Т. Н. Ер ме ко ва, Ш. Л. Ерхожина, А. Е. Тоқбаева а р рр
жүктеу/скачать 9,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| А
А 68 А АА А РРР РР Р үс есім), МММ • анали қылы сөз • лексика-се арқылы ж сақталып, еле А тілінің Сөздік құрам тетикалық – ғануы арқылы сөз литикалық сөз жа НН Н тілінің сөздік құрамы мынадай не - - П ке жа ке жа та ма? Қа та ма? Қа Рингтегі айқас қалай суреттелген? Рингтегі айқас қалай суреттелген? Боксшыға қандай қасиеттер қажет деп ойлайсыңдар? Боксшыға қандай қасиеттер қажет деп ойлайсыңдар? В ғы ме ғы ме нің де се нің де се ма оның се ма оның се ні ні та ма? Қа та ма? Қа лай дә лай дә б дым дым дан дан ым- ым- сы сы ма ти ма ти ген қар ген қар нің де се нің де се гіз се гіз се а па ыр дем ала ор ыр дем ала ор с лық се лық се нім нім ды: «оne ды: «оne .., .., two two .., .., ыр дем ала ор ыр дем ала ор ны ны нан нан ы нан есең- нан есең- ріп, оны бір- ріп, оны бір- нім нім ді ді Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 М Н А А МАМАН Ы А Ы А 69 2. Берілген сөздердің жасалу тәсілін кестеге жазыңдар. Синтетикалық Аналитикалық Лексика-семантикалық Төреші, сүзеген, тізгін, сана, қарсылас, ауыр, ашу-ыза, айқас. 3. Қа нат Ис лам ту ра лы бей не жаз ба ны (www.youtube. com) кө ріп, не гіз гі ой ды анық таң дар. 1. Қа нат Ис лам ның та ри хи Ота ны на ора лып, өз елі нің атын шы- ға ру ына қан дай ба ға бе рер едің дер? 2. Спорт тың қи ын ды ғы қан дай ой са ла ды? 3. Елі міз дің даң қын көк ке кө тер ген ел аза ма ты на ай тар ті ле гің қан дай? 4. Шал ақын ның жі гіт тер ге бер ген ба ға сын тү сі ніп оқың дар. Жі гіт сы ны: бір жі гіт бар – құр жан, бір жі гіт бар – ті рі жан, бір жі гіт бар – жі гіт жан. Құр жан дей тін жі гіт кеу де- сін де жа ны бар, – еш нәр се ні бі тір мей ді. Ті рі жан дей тін жі гіт бар тап қа нын ки ім мен ас қа са лар, қы зыл бел беу, үкі та ғып, шоң қи ма етік ки іп, әр кім ді бір сы қақ қы лар. Жі гіт жан дей- тін жі гіт се гіз қыр лы, бір сыр лы бо лар (Шал Құ ле ке ұлы). 5. Екі топ қа бө лі ніп, «Ғиб рат ты сөз» ай да рын да бе ріл ген мә тін де гі ой ды анық тау ба ры сын да пі кір талас ұй ым дас ты рың дар. 1. Шал ақын айт қан жі гіт сипаты қа зір гі за ман да қа лай кө рі нуі мүм кін? 2. Ті рі жан мен құр жан то бын да ғы жі гіт тердің қазір айна- лысатын істері қандай? 3. Жі гіт жан ның қа си ет те рін та ра тып ай та ала сың дар ма? 6. Ойларыңды жинақтап, се гіз қыр лы, бір сыр лы жігітке тән қасиет- тер туралы аргументативті эссе жазың дар. Сөз саны – 70–80. 7. Қа зақ стан дық бокс шы лар ту ра лы зерт теу жүр гі зіп, қа зақ бок- сы ның дең гейі туралы дә лел ді пі кір ле рің ді ұсы ның дар. ААА А А Р 6. 6. тер туралы аргументативті эссе жазы тер туралы аргументативті эссе жазы 7. 7. Қа Қа зақ зақ сы сы ның дең ның дең РР Р М лысатын істері қандай? лысатын істері қандай? 3. 3. Жі Жі гіт жан гіт жан Ойларыңды жинақтап, Ойларыңды жинақтап, тер туралы аргументативті эссе жазы тер туралы аргументативті эссе жазы А ақын айт ақын айт рі рі нуі мүм нуі мүм кін? кін? Ті Ті рі жан мен құр жан то рі жан мен құр жан то лысатын істері қандай? лысатын істері қандай? гіт жан гіт жан Н лі лі ніп, «Ғиб ніп, «Ғиб тау ба тау ба ры ры сын сын ақын айт ақын айт қан жі қан жі кін? кін? - ніп, «Ғиб ніп, «Ғиб П ны бар, – еш нәр ны бар, – еш нәр ім мен ас ім мен ас қа са қа са іп, әр іп, әр кім кім ді бір сы ді бір сы лы, бір сыр лы, бір сыр В гіт бар гіт бар – құр жан, бір жі – құр жан, бір жі гіт жан. Қ гіт жан. Қ ұр жан дей ұр жан дей гіт жан. