Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен



бет279/304
Дата22.04.2022
өлшемі9,78 Mb.
#140282
түріОқулық
1   ...   275   276   277   278   279   280   281   282   ...   304
Байланысты:
Uchebnik Gigiena-kaz yaz

Сәулелену көзі

Орташа жеке доза,
мЗв/жыл

Қатерлі ісік түзілімдерінің қаупі,
Кездесу саны /жыл
I млн адамға шаққанда

ТРФ
сыртқы+ішкі сәулелену
сыртқы
ішкі

2,25
0,65


1,6

10


Рентген- және радиоизотопты диагностика

1,4

16

Құрылыс материалдары және баспана ауасы

1,4

14

Ядролық құруды сынау салдарынан ғаламдық белсенді жауын

2,5х10-2



-


Тыңайтқыш

1,5х10-4

-

АЭС

1,7х10-4

-

ЖЭС көмірмен

1,9х10-3

-

Барлық көздерден сәулелену дозасының жиынтығы

5,1

40

Қазақстан Республикасында халықтың табиғи көздерінен сәулелену әсеріне ұшырау деңгейі туралы мәліметтер аумақтардың радиациялық - гигиеналық төлқұжатына енгізіледі. ҚР Денсаулық сақтау министрлігі ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігімен бірге 1996 ж радиациялық фонның рұқсат етілген деңгейін бекітті - 33 мкР/сағ. Ресейде ол – 20 мкР/сағ құрайды. Табиғи фон адамды сыртқы да, ішкі де сәулеленудің әсеріне ұшырауына мүмкіндік беретін көздеріне байланысты екені 12.1- кестеден де көрінеді. Олардың өзіндік ерекшеліктері бар, адам денсаулығына әр түрлі дәрежеде қауіп-қатер тудырады, сондықтан біз оларды жеке қарастырамыз.


Сыртқы сәулеленудің әсеріне ұшырау әлем кеңістігінен келіп, Жер бетіне дейін жеткен мюондардың, фотондардың, электрондардың және энергиясы жоғары нейтрондардың ағынынан тұратын біріншілік ғарыштық сәулелену есебінен де, сондай-ақ, құрамына барлық элементарлық бөлшектер кіретін, атмосфераның атом ядроларымен осы бөлшектердің өзара әсерлесу кезінде туындайтын екіншілік ғарыштық сәулелену есебінен де, жүруі мүмкін. Бұл сәулелену адамның барлық мүшелері мен тіндеріне бірдей (біркелкі) әсер етеді деп саналады. Ғарыштық сәулеленуден алатын дозаның шамасын анықтайтын негізгі факторлар жергілікті жердің теңіз деңгейінен тұрған биіктігі және аз дәрежеде - геомагниттік ендік болып табылады.
Теңіз деңгейіндегі ашық жерлерде халықтың ғарыштық сәулелену есебінен сәулеленуге ұшыраудан алатын орташа дозасы 0,4 мЗв/жыл (АРӘҒК, 2000) тең.
Қазіргі уақыттағы ғимараттардың көп қабатты үстіңгі жабындылары ғарыштық сәулеленудің дозасын елеулі деңгейде азайтады. Ғимараттардың қабат санына байланысты экрандау коэффиценті 14% -дан 40%-ға дейін құрайды.
Сыртқы сәулелену әсерін беретін табиғи көздеріне топырақтағы, әр түрлі тау жыныстарындағы, өзен, теңіз және мұхит суларындағы, атмосфералық ауадағы жер текті радионуклидтер жатады. Ағзадан тыс жатқан радионуклидтер альфа-, бета- және гамма-сәулелерін сәулелендіреді. Олардың ішінен, адамның алған дозасын анықтау кезінде, жоғары енгіштік қасиетіне байланысты тек гамма – сәулесі ғана есепке алынады.
Жер текті радионуклидтердің ішінде сыртқы сәулеленуден алатын дозаға негізгі үлес қосатындар К-40 және жер қыртысы пайда болғаннан бері оның құрамында кездесетін уран-238 және торий - 232 белсенді тұқымдастарының радионуклидтері.
Ашық жергілікті жерлерде бұл көздерінен алатын жылдық эффективті доза 0,5 мЗв дейін құрайды (АРӘҒК, 2000 ж.), оның ішінде, бұл дозаның ішіндегі 40К, уран-238 және торий-232 қосқан үлестері, әрқайсысына сәйкес, 35%, 25% және 40% құрайды.
Табиғи көздерден шығатын сыртқы сәулелену дозасын бағалау кезінде, жер шарында жер текті радионуклидтер үйлерден тыс жерлерде қалыпты диапазоннан едәуір жоғары (3,6·10-8-нен 9,1·10-8Гр/сағ. дейін) болатын аумақтар бар екенін ескеру керек. Радиоактивтілік фоны жоғары аймақтар көптеген елдерде бар. Дозиметрлік тұрғыдан Үндістандағы және Бразилиядағы мұндай аймақтар өте жақсы зерттелген. Үндістанда моноцитті жыныстар басым болатын жер телімдері (250·0,5 км) көп қызығушылық танытады. Бұл жерде, ауадағы сіңірілген дозаның орташа қуаты 4,3·10-7 Гр/сағ. Бұл ауданда 70 мыңға жуық адам тұрады. Тұрғындардың шамамен 24% - ның сәулеленуге ұшыраудан алатын жылдық дозасы 5·10-3 Гр жоғары.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   275   276   277   278   279   280   281   282   ...   304




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет