Кіріспе зepттey жұмыcының өзeктiлiгi
Қазақстанда экологиялық туризм дамуының критерийлері
жүктеу/скачать 1,24 Mb.
|
Дипломная
Алдаберген Аяжан ЕП-20-3к3 Класс.Мех Реферат, Исаева Толғанай сик 211практика11, Саба ты та ырыбы Ньютонны бірінші за ы, инерциялы сана ж йел, жаңасы 1-2тарау мол-физ, в этом году я..., Niyet x Abylai Kenzhaly
| 3.2 Қазақстанда экологиялық туризм дамуының критерийлері
Қазақстанда экологиялық туризм баяу дамып келеді, дегенмен, осы тақырыптағы жобалар саны өсуде және таяу жылдары нарықтың осы сегментіндегі ұсыныстардың өсуін болжауға болады. Экологиялық туризмді дамытудағы ең үлкен әлеует ерекше қорғалатын табиғи аумақтар болып табылады, бірақ экотуризмді дамыту үшін басымдықты салаларды таңдау қажет. Шетелдік туристердің Қазақстанға деген қызығушылығын қазақстандықтар да ынталандырады. Көп азаматтар ел ішінде демалуды басым көреді. 2017 жылдың қорытындысы бойынша отандық туристер саны 4,4 млн адамға жеткен. Келу туризмі секторындағы сияқты 2017 жылы туристердің ішкі ағыны Қазақстандағы туризмнің даму тарихындағы ең күрт өсімді көрсетті [26]. Алайда, Қазақстан үшін бұл үлкен көрсеткіштерге іскерлік туризм мен Астанадағы ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесінің арқасында қол жеткізілді. Қазақстан Республикасының Үкіметі 2013 жылы 2020 жылға дейінгі туризм индустриясын дамыту тұжырымдамасын талқылады. Тұжырымдамада 5 туристік кластерді дамыту қарастырылған: Астана, Алматы, Шығыс, Оңтүстік және Батыс Қазақстан [27]. Кластерлік негізде экотуризмді дамыту үшін дұрыс көзқарас жеткіліксіз. Тұрақты туризм — жағажай, мәдени және тарихи туризм сияқты туризмнің түрі емес. Мұндай туризм философиясы жағажай, Тарихи немесе туризмнің кез келген басқа түрі сияқты объектілерді қоса алғанда, әрбір объектіге ерекше көңіл бөледі. Сондықтан оны әзірлеуге аймақтық көзқарас қолданылмайды. Олай болмаған жағдайда мұндай тәсіл осы өңірдегі туризм объектілерін сақтауда ғана болар еді. Осылайша, тұрақты тәсіл Тұжырымдамада жалпы туризмді дамытуға міндетті жағдай және жалпы көзқарас ретінде айқындалуға тиіс. Экологиялық туризм, барлық экологиялық соқпақтар мен маршруттар туризм санаттары, арнайы бағыттар мен экотуралар бойынша тексеріліп, жіктелген жағдайда ғана тұрақты дамитын болады. Экотуризмнің бұл бағыттары жаппай туризмнен қорғалуы және тұрақты туризм қағидаттарына негізделуі тиіс. Туристтік өңірге саяхаттап келген туристер саны мен оның экожүйелерінің жай-күйі, қоршаған ортаның экологиялық жай-күйі, әлеуметтік әсер ету және туристік өнімнің шекті пайдалылығы арасындағы өзара байланыс әр түрлі нысанда болуы мүмкін. Мысалы, келушілер алатын шекті пайдалылық экожүйелерде олардың жай-күйінің біршама нашарлауы байқалғаннан кейін де келушілер санының ұлғаюымен ұштасуы мүмкін. Аталған жағдайды Матьес пен Уолл (1982) мынадай терминдерде атап өтті: «демалыс базасы немесе туристік курорт, ол табиғи, адам өзгерткен немесе жасанды болсын, барлық стандартты факторлар жиынтығы үшін белгілі емес. Бұл әлеует ұлттық парк үшін белгіленген мақсаттарды көрсететін болады және олар қолайсыз болып табылатын қоршаған ортаның өзгеру деңгейін және ұсынылуы тиіс тәжірибенің сипатын көрсетуге тиіс» [28, 13 б]. Сонымен қатар, ауданда экожүйенің барлық компоненттері бірдей берік емес — олардың кейбіреулері келушілердің саны аз болған кезде де тез нашарлауы мүмкін, ал басқа экожүйелер, өз кезегінде, келушілердің саны жоғары деңгейге жеткен кезге дейін өз сапасын сақтайды. Сондықтан қоршаған ортаға әсер, әдетте, жиынтығында, олардың әрқайсысының жалпы экожүйеде салыстырмалы маңыздылығы туралы зерттеулер жүргізу қажет [29, 73 б]. Қазақстанның барлық өңірлерінде экологиялық бағыттарды жіктеу идентификациялау үшін, ең алдымен, тұрақты туризм үшін потенциалды кеңістікті есептеу қажет. Келушілердің өткізгіштік қасиетін есептеу үш деңгейді ескереді: физикалық өткізу қабілеті( PCC), нақты өткізу қабілеті (RCC) және тиімді өткізу қабілеті (ECC). Әрбір деңгей әр зерттелген жағдайда қатысатын нақты факторларға негізделген оның алдындағыға баға беруді қамтиды. Байланыс келесідей көрініс табуы мүмкін: PCC> RCC ≥ ECC [30]. Физикалық өткізу қабілеті - бұл күн ішінде рұқсат етілетін ең көп келушілер саны. Бұл сан жаяу жүргіншілер жолындағы қол жетімді кеңістік пен сайтқа кіру үшін қол жетімді сағат саны арасындағы қатынаспен анықталады. Өте қарапайым теңдеуді қолданылады: PCC = S/sp * NV, мұндағы S — қолжетімді үстіңгі қабат; sp — бір адаммен пайдаланылатын аумақ; NV — сайт белгілі бір күн уақытында кіруге болатын рет саны. Бұл келесі формула негізінде есептелуі мүмкін: NV = Hv / tv, мұндағы: Hv — жұмыс уақыты; tv — әрбір соқпақты өтуге жұмсалатын уақыт. Іле-Алатау мемлекеттік ұлттық табиғи саябағының мысалында физикалық өткізгіштік қабілеті есептелді. Ұлттық саябақтың аумағы 2000 км-ді құрайды. Мұнда Үлкен Алматы көлі, Түрген сарқырымасы мен Шынтурген шырша ормандары орналасқан. Деректерге сүйенетін болсақ, Үлкен Алматы өзеніне күніне 2000 адам келеді. Бұл аумаққа келушілердің барынша көп санын анықтау қажет. Үлкен Алматы өзенінің ауданы 1,6 км (1600 м²). Ұлттық саябақ сағат 8:00-ден 17:00-ге дейін ашық. Бұл саябақтың әр күні 9 сағат қол жетімді екендігін аңғартады. Үлкен Алматы өзенініне сапар 1,5 сағатты құрайды. Бұл жерден РСС формуласын пайдаланумен сіз күніне келушілердің барынша көп санын келесідей анықтай аласыз дегенді біліреді: PCC = 1600 / 3,8 * 9 / 1,5 = 2526,3 күн/келуші. Бұдан басқа, маршруттарды сертификаттау және экологиялық мониторинг жүргізу және фауна, флора, топырақ, су сияқты жергілікті ресурстарға туризмнің теріс әсеріне жыл сайын баға қою қажет. Экологиялық таңбалау экотурлар үшін мемлекеттік қаржылық көмектің бағыттары мен көлемін анықтайды. Қазіргі уақытта экотуризм мəселелері бірқатар халықаралық ұйымдардың күн тəртібіне енген, атап айтқанда, Қоршаған орта бойынша БҰҰ бағдарламасына, Дүниежүзілік Туристік Ұйымға, Экономикалық Ынтымақтастық жəне Даму Ұйымына, БҰҰ-ның Еуропалық Экономикалық Комиссиясына, Еуропа Кеңесіне енген. Бұл ұйымдар аясында экотуризмнің түрлі аспектілері бойынша тəсілдер əзірленіп, құжаттар қабылданды жəне тұжырымдаманың өзі кеңейген мазмұн мен атау алды. Сонымен, 2002 жылы Қоршаған ортаны қорғау бойынша БҰҰ бағдарламасы аясында (UNEP) жəне Дүниежүзілік Туристік Ұйым ұйымдастырған Экотуризм бойынша Дүниежүзілік Саммитте экотуризм бойынша арнайы Квебек декларациясы қабылданды (Қосымшаны қараңыз). Мұнда экотуризм туризмнің экономикалық, əлеуметтік жəне экологиялық əсеріне қатысты тұрақты туризмнің ұстанымдарын қамтитыны мойындалды жəне