Қи садырасы қҧрамында қоректік заттар тез сіңетін қалпында болады.
Олардың пайдалану тімділігі 60-70 % шамасындай.
Қи садырасын
– жинау
ҥшін мал қораның ішінен және кӛң сақтайтын траншеяның жанынан тереңдігі
1,5-2м қҧдық қазып, оның тҥбі мен қабырғаларын таспен немесе кірпішпен
қалап қи сыдырасын соған ағызып жинайды.
Қи садырасы
негізгі тыңайтқыш ретіндеде, ҥстеп қоректенудіру ҥшін де
қолданылады. Негізгі тыңатқыш ретінде әр гектар егістікке 10-30т. қи
садырасын шашады. Қи садырасын қолданудың негізгі шарты оны танапқа
шашқанда топырақты ізінше жыртады.
Құс саңғырығы
- бағалы органикалық тыңайтқыш Қҧс санғырығы
ӛсімдіктерге тез әсер ететін, қҧрамында біршама мӛлшерде
қоректік заттары
бар, аса бағалы органикалық тыңайтқыш. Оның қҧрамында 4-6% N; 3,5-5 %
Р
2
О
5
, 2,5-3,5% К
2
О бар екендігі анықталған. Тауық саңғырығының қҧрамында
56%-cу, 1,6 %-азот, 1,5 % -фосфор
,
0,8 %- калий тотығы және басқада ӛсімдікке
керекті қоректік заттар болады.
Бҧл тыңайтқыштың қҧрамы қандай қҧстардан дайындалғанына қарай
ӛзгереді. Есептеулерге қарағанда бір жылда бір тауықтан 6-7 кг, ҥйректен 7-9
кг, қаздан -10-12кг саңғырық жиналғаны байқалған. Бір ерекшелігі қҧс
саңғырығы қҧрамындағы азот тез бӛлініп, ауаға ҧшып кетуге бейім. Оны
сақтаудың бір тәсілі кӛң ағаш ҥйінділері сияқты тӛсеніштердіі тӛсеу, азот -
осындай тӛсеніштерге сіңеді де жақсы сақталынады
Корда
- Органикалық тыңайтқыштардың бір тҥрі. Ол ӛсімдік тектес
органикалық
заттардың қалдықтарын, қала, ауыл – тҧрмыс қалдықтарынан
және басқада коммуналдық шаруашылық қалдықтарын жинастырып, ҥиінді
жасап сақтау арқасында пайда болады.
Корда жасауға негіз болатын материалдар: кӛң, қи садырасы, қҧс
саңырағы, сабан, жапырақ, ӛсімдіктер сабағы, ағаш ҧнтағы, шіріген, қызған
жемшӛптер, қағаз, жаңқа, шҥберектер т.б. Қорда тиімділігін арттыру ҥшін
оларды минералды тыңайтқыштармен қосып жасайды.
Жасыл тыңайтқыштар
– (Садераттер) – деп қолдан егілетін 1- жылдық
бҧршақ тҧқымдас дақылдарды ӛсіп гҥлдегенге дейінгі кезкінде, сол қалпында
жырып тастауды айтады. Бҧршақ тҧқымдас дақылдардың тамырында тҥинек
бактериясының арқасында оған N-қоры мол жиналады. Бҧл дақылдар ауадан
азотты – жинайды. Кҥзде садератты жырту бағытында катокспен жығып оның
кӛк балаусасын майдалау ҥшін дискілі сыдырғыштармен ӛңдейді. Содан кейін
гектарына қажетті 5-6ц. суперфосфат және 1-1,5ц.
калий қажет
тыңайтқыштарын енгізгеннен кейін ғана топырақты 28-30 см тереңдікке жырту
арқылы оларды топырақ қабатына сіңіреді.
Органикалық
тыңайтқыштардың
минералды
тыңайтқыштардан
айырмасы – суда ерімейді, сондықтан оның қҧрамындағы қоректік заттар сумен
шайылып тез ысырап болмай, топырақта ҧзақ уақыт сақталады. Топырақтағы
бактериялар органикалық заттар мен қоректеніп, ӛздерінің тіршілік
процестерінде оларды ыдыратып (шірітіп) отырады. Осының нәтижесінде оның