Кіріспе Зерттеу жұмысының өзектілігі
жүктеу/скачать 461,01 Kb.
|
Мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау процесін жетілдіру Абилова Б СМДО 2к-2ж
| 1.4 Да ры нды және та ла нтты ба ла ла рды да мы ту ды бо лжа мда у мәсе ле ле рі
Да ры нды ба ла ла рды ң и нте лле кту а лды тұрғы да н да му да е ң бірінші әсе рін ти гізе тіні о л о ны ң е рте сөйле у інің да му ы бо лы п та бы ла ды . Әртүрлі се бе пте рге ба йла ны сты жа с ба ла көпте ге н сөзде р ме н мәліме тте рдің ма ңы зы н түсіне біле ді, со ны ң нәти же сі ре тінде е ре кше жы лда мды қпе н о қу ба ғда рла ма сы н қа бы лда йды . Де ме к е ге р о қу де ңге йі ме н о ны ң ша пша ңды ғы ба ла ны ң та ла бы на сәйке с ке лме се , о нда о ны ң тұлға лы қ және та ны мды қ қа си е тте ріне нұқса н ке лтіріле ді. Со нды қта н те з а ра да мәліме тте рме н а лма су , қы зы ғу шы лы қ қа си е тте рі бо йы нша о қу ба ғда рла ма сы н қа бы лда у да ме зі қы лы п о ны ң у а қы ты бо с ке те ді. О л ке ле сі бір а на ло ги я жы лда мда ту стра те ги я сы ны ң қа нша лы қты ке ре к е ке нін ба йқа та ды [54,59]. Да ры нды ба ла жәй сы ны пта ста нда ртты о қу ба ғда рла ма сы ме н білім а лса , о нда бұл жа ғда й ке ле сі бір о қу шы а қы л е сі ке мта р ба ла ла рды ң сы ны бы нда білім а лу ме н те ң. Де ме к мұнда й жа ғда йда ба ла ба сқа өзінің құрда ста ры на ұқса п ба ққы сы ке ліп,ке ле ше кте о ны ң тәртібі сы ны пта ғы о қу шы ла рды ң ісіне тән ке ле ді. Көпте ге н зе ртте у ле рдің нәти же ле рі бо йы нша , е ге р ба ла а қы л-е сі да мы ға н сы ны пта білім а лса , о ны ң ба сқа сы ны пта да ры нды ба ла ны ң білім а лу ы ны ң а ра сы нда үлке н а йы рма шы лы қ ту ы нда йды . Се бе бі ұста з а қы л-е сі да мы ға н о қу шы ла р үшін а рна йы да йы нды қта н өтсе ,о нда о л да му ы дұры с ба ла ны те з а ны қта са ке рісінше жәй мұға лім, өзінің сы ны бы нда ғы да ры нды ба ла ны а ны қта у ы қи ы нға со ға ды . Көп жа ғда йда да ры нды ба ла ла рды ң жәй сы ны пта білім а лу ы про бле ма ту ы нда та ды , өйтке ні мұға лім о ны ң ба сқа ба ла ла рды ң ішіне н а ны қта у ы өте қи ы н, се бе бі о л мұға лім о ны ң и нте лле кту а лды да му ы ме н та ны с. Біра қ а та -а на ны ң та ра пы на н ту а ты н жа н-жа л ке зде йсо қты қ е ме с. Ти імділігі: ма ма нда рды ң о йы нша жы лда мды қ қа нда й түрде де бо лма сы н, әйте у ір бір о қу ба ғда рла ма сы на е ніп, жо ға ры де ңге йде гі о йла у қа біле ті да мы ға н ба ла ла рға әсе рін ти гізу і ти іс, со ны ме н қа та р жы лда мды лы қ да ры нды ба ла ла рды о қы ту да ғы әмбе ба п стра те ги я сы е ме с е ке ніне біры ңға й пікір білдіре ді. [17,18] Со нды қта н ке йбір ба ғда рла ма да ғы өзге рісте рге сәйке с, о ны ң ме кте пте гі жы лда ры н қы сқа рта ды . Пси хо ло гта рды ң бірне ше жы лда р бо йы на жүргізге н зе ртте у ле ріне көз жүгіртсе к, и нте лле ктіні да мы ту да ғы жы лда мды лы қ о ла рды ң ба сқа ла рме н а ра ла су ы на әсе рін ти гізбе йді. Е ге р жы лда мды қ өз дәре же сінде жүргізілсе қа те лікте рдің бо лу ы а з. Біра қ бұл жа ғда й та псы ры сты ң жо ға рғы бо лу ы на н да бо лу ы мүмкін, е ге р о л ба ла ны ң қа си е тте рі ме н де не да йы нды ғы на сәйке с бо лма са . Е ге р а та -а на ла р та ра пы на н о қу шы ға қы сы мшы лы қ көрсе тілсе , о нда о л о ны ң түсіну іне және сы ны пта ста ры ме н ұста зда рме н де ге н қа ры м-қа ты на ста ры ны ң бұзы лу ы на әке ле ді. Жы лда мды мды қты па йда ла ну да ғы кри те ри йле р және о қу шы ла рды ң жы лда мды қты о қу ба ғда рла ма ла ры на е нгізу де гі қо йы ла ты н не гізгі та ла пта р: - жы лда мда ту да ғы о қу шы ла рды ң қы зы ғу шы лы ғы , со ға н ба йла ны сты о л қа й білімге е нгізіле ді; - әле у ме ттік-се зімдік жо спа р не гізінде ба ла ны ң да йы нды ғы . - а та -а на ла рды ң ке лісімі, о ла рды ң та ра пы на н бе лсе нділік қа же т е ме с. Жы лда мда ту ды ң түрле рі: - е рте ме кте пке қа бы лда ну ы - жәй сы ны пта ғы жы лда мды лы қ - бір сы ны пта н е кіншісіне се кіру - те ре ңде тілге н сы ны пта р -радикалды түрде жы лда мда ту университеттік ба ғда рла ма не гізінде да йы нда лу -же ке ме ншік ме кте пте р -жо ға ры о қу о ры нда ры на е рте ба ста н қа бы лда ну ы Зе ртте у шіле р жы лда мды қты ң түрле рінің ба рлы қ жа с е ре кше лікте рі де ңге йінде зе ртте п, о ла рды ң о қу ба ғда рла ма ла ры ме н о қу тәсілде рінің ма змұны н бір у а қы тта өзге ру іне ба йла ны сты е ке ндігін а ны қта ды . Та за жы лда мда ту ке й жа ғда йда же де л жәрде мді е ске а лды ра ды , өйтке ні же де л түрде си ре к қа біле тті ба ла ла рды ң да му ы про бле ма ту ы нда тса да , о ла рды ң не гізгі та ны мды қ үрдісте рі көп өзге рме йді. Со нды қта н те к «жы лда мды қты » па йда ла ну мүмкін е ме с. Өйтке ні о қу ба ғда рла ма ла ры не гізіне н е кі стра те ги я а рқы лы па йда ла на ды - о л жы лда мды лы қ және са па ла нды ру . [18] Оқу са па сы және о ны ң стра те ги я ла ры : Оқу са па сы ны ң стра те ги я сы ба ра ла рды ң бір қа си е ті ре тінде про гре сті а льте рна ти ва ны ң жы лда мды лы ғы бо лы п е рте ре кте па йда ла ны ла ды . А лды ңғы қа та рлы пе да го гта р ба ла ны ң же ке тұлға ре тінде да му ы на қа м же ге н, се бе бі са па ны ң ма қса тсы з жы лда мды қпе н а сы ры лу ы ба ла ны ң жо лда ста ры ны ң а ра сы нда се зімта лды бо лу ы , о ны ң бір у а қы тта өзінің и нте лле кту а лды қа си е тте рінің бе лгілі бір де ңге йде да му ы - қа зіргі та ңда да көпте ге н ма ма нда рды ң жа ды сы нда са қта лға н. [18, 96-97] Тік және көлде не ң са па . Көп жа ғда йда са па тік және көлде не ң бо лы п ди ффе ре нци а лда на ды . Тік са па те з қо зға лы п бе лгілі біз за тты ң а йма ғы нда жо ға рғы де ңге йлі та ны мды лы қ қа си е тте ріне әке ле ді. Са па стра те ги я сы бірне ше ба ғы тты құра йды : о й-өрісінің да му ы , та ны мды қ және қо рша ға н о рта ту ра лы білім. О сы білімде рдің да му құра лда ры - та ны мды қ про це сте рдің са па сы . О қу шы ла рды ң о йла у про це сте рінің да му ы нда са па ны ң а ла ты н о рны зо р. Бұл же рде е ре кше о ры н а ла ты ны о л пси хо ло ги я лы қ жо лда рды ң и нте лле ктіге және та ны мды қ іс-әре ке тте ріне қа ты сы . Дж. Пи лфо рды ң жұмы ста ры на н ба йқа ға ны мы з, о л ке йбір фа кто рла рды ң и нте лле ктінің о йла у о пе ра ци я ла ры н о ры нда лу ы на мән бе ре ді. Пси хо ло гта р о сы нда й про бле ма ла р о қу ы на а са на за р а у да ру да . О сы нәти же ле рді ше шу де жа лпы үйре ну жо лда ры н е ндіре ді, о ла р : - про бле ма ны ше шу - әртүрлі ше шу нұсқа ла ры на са ра пта ма жа са у - әрбір нұсқа у ға ба ға бе ру - та бы лға н за тта рды қо ры ты нды ла у О сы нда й ше бе рлік зе ртте у шілік се бе пте рме н ба йла ны сты ры лы п о йла у ды кри ти ка лы қ тұғы да н қа ра сты ру ға мүмкіндік бе ре ді.