Оқулық Алматы, 013 Қ. А. Абдуқадырова əож 665. 6/. (075. 8) Кбж 35. 514я73 а 14 Пікір жазғандар
жүктеу/скачать 7,49 Mb. Pdf көрінісі
|
munai
| Термиялық тұрақтылық.
АСК 800°С су буы жоқ ауада қатты қыздырғаннан кейін, оның аздап тесік көлемі жəне жанасу беті азаяды. Егер мұндай процесс су буының қатысуымен əрекет ету са- лыстырмалы төмен температурада (~600°С) жүргізілсе, жанасу беті едəуір азаяды, тесіктің орта радиусы көп артады жəне тесіктердің диапазон мөлшері бойынша бөлінуі кеңиді. Жанасу бетінің күрт азаюы катализаторды жоғарыда келтірілген жағдайда көп уақыт ұстап тұрудан болса керек деген болжамнан туындайды, нəтиже сінде балқыған, тесіксіз жəне іс жүзінде активсіз материал түзіледі. Катализаторды будың қатысуынсыз қатты қыздарғанда бастапқы кезде оның жанасу бетінің азаюы байқалады. Бұның себебі бастапқы катализатор бетінен гидроксид тобы бөлінетіндіктен, нəтижесінде шамалы су буы түзіледі. Цеолитті катализаторлар кыздаруға жəне су буымен əрекет етуге тұрақты келеді. Олардың құрылымы тіптен 1100°С қыздарғанда да деформацияға түспейді. Жоғары тұрақтылық цеолит кристалдық торының геометриялық құрылымының беріктігінен деп есептеледі. Оған сонымен қатар ауысушы катионның табиғаты, ауысу дəрежесі кремний жəне алюминий оксидтерінің мөлшерлік қатынасы əсер етеді. Ауысушы катион табиғаты цеолиттер тұрақтылығына күшті əсер етеді. Кристалдық құрылым бұзылатын температура катион мөлшерлерінің сілті металдар қатарына түсуімен көтеріледі, бұл əртүрлі катиондардың дегидратациядан кейін, кристалдағы бос орынды толтыру қабілетімен анықталады. Үш валентті катиондар ең тұрақты цеолиттер түзеді. Өндірістік катализаторларда натрийдің мөлшерін мүмкін болған ең төмен деңгейде цеолит құрылымының реакторда пайдаланғанда деформациясын болдыру мақсатында ұстайды. Аморфты АСК сияқты, цеолиттер де су буы қатысуымен тұрақтылығын көп жоғарылатады. Экстремалды жағдайда кристалдық құрылымның толық аморфты массаға айналуы мүмкін. Қалыпты жағдайда кристалдық құрылым су буы қатысуымен орнына келеді. Цеолит орналастырылған аморфты алюмосиликаты – катализатордың белсенді орталығы Бренстед жəне Льюис қышқылдары. Бренстед қышқылы ретінде су молекуласынан бөлінген протон болады. 264 Ионалмасу қасиеттері. Цеолит катализаторының тұрақтылығына ион алмасу процестері де əсер етеді. Y типтес цеолиттерге жоғары температуралық тұрақтылық тəн. Олар жоғары температураның жəне су буының əсеріне өте төзімді келеді. Мұндай цеолиттер ультратұрақты деп аталады. Ультратұрақты құрылымдардың бірлік ұяшық мөлшілері 1,0-1,5% аз болады жəне бұл алюминий атом- дарының кристалдық тордан бөлініп, олардың катион есебінде ион алмасуға қатысуымен болса керек. Ең жоғары эффект 30%, ол алюминийді бөлгенде байқалады. Цеолитті əрбір əрекеттеу сатысында, активті орталардың саны мен сапасын бастапқы қалыпқа келтіру өте маңызды. HY типтес цеолитте 500°С жоғары қыздыру нəтижесінде, ол гидроксид топта- рын алюминий атомдарымен байланысты жоғалуына əкеледі. Соның нəтижесінде үш координацияланған алюминий түзіледі жəне су бөлінеді. Аморфты катализаторлар сияқты, мұндай өзгерістер катализатор бетіндегі қышқылдық топтардың санын, бөлінуін жəне табиғатын реттеуге əкеледі. Цеолиттерді қыздырғанда бірінші кезекте ең күшті қышқыл орталарының азаюы байқалады. жүктеу/скачать 7,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|