Өнімнің өзіндік құн калькуляциясын құру

1. 
   Шикізат, негізгі материалдар, жартылай фабрикаттар.
   
2. 
   Көмекші материалдар.
   
3. 
   Технологиялық мақсаттарға жұмсалған отын шығыны.
   
4. 
   Энергия шығыны.
   
5. 
   Өндірістік жұмысшылардың негізгі жалақысы.
   
6. 
   Өндірістік жұмысшылардың қосымша жалақысы.
   
7. 
   Өндірістік жұмысшылардың жұмысынан алынатын жарна.
   
8. 
   Құрал-жабдықты пайдалану, күту шығыны. (амортизация, жөндеу жұмыстарына кеткен шығындар)
   

9. 
   Цехтық шығындар.
   

10. 
    Жалпы өндірістік шығындар.
    

11. 
    Өндірістен тыс шығындар
    

Кәсіпорындағы баға белгілеу.

Баға – күрделі экономикалық категория. Баға негізінде тауарлар өндірісі. өткізілуі, олардың құнын анықтау мәселесі, ұлттық жалпы өнімді шығару, тарату және қолдану және т.с.с. сұрақтар шешіледі.

1. 
   Ішкі факторларға бағдарлану (шығындарға):
   

2. 
   Сыртқы факторларға бағдарлану (сұраныс, ұсыныс, тұтынушылық қасиеттер және т.б.:
   
3. 
   Аралас (ішкі факторлар ұсынысты, сыртқы факторлар сұранысты сипаттайды).
   

• 
  тауар ассортименті шеңберінде бағаны жасау. Әртүрлі тауарларға әртүрлі деңгейлі бағалар орнатылады (барлық факторлар, әсіресе шығындар деңгейі, бәсекелестер бағалары, тұтынушылардың көзқарасы, есебке алыну керек)
  
• 
  толықтырғыш тауарларға баға орнату. Негізгі тауарға фирмалар кейде қосымша толықтырғыш тауарлар ұсынады. Негізгі мәселе: стандартты тізімге және қосымша, толықтырғыш тізімге нені қосу қажет деген сұрақты шешу.
  
• 
  Міндетті қосылымдарға бағаларды орнату. Бұл қосылымдар негізгі тауармен қоса қолданылу қажет. Кейде оларға фирмалар асыра бағаларды қояды.
  
• 
  Өндірістің қосалқы өнімдеріне бағаны орнату. Оларды өткізу нәтижесінде негізгі тауардың бағасы кемиді.
  

• 
  тауар шығару орнында бағаны анықтау
  
• 
  транспорттау шығындарын қосып біріңғай бағаны анықтау
  
• 
  зональды бағалар анықтау
  
• 
  базистік нүктеге қарай баға орнату
  
• 
  фирма транспорттау шығындарын өзі төлеп баға орнатады.
  

Баға және оның қызметтері.

Баға – күрделі экономикалық категория. Баға негізінде тауарлар өндірісі. өткізілуі, олардың құнын анықтау мәселесі, ұлттық жалпы өнімді шығару, тарату және қолдану және т.с.с. сұрақтар шешіледі.

1. 
   есебке алу функциясы
   
2. 
   Ынталандырушы функция.
   
3. 
   Бөлу функциясы.
   
4. 
   Сұраныс пен ұсынысты теңестіру функциясы.
   
5. 
   Өндірісті тиімді орналастыру белгісі ретінде болуға бағытталған бағаның функциясы.
   

Кәсіпорындағы баға стратегиясы.

Баға саясаты деп өз тауарларына, қызметтеріне бағаларды орнатуда фирма жетекшілері ұстанатын жалпы қағидалар жиынтығын атайды. Баға стратегиясы деп осы қағидаларды іске асыруға мүмкіндік беретін әдістер жиынтығын атайды. Баға саясаты жалпы фирма стратегиясының бір бөлімі ретінде қарастырылады.

• 
  ұзақ мерзімге пайда алу;
  
• 
  нақты келісім шарттан мақсатты пайда алу;
  
• 
  тұтынушылардың сұранысын қанағаттандыру арқылы сатуларды өсіру;
  

#

Еңбек ақы – тұтынуға жіберілетін қаржының негізгі бөлігі, ұжымның жұмыс нәтижелеріне тәуелді болатын табыстың бір бөлігі болып табылады және жұмыскерлер арасында істеген еңбек көлеміне және сапасына, салған капитал үлесіне тәуелді бөлінеді.