Та ны мды қ про це сте рді да мы ту о қу ба ғда рла ма ла ры на о йы н бе лсе нділігінің әртүрін е нгізе ді: ша хма т, ма те ма ти ка лы қ және ло ги ка лы қ о йы нда р; ко мпю те рлі о йы нда р а рқы лы өмірлік жа ғда йла рды мо де лде у . [18, 98] О қу ға ба йла ны сты ди да кти ка лы қ әдісте р Көпте ге н о та нды қ пе да го ги ка лы қ пси хо ло гта рды ң ди да кти ка лы қ әдісте рі ба ла ла рға де ге н о йла у қа біле тте рі және қа си е тте ріме н сәйке сте ндіріле ді. Бұл ма ңы зды және ма змұнды пікір (В.В. Да вы до в) а рқы лы бе лгіле не ді: о қу ға де ге н про бле ма лы қ жо л а рна йы си гна лда р ме н ке сте ле рді қо лда ну және ди да кти ка лы қ өдше мде рдің күрде лі түрде па йда ла ну ы бо лы п та бы ла ды . Бұл тәсілде рдің бірі да ры нды ба ла ла рды о қы ту ды ң жа ғда йла ры н зе ртте у . О қу са па сы а рна йы түрде шы ға рма шы лы қ о йды да мы ту ға а рна лға н. О сы мәсе ле ні ше шу де бе лгілі те хни ка ны па йда ла ну , тұлға ла рды ң да му ы на ре ла кса ци я жа тты ғу ла ры н е ндіріп, ви зу а ли за ци я ме ди та ци я ла ры н ұйы мда сты ру ма ңы зды . Түзе ту да мы ту және и нте гра ти вті ба ғда рла ма ла р Да ры нды ба ла ла рға әртүрлі міне зде ме ле р бе ріле ді, көпте ге н пси хо ло гта р, пе да го гта р әле у ме ттік – се зімдік сфе ра да а рна йы ба ғда рла ма ла рды қо лда ну ды ұсы на ды . О ла р әртүрлі се зімта л және тәртіп жа ғы на н қи ы нды қ көрге н да ры нды ба ла ла рға , да мы ту се зімдік сфе ра ны күше йту ге а рна лға н, о ны жүргізу де о йы н три ни нгте рін жа тты ғу ла ры н па йда ла ны п, се нзи ти вті түрде пікірле су ұжы мда рда ұйы мда сты ры ла ды . И нте гра ти вті ба ғда рла ма ла р та ны мды қ және се зім ко мпо не нтте рін құра йды , о ла р өмірлік жа ғда йла рды және өзіндік бе лсе нділікті зе ртте у про бле ма ла ры бо лы п ба ғы тта ла ды . А ме ри ка нды қ пе да го г До ро ти Си сктің о йы нша өмірлік жа ғда йла рды зе ртте у да ры нды ба ла ла р үшін ма ңы зы зо р, өйтке ні о ла р те з о ны та лда п, се зімта л бо лы п ке ле ді. Се зімді және та ны мды қ әре ке тте рін қа ра сты ры п ба ла ла рға әсе р е те ді. Олар: - та ңда у жа са у ға - та ңда у жа ғда йы нда а льте рна ти вті жо лда ры н ізде ну ге - әрбір та ңда у ды ң қо ры ты нды сы н ба ға ла у ға - ба ла ла рға ма ңы зды е ке нін бе кіту ге - өзіндік өміріне ба ға бе ру ге көме кте се ді. [48,49] Өзіндік бе лсе нділіктің ба ғда рла ма ла ры гу ма ни стік пси хо ло ги я ны ң дәстүрлі про бле ма ла ры не гізінде құры лы п, зе ртте у нәти же ле рі бо йы нша тұлға лы қ қа ры м - қа ты на ста рға өзіндік ба ға бе ру бо лы п жа лға са ды . Жы лда мда ту және са па лы стра те ги я ны са лы сты ра ке ле о ны ң бір қо йы лға н ма қса ты пе н мінде тте рінің е кіншісіне а у ы су ы , не қа же т е те тінімізді бе лгіле йді. О сы стра те ги я ны ң қа нша лы қты ти імді және ти імсіз е ке ні бе лгілі. Со ны ме н да ры нды лы қты са қта у және да мы ту – қо ға м про гре сінің про бле ма сы және өзіндік өмірдің шы ға рма шы лы қ по те нци а лы ны ң та ра ты лу ы . Біздің е лімізде 60-шы жы лда рда н ба ста п а рна йы сы ны пта р ме н ме кте пте р ба р, о нда о қу шы ла р өзде рінің қа біле тте ріне ба йла ны сты та ңда лы п а лы на ды . На қты бір пәнді те ре ңде тіп о қы ту да а рна йы ба ғда рла ма ла р па йда ла на ды . Нәти же ле р бо йы нша ба йқа ға ны мы з-бұл сы ны пта рда ғы ба ла ла рды ң же тістікте рі жәй сы ны пта о қи ты н ба ла ла рға қа ра ға нда көп е ре кше ле не ді. Ше т ме мле ке тте рде ба сқа ұйы мда сты ру фо рма ла ры ба р. О ны ң біре у і бір сы ны п ішіне н о йла у да ры нды лы қта ры на са й то п құру . [41,43] Да ры нды ла р өз сы ны бы нда да білім а ла а ла ды . Е ге р бұл о қу шы ла р а рна йы бір ба ғда рла ма ны ң не гізінде білім а лса о ны ң ти імділігі зо р, е ге р о ла р то пта білім а лса , о ны ң әсе рі а з. Та ғы бір жа ғы – о л бірне ше сы ны пта рды ң не гізінде и нте лле ктісі жо ға ры то п құру . Со ны ме н о қу ды ң а ка де ми я лы қ да ры нды ба ла ла рға е ге р а рна йы ба ғда рла ма жөнінде бо лса әсе рі жо ға ры бо ла ды . Ба ты ста да ры нды ба ла ла рға а рна лға н а рна йы ме кте пке өзде рінің ке рі пікірін білдіре ді. Көп жа ғда йда о сы нда й жа ғда йла р өзде ріне де ге н ба ға бе ру ін жо ға рла ты п жібе ре ді. Біра қ зе ртте у нәти же ле рі бо йы нша ке рісінше ба ға бе ріле ді. Ба сқа ба ла ла рме н бірге о қу - е ге р о ла р жо ға ры о йла у де ңге йін көрсе тсе жа н - жа қты білім а лма й күнде лікті о йы н білдіре ді. Қи ы нды қ ту ды ру ды ң та ғы бір ке мшілігі ке ле сі бір о қу шы ны ң ба сқа өте да ры нды ба ла ла рме н білім а лу да о ны ң өзінің ли де рлі ста ту сы ны ң төме нде у інде . А л е нді жәй сы ны пта білім а ла ты н ба ла ла рға ке ле тін бо лса қ, и нте лле кту а лды қ жұмы ста р өте әсе р е те ді. Со нды қта н бүгінгі күннің өзе кті мәсе ле сі - о л бірке лкі о йла у қа біле тте ріне са й зе ртте у ке ле ше кте ке ре к. Бұл пікірта ла с про бле ма сы на қты әле у ме ттік пси хо ло ги я лы қ жа ғда йла рды е ске ре о ты ры п ше шілу і қа же т. Се бе бі да ры нды лы қ өзіндік және қа йта ла нба с нәрсе бо лға нды қта н әр ба ла үшін бөле к қа ра лу ы ти іс. [39, 65] 4-5 жа ста ғы ба ла ла рды ң іс-әре ке тте рінде шы ға рма шы лы қ қа біле тте р да му үстінде , се бе бі 5 жа с ша ма сы нда бо ла ша қ ту ра лы қи я л ту а ды және бұл жа ғда йла р си ту а ти вті бо лы п, ба ла ла рды ң се зімта лды ғы на ба йла ны сты бо ла ды . Да ры нды ба ла ла р үшін та ны мды қ да му ды ң әсе рі өте мо л. Қа бы лда у ла ры на қа ра й о ла р а йна ла да ғы жа ғда йла рға қы зы ғу шы лы қ ту ды ры п, әрбір за тты ң құры лы мы на на за р а у да ра ды . О ла р әртүрлі про це сте рге на за р а у да ры п, бе лсе нділе не түсе ді. Да ры нды ба ла ла р жо ға рғы де ңге йде сөз қо ры ме н қа ру ла ны п, о ны е ркін және на қты па йда ла на ды . Біра қ көп жа ғда йда о ла р өзде рі сөзде р құра сты ру мүмкіншілігіне и е ле не ді. Со ны ме н қа та р да ры нды ба ла ла р бе лгілі жа ғда йла рға ба йла ны сты да йы н е се пте рге бо й ұсы нба йды . Де ме к о ла рды ң на за р а у да ру ы және әрбір қи ы ншы лы қты ше шу де е ре кше жа лға сы н та ба ты н ке зе ңде рі о ры н а ла ды . жүктеу/скачать 461,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|