Рахметулина ж. Б
жүктеу/скачать 0,77 Mb.
|
Рахметулина ж. Б
| Дұрыс – Қате
Еңбек өнімділігі инвестиция көлемімен тығыз байланысты. Елдің экономикалық әлуеті өндіріс мүмкіншілігі қисығы солға жылжығанда өседі. Еңбек өнімділігінің төмендеуі өндіріс мүмкіншілігі қисығын солға жылжытады. Ағымдық тұтынудан бас тарту экономикалық өсудің баламалы шығындары болып табылады. Рецессияның белгілері болып өнім көлемінің азаюы, жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі және баға деңгейінің өсуі табылады. Өндірістің құлдырауы үнемі бағаның төмендеуін тудырады. Мұнай бағасының өсуі стагфляцияға әкеледі. Экономика өскенде жұмыссыздық деңгейі ғана емес, баға деңгейі де өседі. Өрлеу кезеңінде сауда балансының тапшылығы азаяды. Құлдырау кезеңінде мемлекеттік бюджет тапшылығы азаяды. Жаңа жыл алдындағы сату көлемінің өсуі экономикалық циклдың мысалы болып табылады. Ұзақ мерзімдегі еңбек өнімділігінің өсуі экономикалық өрлеуге әкеледі. Инфляция экономикада өндірілген барлық тауарлар мен қызметтердің бағасының өсуін білдіреді. Егер инфляция деңгейі төмендесе, онда барлық бағалар төмендейді. Егер инфляция шапшаңдығы 2%-ға азайса, онда бұл дефляцияны білдіреді. Экономикадағы әскери шығындардың өсуінен туатын инфляция шығындар инфляциясының мысалы болып табылады. Баға деңгейінің өсуі мен өндіріс көлемінің артуы сұраныс инфляциясының нәтижесі болып табылады. Жалақының жоғарылауы сұраныс инфляциясының да, шығындар инфляциясының да себебі болып табылады. Стагфляция жиынтық шығындардың кенеттен қысқаруының нәтижесі болып табылады. Баға деңгейінің өсуі - бұл ақша құндылығының төмендеуімен бірдей. Инфляция атаулы табыстар құндылығын азайтады және өмір сүру деңгейін төмендетеді. Инфляция барлық тұрғындардың нақты табыстарының азаюына әкеледі. Тұрғындардың нақты табыстары атаулы табыстарынан үнемі төмен. Күтілген инфляция табыстар мен байлықтың қайта таратылуына әкелуі мүмкін. Күтілген және болжалды инфляция табысты қайта таратуға бірдей әсер етеді. Жұмыссыздықтың деңгейі жұмыссыздар санының еңбекке жарамды халықтың жалпы санына пайыздық қатынасы ретінде саналады. Жұмыссыздықтың деңгейі жұмысбастылардың жалпы саны мен жұмыссыздардың жалпы санын салыстыру жолымен анықталады. Жұмыссыз жұмыс іздеуден бас тартқан жағдайда, ол жұмыссыз деп саналмайды. Жұмыс орны бар кез келген адам, толықтай жұмысбасты болып есептеледі. Егер адам өткен аптада қатты қарлы боранның салдарынан жұмыс істемесе, ол жұмысбастылар санатына жатпайды. Егер жұмыссыздар деңгейі азайса, онда бұл жұмысшылардың көп мөлшерінің жұмысы бар дегенді білдіреді. Егер жұмыссыздар деңгейі өссе, онда бұл жұмыссыздар саны ұлғайды дегенді білдіреді. Жұмыссыздық деңгейі әр түрлі демографиялық топтар үшін бірдей: еркектер, әйелдер, жастар, қарттар. Егер экономикада «жанкешті жұмысшылар» бар болса, онда жұмыссыздық деңгейінің ресми көрсеткіші, жұмыссыздықтың нақты деңгейіне қарағанда төмен болады. Жұмыссыздық бойынша жәрдемақы төлеу жұмыссыздар деңгейінің қысқаруына әкеледі, өйткені бұл жәрдемақыларды алушылар жұмысшы күшінің жалпы санында есептелмейді. Толықтай жұмысбастылық жағдайында жұмыссыздың деңгейі 0-ге тең. Жұмыссыздықтың іс жүзіндегі деңгейі табиғидан аз болуы мүмкін емес. Егер экономикада нақты шығарылым әлуетті ЖІӨ-нен көп болса, онда ресурстар толық жұмысбастылық деңгейінде. Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі - бұл, тіпті ұзақ мерзімді кезеңнің өзінде өз-өзінен жоғала алмайтын жұмыссыздық ауқымы. Жұмыссыздықтың табиғи деңгейі уақытша (фрикциондық), құрылымдық және циклдық жұмыссыздықты қамтиды. Егер жұмыссыздық деңгейі табиғиға тең болса, онда ЖІӨ-нен әлуетті және нақты көлемдері тең. Егер экономикадағы жұмыссыздық деңгейі оның табиғи деңгейіне тең болса, онда толық жұмысбастылық. Жұмыссыздық бойынша жәрдемақы мөлшерінің өсуі оның деңгейінің өсуіне ықпал етеді. Уақытша жұмыссыздық міндетті ғана емес, қоғам үшін қалаулы да. Уақытша жұмыссыздықтың негізгі себебі ақпараттардың жетілмеуі болып келеді. Экономикадағы салалық қозғалыстар уақытша жұмыссыздық деңгейінің өсуіне әкелуі мүмкін. Еңбек нарығында алғаш пайда болған барлық адамдар, уақытша жұмыссыздар санатына жатады. Құрылымдық жұмыссыздыңтың себебі жұмыс орындары құрылымында жұмысшы қолы құрылымының сәйкес келмеуі болып табылады. Егер атаулы жалпы ұлттың өнім әлуетті жалпы ұлттық өнімге тең болса, онда құрылымдық жұмыссыздық елде жоқ болады. Циклдық жұмыссыздық экономикадағы жиынтық шығындардың жетіспеушілігінен ғана туындайды. Экономикадағы құлдырау кезінде міндетті түрде циклдық жұмыссыздық орын алады, ал уақытша және құрылымдық жұмыссыздық жоқ бола алады. Циклдық жұмыссыздық деңгейінің көрсеткіші ұнамсыз шама болуы мүмкін. Жалпы ұлттық өнімнің ажырауы - бұл атаулы және нақты жалпы ұлттық өнім арасындағы айырмашылық. Оукен заңы нақты жалпы ұлттық өнім мен жұмыссыздықтың табиғи деңгейі арасындағы тәуелділікті сипаттайды. Оукен заңына сәйкес, егер нақты жұмыссыздық өзінің табиғи деңгейінен аз болса, әлуетті жалпы ұлттық өнім оның нақты деңгейінен аз. Оукен заңы жұмыссыздықты табиғи деңгейде сақтап тұру үшін, атаулы жалпы ұлттық өнім қанша пайызға өсуі қажет екендігін көрсетеді, және жұмыссыздық экономикалық циклдың салдары болып табылатындығын білдіреді. Оукен заңы экономикадағы жалпы ұлттық өнімнің өсу қарқыны мен жұмыссыздық динамикасы арасында сандық өзара байланысты белгілейді. Оукен заңына сәйкес, егер елде нақты шығарылым жылына 1% қарқынымен өсетін болса, онда жұмыссыздық деңгейі 1 %-ға ұлғаяды. Циклдық жұмыссыздықпен байланысты қоғамның экономикалық шығындары, өндірілмеген тауарлар мен қызмет көрсетудің санымен өлшенеді. Жұмыссыздықтың жеке салдары тек қана жалақы шамасының арасындағы өзгешелік түріндегі табыс бөлігінің жоғалтылуы мен жұмыссыздық бойынша жәрдемақы өлшемдері болып табылады. Егер үкімет жұмыссыздықпен күрес үшін барлық шараларды қолданатын болса, онда ұзақ мерзімді кезеңде оның нөлдік деңгейіне жетуге болады. жүктеу/скачать 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|