Кіріспе Зерттеу жұмысының өзектілігі
жүктеу/скачать 461,01 Kb.
|
Мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау процесін жетілдіру Абилова Б СМДО 2к-2ж
| 1.3 Да ры нды лы қты ң жа с е ре кше лікте ріне ба йла ны сты да му ы
А да мны ң шы ға рма шы лы қ қа си е тте рі өте е рте па йда бо лға н, о ны ң и нте нси вті түрде да мы ға н ке зе ңі 2-5 жы лды құра йды . О сы жа ста тұлға лы қ фу нда ме нт өзінің о рны н та у ы п іске а сы ры ла ды . О сы ға н ба йла ны сты бірінші қа си е тте р әртүрлі іс-әре ке тте р ре тінде қа ра сты ры ла ды . Де ме к о сы же рде шы ға ма шы лы қ қа си е тте р па йда бо ла ды . А та -а на ла р, тәрби е шілер, мұға лімде р е ң а лды ме н ба ла ла рды ң та лпы ны сы н е ске ре білу қа же т. Е рте ке зде жа с ба ла ла рды ң шы ға рма шы лы қ да ры нды лы қта ры ны ң се бе п-са лда ры ны ң қа си е тте рін те ксе ріп, со ға н ба йла ны сты қо ры ты нды ла р жа са у дұры с. Білімге құма рлы қ пе н қы зы ғу шы лы қ әрбір да му да өзінің нүкте сін та ба а ла ды . Ба ла ла рды зе ртте у де гі е ң ба сты а йма қ – о л о ны көзде н та са қа лды рма у . Шы ға рма шы лы қ нүкте ле рдің да му ди а по зо ны ше ксіз. Мұнда й же ке ше лік та ңда у та би ға тқа те ң ке ле ді, өйтке ні өне р, ғы лы м, те хни ка , спо рт және ма ма нды қ әле міме н әле у ме ттік өмірме н ты ғы з ба йла ны сты . Та ғы бір ке зе ңнің нүкте сі-о л е ске са қта у , се бе бі о л а рна йы та ла нтқа міне зде ме бе ріп, та ңда у ға ти імділік ти гізе ді. Е ң күшті е ске са қта у а бстра кті о йла у ме н а лға шқы сөздік да му ы на ба йла ны сты . Да ры нда рды а ны қта у қа си е тте рі са на тта р және түрле рге бөлініп, а қпа ра т пе н тәжіри бе ле рді құра п а лы нға н білімде рді па йда ла ну ы на бо ла ды . О сы нда й са на тты лы қты ң түрле рі су ре тте ліп жи на қта ла ды . Да ры нды ба ла ла рды е ре кше түрде а ны қта у ға на за р а у да ра ды , со ны ме н қа та р қы зы ғу шы лы ғы ме н ту ы нда йды . Та ла нтты ба ла ла рды ң да му ы ны н а ны қта у да төме нде гіде й жо лда р өзінің о ры ны н та ба ды . Бұл же рде өте е рте да мы ға н қа си е т – о л әділе ттілік се зімі, се бе бі со л а рқы лы өзіне және өзге ле рге де ге н жо ға ры та ла пта р қо йы п әділдікке , та би ға тқа де ге н сүйіспе ншілік па йда бо ла ды . Е ң а қжа рқы н қи я л кішке нта й та ла нтта р үшін бүкіл фа нта сти ка лы қ өміріме н қо са о ны ң а шы қты ғы н, ба йлы ғы н көрсе те ді [58,59]. Де ге нме н біра з у а қы т өтке нне н ке йін о ны ң жа рты сы на н көбі жұмы ста , өмірде бо лсы н о йы н э ле ме нтте рін са қта п, шы ға рма шы лы қ ы ңға йы о ры н а ла ты ны бе лгілі. Со ны ме н қа та р, да ры нды ба ла ла р үшін та ғы бір қа же тті қа си е т о л қо рқа қты қты ұлға йту , өйтке ні о ны ң көпте ге н қа у іпті түрле рін көрсе ту ге бо ла ды . О ла р се зімта лды қ пе н шы да мсы зды қта н ту ы нда йды . Ме кте п жа сы нда шы ға рма шы лы қ қа си е тте рінің бір и нди ка то ры – о л о қу ку рсы ны ң та қы ры пта ры , сұра қта р ме н тіле к – ы қы ла ста р а рқы лы о ны ң нәти же сіне же ту ге бо ла ды . Е ге р қа нда йда бо лма сы н бір за тқа үлке н қы зы ғу шы лы қ ту ы нда са , бе лгілі бір а рна йы қа си е те р па йда бо ла ды . Да ры нды ба ла ла р үшін та ны мды қ қа си е те р тән. 1) Қа бы лда у мәнін те з а жы ра ту үшін о ла р е ң а лды ме н әле мде гі ба рлы қ өзге рісте рді ба йқа п, о ла рды ң құры лы мы н а ны қта у ға ты ры са ды . О ла р со ны ме н қа та р бе лсе нді түрде әртүрлі про це сте рді а ны қта п зе ртте йді. 2) Та ла нтты ба ла ла р әртүрлі за тта р ме н жа ғда йла рды ң ба йла ны ста ры н қа бы лда п, со ға н о ра й қо ры ты нды жа са п, қи я л е ле сінің а льте рна ти вті жүйе сін құра ды . 