Бағдарламалау тілінің операторларын меңгеру: шартты оператор, таңдау операторы; цикл операторы, көшу, бос операторлар Көптеген біршама күрделі программаларда таңдау операторын қолданған қолайлы:
case таңдау параметрі of таңдау тізімі else 2-оператор end
мұнда таңдау тізімі-бір немесе бірнеше түрдегі конструкциялар:
•таңдау тұрақтысы: оператор
•таңдау тұрақтысы бірнешеу болуы мүмкін, соған сәйкес бірнеше операторлар да орындалуы мүмкін.
Бұл оператордың жұмыс реті анық: таңдау параметрлерінің мәні анықталады, сосын осы таңдау параметрінің мәніне тең болатын таңдау тұрақтысы ізделеді, енді соған сәйкес оператор орындалады, егер таңдау тізімінде осы тұрақты жоқ болып шықса, онда 2-оператор орындалады.
Таңдау операторына ай кварталдары бойынша есеп шығарып көрейік:
program esep;
var month:integer;
begin
case MONTH of
read(month);
1, 2, 3 : writeln (‘1- квартал’);
4, 5, 6 : writeln (‘2- квартал’);
7, 8, 9 : writeln (‘3- квартал’);
10, 11, 12 : writeln (‘4- квартал’); else writeln(‘ондай ай жок’)
end;
readln;
end.
Осы есептерді Pascal ABC бағдарламасына жазып нәтижесін көрсетемін.
Белгілі бір шартқа байланысты қайталанатын әрекеттер тобын жүзеге асыратын алгоритм циклдік деп аталады. Ал, қайталанатын әрекеттер тізбегін (цикл денесі) цикл деп аталады.
Қайталанатын әрекеттерді орындау үшін белгілі цикл түрімен жұмыс істейміз. Паскаль тілінде циклді ұйымдастыру үшін екі түрге бөлеміз: қайталану саны белгісіз циклдер және қайталану саны белгілі циклдер. Қайталану саны белгісіз циклдер шартын алдын ала тексеретін әзір циклі және шартын соңынан тексеретін дейін циклі болып бөлінеді.
Шартын алдын ала тексеретін цикл.
Әзір шарт
Цб
Цикл денесі
Цс
While шарт do
Begin
Цикл денесі
(серия);
End;
2
Шартын соңынан тексеретін цикл.
Қайталау
Цикл денесі
Дейін шарт
Repeat
Цикл денесі
(серия);
Until шарт
While-Do операторының орындалуы:
While операторы циклге кіру шартынан және цикл денесінен тұрады.
Цикл денесін әрбір қайталау алдында шарт тексеріледі. Шарт ақиқат болған жағдайда, цикл денесі орындалады, әйтпесе бағдарлама келесі операторға көшеді.
Егер шарт алғаш тексерілгенде жалған болса, цикл денесі бір рет те орындалмастан бағдарлама цикл соңына шығады.
Repeat–until операторының орындалуы:
Шарт кейін тексеріледі, сондықтан серия кем дегенде бір рет атқарылады.
Repeat операторында шарт ақиқат (иэ) болғанда қайталау (цикл) аяқталады.
Repeat операторында қайталау соңы шартпен аяқталады.
Енді алдыңғы мысалдағы алғашқы 5 натурал санның қосындысын есептеу бағдарламасын циклдік операторлар көмегімен құрайық. Ол үшін алгоритмдік тілде, блок схемасын және бағдарламасын жазайық.
Әзір циклін пайдаланып алгоритмдік тілдегі жазылуын мен жазамын, оқушылар бағдарламалау тіліне аударады (флипчартта, TP бағдарламасында)
Алгоритмдік тілде Бағдарламасы
Aлг қосынды ( нәт бүт S)
Басы бүт х
S:=0; х:=1
Әзір x
Цб
S:=S+x
Х:=х+1
Цс
Шығару S
Соңы
Program kosyndy;
Var x,s: integer;
Begin
