Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы рухани мәдениет лексикасы
Қара тігу. – Ас берілгенде Жєнке батырдыњ босаѓасына т‰йе бастатќан тоѓыз байлансын жєне ќаралы ‰йге шаншылѓан найзаны
жүктеу/скачать 3,93 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Найза шаншу
- Қара халық
| Қара тігу. – Ас берілгенде Жєнке батырдыњ босаѓасына т‰йе бастатќан тоѓыз байлансын жєне ќаралы ‰йге шаншылѓан найзаны (жыл толѓанда) жылын бергенде Жанаќ сындырсын, бір ат, шапан Жанаќтыњ µз жолы болсын (М-Ж., 70); Ќара тігу, ќара салу, ќара жамылу сияќты ±ѓымдар жан-жаќты сараланып этнографиялыќ т±рѓыдан зерттелді [208, б.53-60, 226]. Сонда байќаѓанымыз, «ќара тігу»: ќаралы ‰йге шашаќты найза шаншу, ќара ала (ќызыл – А.Ќ.) ту тігу, жылќыныњ ќ±йрыѓын ќиып алып шаншу т.б. «аќ с‰йек» пен «ќара с‰йектік» белгісіне ќарап, барлыѓы мен байлыѓына да байланысты болѓан. ¤лген адамныњ беделі мен мєртебесі де ‰лкен рµл ойнаѓан. Найза шаншу (оныњ ел бастап батыр болѓандыѓыныњ белгісі) т.с.с. Ќ. Халид, Е. Жанпейісов тµре т±ќымдарына µлгенде ту тігілгенін, ќараѓа найза т±рѓызылѓанын айтады. Ту қандау. Жеңудің қуаныштың белгісі болған. Мысалы: Сиыр атаулыны үш мың кісіге азық боларлық қылып жұртқа тастап кетіңіз, батырлары туын қандасын, мәре-сәре болып тамаққа тойынсын ( М-Ж. ҚШ. – Б. 67). «Қыз Жібек» жырына көңіл аударсақ: По казахскому обычному праву, так называемая «белая кость» – «аќ с‰йек», т.е. знать, пользовалась рядом превилегий. Одной из таких превилегий был обычай, следуя которому, путник, подъезжая к юрте «аќ с‰йек», спешился и шел, ведя коня на поводу – деген орысша берілген түсінікті оқимыз [218, б.290]. Қара халық (қазақта «қара қазақ», «қара бұқара») - еңбекші қазақтың атауы. Тарихи әдебиеттерде кейде қара қазақтың орнына қара сүйек (черная кость) деп те аталады, бірақ, бұл атауларды қазақтардың өздері еш уақытта қолданған емес [240, б.541]. Мысалы ќара халыќ ‰ріккен ќойдай, Баќпаса, кетуші ме еді ќасќыр тоймай? (М. Дулат, 46); Қараша, қара суйек-простолюдин, черно-костный – деп жазды (Потанин, 352). М-Ж. Көпеев шығармасында қара ќазаќты: ќара баќі, ќара божыр, ќарашы сияқты синоним сөздермен атау орын алғандығын байқауға болады. Кµрге салѓанда Бµгенбайдан келе жатќан кєрі єруаќ, ќара баќі кµзім тіріде сені ќолымнан кµрге салдым-ау деп боздаѓан екен (М-Ж., 48); Жетіру тентек Қанжыѓалы Аќмолаѓа ќарап... ќара божыр, тентек Қанжыѓалы Аќмолаѓа ќарап кеткен (М-Ж., 49); Айыпсыз хан боламын десе, хандыѓы жарай ма, ќарашы деген олаќ емес пе? (М-Ж., 68); Бәрінен қара, төре – басып өттің, Бұл бақыт біле білсең, саған аз ба? (М-Ж., 363).
жүктеу/скачать 3,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|