Мәшһүр-Жүсіп Шығармаларындағы заттық МӘдениет лексикасы
Кетпен (қорған). Кетпен, шот
жүктеу/скачать 6 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кетпенді
| Кетпен (қорған). Кетпен, шот ап, ар қылдың жер қазуға, Жұмыс қылмай соқырдың күшіменен (М-Ж., 126); Екі күрек, екі үлкен кетпенменен, Және сегіз көшіңмен мес бере көр (ҚКБС, 40). Ұсталар соққан кетпендей, Нұр тұқымын еккендей (ҚЖ, 70). Кетпенін талға саптаған, Қар суын жастай мақтаған (Манас). Кетпенді жаудан қорғану үшін жер қазуға, қорған салуға, қалқан сияқты пайдаланған. Оның дәлелі: Садақ тартып үйренеді, тартқан садағы тоғыз қабат кетпеннен өткізеді («Ер Төстік» ертегісі: 4 бет).
А. З. Будагов: курекъ, лопата, лопатка (кость плечевая), кочегарка; китмэнъ, ключъ замочный (каы к. сл.); у Баб. въ числ осданыхъ орудій, встрчается это слова въ значеніи: заступа или лопаты: щиты, заступы, топоры; кетменъ, рыть заступомъ – деп анықтама берген [20, б.121-173]. Мұрад Аджи: Алысқа көз жүгіртсек мынаны байқаймыз: қазіргі заман геологиясы және таулы істе көптеген ұғымдар мен терминдердің әлем жаңалығы болып түріктерден ауысқанын мақтанышпен айта аламыз: кайло, бутора, кирка т.б. – дейді [113, б.169]. Кетпенді тек қана қазу жұмысына ғана қолданбаған, қалқан, қорған есебінде де пайдаланған. Ш.О. Аюпов кетпен – кәтмән – диқаншылықтың барлық салаларында бірдей қолданылатын атау, Ұйғыр тіліндегі кәтмән атауы – кәрт етістігінің түбіріне -мәк қосымшасы жалғану арқылы жасалған дейді (Ұйғыр қол өнерінің лексикасы, 14). Мүмкін керт түбір тұлғасынан қалыптасқан болар (-пен-шекпен). Ш. Аюпов кетпеннің қару-жарақ түрінде қолданылатынын айтпаған. Кетпен > қалқан. Шаризат найза, қалқан даярлады (М-Ж, 70); Ал, тұрып Шеризат бала қалқан алды (М-Ж, 223); жүктеу/скачать 6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|