С. В. Кожанова Жалпы иммунология
АНТИГЕНДЕРДІҢ МАКРОФАГТАРМЕН
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| АНТИГЕНДЕРДІҢ МАКРОФАГТАРМЕН
ӨҢДЕЛУІ ЖӘНЕ ТАНЫСТЫРЫЛУЫ Макрофагтар экзаантигендерді, ең алдымен бактерияларды фаго- цитозға ұшыратады. Оларды лизосомалды ферменттердін көмегімен ұзындығы 9—25 амин кышкылынан тұратын пептидті фрагмент- терге дейін ыдыратады. Бұл кұрамындағы ферменттер көмегімен макрофагтардың ыдырата алмаған бөлігі. Осы ыдырамаған фрагмент- тер организм үшін шынайы бөтен антигенді детерминанта (эпитоп) бо- лып табылады. Келесі кезенде фагосома II класс МНС молекулалары бар вакуол- дармен косылады. Бұл молекулалар а және (3-полипептидтті тізбектері- нен тұрады. Олардын ортасында инвариантты ү-тізбек орналаскан. Вакуолдар фаголизосомамен косылған жағдайда, кышкыл протеа- за әсерінен ү-тізбегі ьщырайды, ал оның орнына эпитоп орналасады. Нәтижесінде II класс МНС молекуласымен қосылған эпитоптың иммуно- генді кешені түзіледі, оны суперантиген деп те атайды. Бұл кешен секре- торлы грануланьщ кұрамында макрофаг бетіне карай жылжиды. Ол өте тұракты және макрофаг бетінде бірнеше апта сакталады. Бұл жағдай ма- крофаг бетіндегі иммуногенді кешенмен сәйкес келетін Т-хелперлердін клоны арнайы танығанша көптеген Т-лимфоциттердің жанасуына мүмкіншілік береді. Осылайша клонның сұрыпталуы өтеді және оның антигентәуелді пісіп-жетілуі (дифференцировкасы) басталады. АТЖ бетіндегі иммуногенді кешенді тану кезінде Т-жасушалык ре- цептор (ТЖР) көмегімен Т-хелпер кабылдаған белгіні арнайы деп атай- ды. Бұл белгіні кабылдау Т-хелперлердің белсенуі үшін өте кажетті, бірак жеткіліксіз. Сондыктан тағы бір белгі — костимулдаушы белгі ке- рек. Егер жасуша екінші белгіні алмаса, онда ол апоптозға ұшырайды. Т-хелперлер екінші белгіні, өздерінің бетіндегі СЭ28 (СО40Б немесе СТЬА-4) молекуласы мен АТЖ бетінде экспрессияланатын костиму- лятор молекулалары (оған нәруызды молекулалар жатады) бір-бірімен жанасу кезінде алады. Мұндай молекула кызметін макрофагтар мен 13-Тарау. Антигендерді өңдеу және таныстыру 207 дендритті жасушалар ушін В7 молекуласы атқарса, В-лимфоциттер үшін В40 молекуласы аткарады. Макрофагтарда В7 молекуласы индуцибелді. Мысалы, оны бакте- риялы кабырғанын полисахаридтері мен липополисахаридтері тудыруы мүмкін. Бұл косылыстар В7 мен В40 молекулаларынын В-лимфоциттер бетінде де экспрессиясын болдыруы мүмкін. Бүгінгі күні В7 экспрес- сиясын болдыратын басқа факторлар белгісіз. Микробты компоненттері әсерінен В7 костимуляторынын индук- циясы иммундык жүйеге бактериялы антигенді организмнін меншікті антигендерінен ажыратуға мүмкіндік береді. Кейбір нәруыздарға иммундык жауапты тек өлтірілген микроорганизмдер немесе бакте- риялы кабырғанын компоненттері косылған адъюванттарды колданған кезде ғана алуға болатындығы эксперименталды зерттеулерде көрсетілген. Мұны келесідей түсіндіруге болады: егер бактериялы компоненті жоқ нәруызды антиген макрофагтармен ұсталып және таныстырылса, онда Т-лимфоцит антигенді арнайы түрде таниды, бірак ол инертті жағдайда (анергия) калып кояды немесе костимул- даушы белгі болмағандыктан апоптозға ұшырайды. Иммунизациялау- шы коспаға бактериялы кабырғаның компоненттерін (макрофагтар- да В7 экспрессиясын тудыратын) қосса, Т-хелперлердің толығымен жұмыска косылуы камтамасыз етіледі. Нәтижесінде адъюванттардын көмегінсіз антиденелердің түзілуін тудыра алмаған нәруыздарға карсы антиденелердің өндірілуі басталады. Қорыта келе, макрофагтар СӘ4+ Т-лимфоциттермен әрекеттесе алатын кәсіби антиген таныстырушы жасушаға жатады. Антигендерді таныстыру бірнеше кезеңнен тұрады: •жасуша ішіне түскен антиген өңделуге ұшырайды, бұл үдеріс кезінде нәруызды молекулалар шектелген протеолиз аркьшы пептидті фрагменттерге ьщырайды, олардың бір бөлігі антигенді эпитоп болып табылады; •түзілген пептидті фрагменттер (эпитоптар) АТЖ цитоплазма- сының вакуолдерінде II класс НЬА антигендерімен иммуногенді кешен тузеді; •түзілген иммуногенді кешендер АТЖ мембранасына тасымал- данады, бұл жерде олар Т-хелперлерге таныстырьшады. Т-лим- фоциттің белсенуі үшін АТЖ бетінде 200-ден 1000-ға дейін иммуногенді кешендер болуы керек. Экзогенді антигенді, мысалы, бактериялык антигенді МФ та- ныстыру үдерісі кезінде дамитын оқиғалардьщ реті осындай. |