Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
- Бұл бет үшін навигация:
- Минералдар
- Минерал-силикаттар
| Минерал-галоидтар. Химиялық құрылысы бойынша бұлар НСІ, НҒ қышқылдарының тұздары. Адам және жануарлар тіршілігі үшін маңызды минералдар — ас тұзы немесе тас тұз, NаСІ түзы. Жер тыңайтатын калий тыңайткыштарының бірі калий тұзы КСІ болып табылады. Домна процесі кезінде рудадағы бөгде қоспаларды жою үшін темір рудасына балқыма шпат СаҒ2 қо-сады.
Минералдар — оттекті қышқылдардың тұздары, оларды мына таблицадан көруге болады: 1-ші кесте
Бұл минерал-тұздардың көпшілігі кең тараған. Олардың толып жатқан түрлерінен ізбес тастар (плитняктар, бор, мрамор) түзіледі. Минералдардьщ практикалық зор маңызы бар.Мәселен, селитралар — бағалы азотты тыңайтқыштар. Гипс және оның сусыз формасы—ангидрит құрылыс ісінде пайдаланылады.. Бор аралас сұйык, гипс (алебастр) үйлердін, қабырғалары мен төбелерін сылау үшін қолданылады. Күкірт қышқыл магний мен натрий ішті жібітетін дәрі ретінде, ашутас тері илеу үшін,сондай-ақ бояу және қағаз өнеркәсіптерінде қажетке жаратылады. Фосфориттер мен апатиттер — тамаша тыңайтқыштар. Минерал-силикаттар — бұл Н2Si0з, H4SiO4 және басқа да кремний қышқылдарының тұздары. Кремний — біздің планетада көп таралған элементтердін, бірі. Құм түріндегі кварц SiO2 құрылықты жауып жатады, құм әсіресе шөл жерлер мен су қоймаларының түбінде көп болады. Ол топырақтың басты құрамды бөлігіне жатады. Жер үстіндегі белгілі минералдардың 30 проценттен астамының құрамында кремний болады. Вулкан атқылауы мен оның тереңіндегі жыныстарының қатуынан пайда болған магма да силикатты жыныстар қоспасы болып табылады. Силикаттардың химиялық формулалары күрделі. Олар жеңіл металдар — К, Nа, Мg, АI-vty әр түрлі кремнийлі қышқылдардың қос қабаттары болып табылады. Мысалы, слюда формуласы: Н2КАI3(SiO4)з міне осындай. Дала шпаты, слюда, тальк, ақ саз — коалии силикаттарға жатады. Саздық әр түрлі: қызыл, сұр, ленинградтық көгілдір түстері болады. Бұл әдеттегі тау жыныстары. Каолинді керамика өнеркәсібінде, құрылыста, қағаз өндірісінде, клеенка, линолеум, т. б. әзірлеуде кеңінен қолданылады. Дала шпаттарының реңі алқызыл, ақ т. б. болып келеді. Ақ слюда — мусковит пен қара слюда — биотит те силикаттар. Терезе шынысы ойлап шығарылғанға дейін жүрт терезе рамасына ақ слюда орнатқан: Батыс европалык, елдер оны Россиядан алдырып түрған. Мусковит деп аталуы да содан, Мускова (Москва) деген сөзден алынған. Тальк резеңқе, қағаз, тоқыма, керамика өнеркәсіптерінде пайдаланылады. Силикат асбестің өзінше өте ерекшелігі бар, Оның кристалдары — оралымды да, жіңішке жіптер, оларды иіріп, тоқиды сондықтан асбесті тас зығыр деп те атайды.Асбест жанбайды. Өрт сөндіргіштер және отпен байланысты іске араласатын жұмысшыларға арналған киім мен қолғаптар асбест матадаи тігіледі. Асбестің қысқа жіптерінен өте ыстық заттарға (үтік, т. б.) төсеніш болатын асбесті қалың қатырма қағаз әзірлейді. Асбестің ізбеспен қоспасы шифер әзірлеуге қолданылады. Мннералдарды техникада және тұрмыста сан алуан мақсат-тарға пайдалануға болатындығын осы шолудың өзінен-ақ көруге болады. Барлық металдар рудасы мен суда еритін минералдардың тіршілікке аса қажетті ас тұзының және топырақ тыңайту үшін қолданылатын калий, фосфор және азот тұздарынын. маңызы өте-мөте зор. жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||