1. Бухгалтерлік пайда – айқын шығындарды төлегеннен кейінгі
фирманың қарамағында қалған пайданың бір бөлігі. Бухгалтерлік
пайданы анықтау үшін сатудан түскен жалпы түсімнен бухгалтерлік
(айқын немесе сыртқы) шығындарды алып тастаймыз.
2. Экономикалық пайда – сатудан түскен жалпы түсім мен
фирманың барлық шығындары (айқын және айқын емес) арасындағы
айырмашылықты білдіретін таза пайда шамасы.
3. Қалыпты пайда – сатудан түскен жалпы түсім мен фирманың
жалпы шығындарының теңесуін білдіретін нөлдік пайда.
4. Шекті пайда – өнімнің келесі бір бірлігін сатудан түскен
қосымша түсім мен шекті шығындар арасындағы айырмашылықты
білдіретін фирманың қосымша таза пайдасы.
Фирманың пайдасын мейлінше арттырудың негізгі екі ережесі бар:
Бірінші ереже: фирма жалпы табыс пен жалпы шығындарды
салыстырады. Егер сатудан түскен түсім мен жалпы шығындар
арасындағы айырмашылық көп болса, онда фирманың пайдасы
мейлінше артады.
Екінші ереже: фирма шекті табыс пен шекті шығындарды
салыстырады. Бұл жерде үш жағдай қалыптасады:
- егер фирманың шекті шығындары шекті табыстан артып кетсе,
онда ол өнім өндіруді қысқартады;
- егер фирманың шекті шығындары шекті табыстан кіші болса,
онда ол өнім өндіруді арттырады;
- егер фирманың шекті шығындары шекті табысқа тең болса, онда
ол өнім өндірудің оңтайлы көлемін анықтап жалпы пайдасын
максималды деңгейге жеткізеді:
MR = MC. Бұл теңдік фирманың пайдасын мейлінше арттырудың маңызды
шарты болып табылады.