экологиялық туризм негізделген келесі арнайы ұстанымдар анықталған: − табиғи жəне мəдени мұраны сақтауға белсенді үлес қосу; − жергілікті қоғамдастықтарды жоспарлау мен дамыту үрдісіне жəне экотуризмді үйымдастыру бойынша іс-əрекеттерге қатыстыру, əрі олардың бұл қатысудан пайда алуын қамтамасыз ету; − туристер арасында олардың орналасқан жерінің табиғи жəне мəдени құндылығы жөнінде түсіндіру жұмыстарын жүргізу; − шағын ұйымдастырылған топтар мен өз бетімен саяхаттайтын туристерден тұратын кішігірім туристер ағымдарына бағытталу. Осымен Квебек декларациясы табиғатты белсенді жəне енжар тану мақсатында табиғатты сүюшілер үшін ұйымдастырылған арнайы турлармен ғана (бердвотчинг – құстарды бақылау, балалар экологиялық лагері жəне т.б.) шектелмейтін экотуризм дамуының қазіргі беталыстарын көрсетеді. Олар көпшілік туризмнің дəстүрлі жолдарының ЕҚТА-да туризмді ұйымдастыру жəне дамыту үрдісіне көшудің баламасы ретінде қарастырылады. Осыған орай оның құрамына тұрақты жəне экологиялық дəйектелген табиғи туризмнің қалыптасуының қазіргі жолдары интеграцияланады. Оған табиғи туризмнен келетін табысты табиғатты сақтау мақсатына қолдану, жергілікті қоғамдастықтардың қатысуы, туристерге ақпараттық жəне білім беру аспектілері енеді. Сонымен қатар ол əлі де шағын топтарға бағытталған болып есептеледі. Экотуризмнің қазіргі тұжырымдамасының маңызді аспектілерінің бірі болып көліктің экологиялық таза түрлерін, энергияның балама көздерін, энергияны жəне ресурстарды үнемдеу, қалдықтарды қауіпсіз жоюмен байланысты мəселелер табылады. Экотуризмнің бұл аспектісіне 1995 жылы Еуропаға арналған Экологиялық бағдарламада үлкен көңіл бөлінген. Ол БҰҰ Еуропалық Экономикалық Комиссиясы деңгейінде əзірленген жəне біздің аймаққа да əрекеті таратылады. Атап айтқанда, бұл құжатта автокөліктерден босатылған туристер орталықтарын құру жəне осы мақсатта туристерді жеткізудің жаңа түрлерін қолдануға ынталандыру, күн жəне жел қуатын энергия көзі ретінде пайдаланатын қондырғыларды қолдану қаралады. Квебек декларациясында кепілдеме ретінде дамудың міндеттері анықталғанын атап өткен жөн. Оларды мемлекеттік органдар, жеке меншік сектор, мемлекеттік емес ұйымдар (МЕҰ), ғылыми жəне зерттеу ұйымдары, халықаралық ұйымдар мен жергілікті қоғамдастықтар деңгейінде шешу қажет. Төменде ұсынылған кестеде экотуризмнің ұстанымдарына қатысты Декларацияда жалпыланған түрде тұжырымдалған міндеттер көрсетілген. Олар экотуризмнің дамуы бойынша іс-əрекетке жəне экотурөнімдерді бағалау мен анықтауға арналған өлшемдерді болашақта əзірлеу үшін негіз ретінде қызмет ете алады. Міндеттердің көбінесе ұқсас жиынтықтары қорғауға алынған аймақтардағы тұрақты туризмге қатысты анықталатынын атап өткен жөн. Мысал ретінде Еуропа Кеңесінің No. R (95) 10 Кепілдемесін келтіруге болады. Бұл құжат орталық үкімет, үкіметтің аймақтық органдары, қорғауға алынған аймақтардың əкімшіліктері мен туристік ұйымдар деңгейінде жүзеге асырылуы қажет. Сондықтан 3 кестеде ұсынылған міндеттер көбінесе ЕҚТА-да туризмді тұрақты дамытудың жетекшілікке алынған ережелері мен ұстанымдарын жүзеге асыруға сəйкес келеді, яғни олар Қазақстанда туристік салаға көшуді жүзеге асыруды кеңінен қарастыруы қажет. Кесте 3
жүктеу/скачать 1,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|