Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
| Түйін. Сүр мен өмір сүру тіркесіндегі сүру түбірлес деп ойлаймыз. Сүр > `ұзақ уақыт, жазғытұрым, сәуір` деген мағыналары бар.
Ұша. – Уай, байғұс, енеңнің қанжығасында саған алып келе жатқан оша мен төсі бар! – депті (М-Ж. 6 т. – Б. 110). Біреудің төсін жесең ұшаңды сайла. Ұшаны көне түріктер тек қана қадірлі қонаққа: ханға, ақсүйектерге ғана тартқан. Ұша – уча малдың бөксесі (М. Қашқари I том: 144). В. Радловтың сөздігіне көңіл аударсақ: «1) Задокъ, крестецъ, спина (у животныхъ и людей). Көне түркілерде бұл бөлігі ең қадірлі тамақ болған. Онымен хандарды, қадірлі қонақтарды сыйлаған. Сібір қорғандарынан өлген адамның қасынан оларға қойылған тамақ ретінде малдың ұшасын (бел омыртқасын) тауып алған. Бұдан біз түріктер үшін ұша ең қымбатты тамақ екендігін көреміз. Алтайлықтар құдаларына қойдың пысырылған артқы санын тартқан (Радлов осылай жазған, негізінде сүбесі мен құйрықтың тұтас алынған бел омыртқа – А.Қ). оны «ұча»» – деп атаған (В. В. Радлов. I том, часть 2: 1722). Бір мағынасы: «Уча – спина» (Будагов, 797). Маңғыстау қазақтарының тілінде ұша қойдың сүбемен, құйрық тұтас алынған бел омыртқа (Ғ. Қалиев, Ш. Сарыбаев, 1979: 70). Ұша туралы мәліметті (ҚСЭ, 1997: 361; ҚТФС, 1977) таба аласыз. Үшә – ұша (филейная часть баранины) Р-К. сл. 1897, 225; Мысалы: аұш (ÿчь) (Будагов, 797). Үш: жаулық; Үшем: бір саулықтан туған үш қозы (С. Аманжолов, 436). Қазақ тілінде үш сан есімі тұтастық пен бірліктің кепілі болған. Үш саны мифтік ұғымға дейін барған. «Ошақтың үш бұты» сияқты тіркес те қалыптасқан. жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|