсіз өсуі байқалады, ал 0,05 % - да-толық өледі. Орман питомниктерін ұзақ ауыл шаруашылығы мақсатында пайдаланылатын құрылымдалмаған сазды топырақтарда отырғызбау керек. Шашыраған топырақтарда құнарлылық жеткіліксіз. Олар жаңбырдан кейін жазып, құрғаған кезде тығыз қыртысты құрайды. Оларда жақсы көшеттерге қол жеткізу және жеткілікті көшет өсіру қиын. Қажет болған жағдайда, мұндай жерлерде питомник жасамас бұрын, оларды көпжылдық бұршақ және дәнді шөптермен 2-3 жылға егу керек. 3. Учаске көктемгі еріген сулармен су баспауы керек, ал жер асты сулары топырақ бетінен 1 м жақын болмауы керек. Жер асты суларының ең жақсы тереңдігі: құмдар үшін - 1,5-2 м, құмдақтар үшін - 2,5-3 м жеңіл саздақтар үшін-3-5 м. Жер асты суларының пайда болуымен батпақтану процестері дамиды, топырақ құнарлылығы күрт төмендейді. Егер талдау егістік қабатынан бір миллилитр су сығындысында 1-5 микрограмм қышқыл темір бар екенін көрсетсе, онда бұл топырақ нашар желдетіліп, мәдени өсімдіктер ауа жетіспеушілігінен зардап шегеді (Голубев, 1964). Егер қышқыл қосылыстар 1 м-ден терең болса, көптеген ауылшаруашылық өсімдіктерінің өсуі кешіктірілмейді. Егер олар 50 см тереңдіктен байқалса, ағаш түрлерінің көшеттері мұндай топырақтарда нашар өседі. 4. Питомник үшін ең жақсы рельеф 2-30 аралығындағы жұмсақ тегіс беткей болады (тауларда 50-ден аспайды). Беткейдің бағыты солтүстік және Батыс румбаларды таңдау керек. Қазақстандағы питомниктерге арналған Оңтүстік беткейлерде топырақтың жоғарғы қабатын қатты оқшаулау және кептіру салдарынан аулақ болу керек. Шығыс беткейлері де жарамсыз, өйткені көктемде көшеттер қысқы ұйқысыздықтан ерте оянады, тамырлары әлі мұздатылған жерде болған кезде, нәтижесінде ылғалдың сіңуі мен оның транспирациясы арасындағы тепе-теңдік бұзылып, көшеттер физиологиялық құрғаудан өледі. 5. Учаске шамадан тыс үрленуге немесе қардың жиналуына ұшырамауы керек, яғни ашық су қоймаларында, төбелерде, шұңқырларда, сондай-ақ жабық төмен бассейндерде және пішінді депрессиялардың тұзақтарында болуы керек. Біріншіден, көшеттер қатып қалудан зардап шегеді, екіншіден, көктемде қар мен ылғалданудан зардап шегеді. Төмен жабық жерлер және 1 гектарға дейінгі кішігірім орман алқаптары" аязды шұңқырлар " деп аталады, онда қыста температура әсіресе төмен түседі. 6. Учаск құрғақ жел мен қатты желден қорғалуы керек. Питомниктің айналасында табиғи қорғаныс болмаған жағдайда орман қорғау жолақтарын жасау керек. 7. Учаске кепілді суаруға ие болуы тиіс, өйткені Қазақстан жағдайында суарусыз отырғызу материалын қалыпты өсіру мүмкін емес. 8. Учаске көктемгі лайсаң кезеңінде отырғызу материалын тасымалдау үшін ыңғайлы орындарда жүргізілуі тиіс. 9. Учаскедегі топырақ зиянкестермен (құрттар) және саңырауқұлақ ауруларының қоздырғыштарымен (фузариум) жұқпауы керек. Егер топырақ бір уақытта әр түрлі және әр түрлі жастағы личинкалармен жұқтырылса, олардың санын мамыр шыршасының үш жылдық личинкаларына санап, нәтижелерін қорытындылау керек. Егер аю табылса, онымен күресу топырақтың кез-келген тығыздығымен міндетті болып табылады. Питомникке арналған жерді таңдағанда, топырақты зиянкестермен жұқтыру үшін тексеру керек. Ол үшін шілде - тамыз айларында (совок үшін - сәуір-мамыр) топырақ қазу жұмыстары жүргізіледі. Н. А. Смирнов өлшемі 1х1 м және тереңдігі 50 см-ге дейін 10 га үшін 1 шұңқыр қазу жеткілікті деп санайды. Саңырауқұлақ ауруларымен инфекция үшін топырақты зерттеу орман патологына тапсырылуы керек [22]. Орналасқан жері. Тұрақты питомник өзі қызмет көрсететін ауданның орталығында болуы керек. Елді мекендерге жақын жерде және көктемде және күзде жүктердің отырғызу жұмыстары орындарына, ал ірі питомник-отырғызу материалын тиеу пункттеріне (темір жол станциялары, кемежайлар) үздіксіз қозғалысын қамтамасыз ететін жол қатынасы болуы тиіс. Шағын питомниктер орман шаруашылығы, ММ кеңсесінің немесе орман күзетінің тұрғылықты жерінің жанында орналасуы тиіс. Учаскенің бедері. Жер бедері отводимой астында питомник алаңы болуы тиіс жазық немесе слабоволнистым отырып, пологими склонами. Жеңіл топырақты суарылмайтын питомниктерде 50-ге дейін беткейлерге жол беріледі. Орман және орман-дала аймағында ең қолайлы бағыт-батыс және оңтүстік-батыс. Гидрологиялық ерекшеліктері. Орманды-дала аймағында питомник су көзінің жанында немесе су объектілерін ұйымдастыруға болатын жерлерде орналасуы керек. Көздегі су тұщы немесе құрамында еритін тұздар аз болуы керек. Жер асты сулары жақын жерлерде, ұзақ уақыт бойы су басқан алқаптарда, сондай-ақ жаңбыр мен еріген судың ұзақ тоқырауы бар жерлерде питомниктер салуға болмайды. Топырақ жеткілікті құнарлы, терең, жақсы құрғатылған, жаңа және жеңіл механикалық құрамға ие болуы керек. Нашар, құмды, желмен оңай жел соғатын, көлеңкелі немесе қиыршық тасты немесе таяз топырақпен таяз тереңдікте төселген, сондай-ақ қатты тұздалған топырақтар питомниктерді салуға жарамсыз. Питомдарды алдын-ала сыланбастан жоғары сілтілі топырақтарға және алдын-ала әктеусіз артық қышқыл топырақтарға салуға болмайды. Питомниктер үшін ең жақсы болып орманды - дала аймағында чернозем-көрінетін құмдақтар, жеңіл сазды қара сұр орман топырақтары және жеңіл құрамын черноземалары саналады [23]. жүктеу/скачать 6,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|