3) Е ге р е ске са қта у қа біле ті е рте тілдік да му қа си е те рін ба йқа тса , о нда о л ба ла ны ң со л а лға н а қпа ра тта р мөлше рін өмірде па йда ла ну ы на бо ла ды . 4) Да ры нды ба ла ла р не гізіне н е ре кше сөз қо ры ме н та ны сы п, о ны а ны қ және на қты же ткізе а ла ды . Біра қ ке йбір жа ғда йда о ла р өз сөз қо ры н құра п шы ға ра ды . 5) Ұза қ у а қы т ішінде пікірлік қа си е тте рді қа бы лда у а рқы лы о ла р ке йбір пра кти ка лы қ іс-тәжіри бе ле рінің нәти же сін түсіне ді. 6) О ла р өзінің жа лға сы н та ба ты н ко нце нтра ци я де ңге йіме н та ны сты ры лы п, қа нда йда бо лма сы н бір ше шімнің нәти же сіне ба йла ны сты бо ла ды . [53,59] Психоәлеуметтік се зімта лды қ: 1.Да ры нды ба ла ла р әділе ттілік се зімін те з а ны қта п та ңда у ме н та лда у ды ң о зу ы н да мы та ды . 2.О ла р өзде ріне және ба сқа ла рға жо ға ры та ла п қо я біле ді. 3.Қи я л е ле сі өзінің құра мы на ше шілме ге н ма қса тта рды е нгізе о ты ры п, шы ға рма шы лы қ және ба й фа нта зи я сы н үсы ну да ры нды ба ла ла рға а рна лға н . 4.О ла р әзіл-сы қа қ се зімме н шо ғы рла ны п күлкі, о йы н сөзде рін қа бы лда й біле ді. 5.Да ры нды ба ла ла рға жа с е ре кше лікте ріне са й се зімта лды қ қа си е ті же тіспе йді. 6.О ла р үшін се зімта лды қ ба сы м және қо рға у қа си е ті жо ға рғы де ңге йде бо лу ы мүмкін . 7.Э го це нтри зм бұл жа ста ба сқа ба ла ла рды ң кінде й бо ла ды . 8.Көпте ге н да ры нды ба ла ла рда өзінің құбы лы ста ры ме н қа ры м-қа ты на ста ры нда не га ти вті түрде да мы ға н. [31, стр.34-38] Де не да му ы на міне зде ме : 1.Да ры нды ба ла ла рды ң е ң жо ға ры а йы рма шы лы ғы о л э не рге ти ка лы қ де ңге й, өйтке ні о ла р ба сқа ла рға қа ра ға нда а з ұйы қта йды . 2.О ла рды ң мо то рлы қ ко о рди на ци я сы көп жа ғда йда та ны мды қ қа си е тте ріне н төме н бо лы п ке ле ді.Та ла нт және да ры нды лы қ әртүрлі и нте лле кту а лды және же ке қа си е тте р а рқы лы біліне ді. Н.Б. Шу ма ко ва ны ң зе ртте у ле рінде сұра қ қо ю ды да мы ту қа си е тте рі ізде ну шіліктің бір түрі ре тінде қа ра сты ры лы п, шы ға рма шы лы қ бе лсе нділігі 5 жы лда н 20 жы лға де йінгі де ңге йді құра йды . 3.Де не , и нте лле кту а лды қ және әле у ме ттік да му жа ғда йла ры ны ң е ре кше лікте рі. Көбіне се да ры нды ба ла ла р өзде ріне н е ре се к же ткінше кте рме н а ра ла сқа нды жөн көре ді, мүмкін со ны ң са лда ры на н бо ла р, о ла рды ң ли де рлік са ты да н көріну ле рі өте қи ы н . 4.Ке ме ліне же ту . Да ры нды ба ла ла р үшін қа же т қа си е т о ла рда ішкі ке ме ліне же ту де өзде ріне де ге н төме н ба ға бе ру шілік ту ы нда йды . 5.Е ре се кте рдің о ла рға де ге н қа же ттілігі. Көп жа ғда йда да ры нды ба ла ла р та ны мды қ қа си е тте рін күше йту де ұста зда рды ң, а та -а на ла рды ң және ба сқа да е ре се кте рдің на за ры на н ты с қа лы п қо я ды . Бұл ба сқа ба ла ла рме н қа ры м-қа ты на ста ры на әсе рін ти гізе ді. Со нды қта н да ры нды ба ла ла р өзде ріне н ке йінгіле рге жо ға ры ба ға да қа ра у ға , а л құрда ста ры на үлке н шы да мсы зды қпе н қа ра у ға ты ры са ды . [8, стр. 76-78] Бүгінгі та ңда да ры нды ба ла ла рме н жұмы с жүргізу ма қса ты нда а рна йы ба ғда рла ма ла р ұсы ны лса , көпте ге н ме мле ке тте рде ди ффе ре нци а лды о қу ға бе т бұру да . Со л үшін ба ғда рла ма ла р жа са лы ны п, о ны ң нәти же сінде о қу шы е ркін қи мы лда йды . А ҚШ-та да ры нды ба ла ла рға а рна йы о қу ку рста ры құры лы п, о қу ша ртта ры а рқы лы же ке қа си е тте рін а йқы нда п, о қу шы ме н ұста зды қ а ра сы нда ты ғы з ба йла ны с о рна ту да ; бұл ұста зда рға у а қы тты үне мде у бо лса , о қу шы ла р үшін же ке те мпте жұмы с жа са у . Е ге р ба ла ны ң и нте лле ктісіме н та ны мды қ қа си е те ріне е ре кше көңіл а у да ры лса , ди а гно сти ка ны ң на қты әдіс-тәсілде рін си ре к ке зде се тін қа біле тті ба ла ла рды а ны қта у ға бо ла ды ма де ге н сұра қ ту ы нда йды . Де ме к, да ры нды ба ла ла рды о қы та ты н ба ғда рла ма ла рды ң жәй о қу ба ғда рла ма ла ры на н а йы рма шы лы ғы не де ? Білім са ла сы на қа ты сы ба р а да мда рды ң о йы нша мұнда й ба ла ла рды о қы ту ла р о ла рды ң сұра ны с-та ла пта ры на сәйке с бо лу ы ти іс. [25, стр. 15-25] Біра қ о ны өмірде қа ла й қо лда ну ға бо ла ды ? Да ры нды ба ла ла р бір-біріне ұқса с е ме с және міне з-құлы қта ры өзде рінің қа си е тте ріне тән е ме с. И ке мді ба ғда рла ма ла рды ң өзінде жұмы с сти льде рінде та ны мды қ про це сте рін да мы ту да көпте ге н а йы рма шы лы қта р ке зде су де . Біра қ о йла у қа біле тте рі жо ға ры ба ла ла р бәріне о рта қ жа лпы қа си е тте рме н та ны с, о ны о қу ба ғда рла ма ла ры нда е ске рге н жөн. О сы нда й қа си е тте рге төме нгіле р жа та ды : те з а ра да при нци пте рдің, е ре же ле рдің ма ғы на сы н түсіну қа біле тте рі. Мұнда й қа си е тте р та қы ры пта рды ң, де ре кте рдің жа н-жа қты бо лу ы н та ла п е те ді, бұл же рде тәртіптіктің а ла ты н о ры ны зо р – ту ы нда ға н про бле ма ла рға на за р а у да ру дәстүрлі о қу да о ры н а ла ды , со нды қта н өзіндік жұмы ста р а рқы лы а рна йы о қу ба ғда рла ма ла ры нда қа ра лы п та ны мды қ қа си е тте рін да мы ту ы қа же т. А рна йы о қу ба ғда рла ма ла ры нда ма қса тты ба ғы тта та ны мды қ про це сте рдің жо ға ры де ңге йде да му ы а рқы лы о ны са па лы де ңге йге көте ріп, әртүрлі қа йта ла у ла рда н а ры лта ды . Ба сқа жо лда ста ры на қа ра ға нда қо рқы ны ш пе н үре й ту ы нда йды . О қу ба ғда рла ма сы на а ффе кти вті ко мпо не нтті е нгізу ба ры сы нда ба ла ға өзін-өзі түсіну іне және со ла рме н бірге о ла рды қа бы лда у ы на мүмкіндік жа са ла ды . [10,11] Да ры нды ба ла ла рды о қы ту да әртүрлі стра те ги я ла р о ры н а лу да , со л үшін де а рна йы о қу ба ғда рла ма ла ры жа са лу да . О қы ту ды жы лда мда ту . О қы ту сұра қта ры ны ң түрлілігі бүгінгі та ңда ға лы м пси хо ло гта р және мұға лім а та -а на ла рды ң а ра сы нда ту ы нда п о ты рға н та ла с. Көбісі о қы ту ды жы лда мда ту да ры нды ба ла ла р үшін ти імді де се , ке ле сіле рі жы лда мда ту ға жо л бе ру о л жо ға ры де ңге йлі да ры нды ба ла ла р үшін бір жа қты лы қты көрсе те ді, өйтке ні о ла рды ң әле у ме ттік және құрбы ла ры ме н а ра ла су жо лда ры н қа ра сты рма йды . Со ны ме н қа та р та ғы бір сы ны пта н е кіншісіне се кіру түрі, се бе бі о ны ң ба сқа да түрле рі ба р е ке нін ұмы тпа ға н жөн. Жы лда мда ту о қы ту ды ң ша пша ңды ғы ны ң өзге ру іне ба йла ны сты , өйтке ні о л о ны ң ма змұны на әсе рін ти гізбе йді. жүктеу/скачать 461,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|