1. 
   Тарифтік-біліктілік анықтамалық (ТБА) – әртүрлі жұмыстардың сипаттамасы және осы жұмыстарды орындайтын жұмысшыларға қойылатын талаптар бар құжат. Әр жұмысқа сәйкес бііліктілік разряды көрсетіледі. Бұл құжатты жұмысшылар еңбегін тарифтеу, яғни нақты разрядты беру үшін қолданады.
   
2. 
   Тарифтік сетка – бұл тарифтік разрядтар мен оларға сәйкес болатын тарифтік коэффициенттердің шкаласы. Тарифтік коэффициент – эберілген разрядтың ставкасы бірінші разряд ставкасынан қаншаға артық екенін көрсететін шама. Жалпы алғанда 21 разряд бар.
   
3. 
   Тарифтік ставка – уақыт бірлігі үшін анықталған еңбекті төлеу шамасы. Тарифтік ставка минимальды еңбек ақы деңгейімен байланысты болады. Ол үкіметпен белгіленеді және инфляцияға байланысты мерзім сайын индексацияланады.
   
4. 
   Аудандық коэффициент – жергілікті климаттық және басқа жұмыс шарттарын есебке алады.
   

Структура заработной платы

Еңбекті төлеудің айлықтар жүйесі.

Европада сыйақылар еңбек ақының 50% дейін құрайды, АҚШ-та - 400% ке дейін. Олар акциялар немесе басқа бағалы қағаздар пакеттері түрінде берілу мүмкін.

Еңбекақы:маңызы мен принциптері.

Еңбек ақы – жұмыскерлердің іс жүзінде істеген жұмысы үшін және жұмыс уақытына кіретін уақыт үшін ақшалай және натуральды формада алатын сыйақылар жиынтығы.

• 
  кәсіпорын жұмыскерлерінің еңбегін төлеу формаларын және жүйелерін анықтау;
  
• 
  кәсіпорын жұмыскерлерінің жеке жетістіктері үшін қосымша берілетін төлемдердің шарттарын және көлемін анықтау;
  
• 
  қызметкерлердің лауазымдық жалақылар жүйесін құрастыру;
  
• 
  жұмыскерлерге сый-ақы берудің көрсеткіштерін және жүйесін дәлелдеу.
  

• 
  шығындар және нәтижелер бойынша төлеу қағидасы;
  
• 
  өндіріс нәтижелігінің өсуі негізінде еңбекті төлеу деңгейін көтеру қағидасы;
  
• 
  қоғамдық еңбек өнімділігі өсімінің еңбек ақы өсімінен жоғары болу қағидасы;
  
• 
  еңбек нәтижелегін өсіруге материалдық мүдделіктің болуы қағидасы.
  

Өндіріс шығындарының жіктемесі.

Шығындардың негізгі тобына келесі шығындар кіреді:

1. 
   Экономикалық мағынасына қарай:
   

• 
  Материалдық шығындар – шикізат пен материалдардың қайтарылатын қалдық құнын алып тастағандағы құны.
  
• 
  Еңбек ақы.
  
• 
  Еңбек ақыдан жасалынатын әлеуметтік төлемдер-зейнетақы қорына, жұмыс бастылық қорына, әлеуметтік сақтандыру қорына, медициналық сақтандыру қорына
  
• 
  Амортизация
  
• 
  Басқа шығындар – жөндеуге кеткен, несие пайыздарын төлеу, айыпақылар, жарнама және т.с.с.
  

2. 
   Шығын баптары бойынша
   

• 
  егер шығын нақты өнім шығарумен байланысты болса, оны тура деп атайды,
  
• 
  егер ол бірнеше өнімге қатысты болса, оны жанама деп атайды.
  

Өнімнің өзіндік құнын анықтау.

Өзіндік құн – өнім өңдіруге жіне өткізуге кеткен барлық шығындар. Жалпы алғанда өзіндік құнның құрамы келесі түрде көрсетіледі: ӨҚ = М + А + ЕА. Өзіндік құн бағаның бір бөлігі ретінде қарастырылады: Б = ӨҚ + П + ҚҚС

• 
  Бағаны анықтау үшін;
  
• 
  Кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттау үшін;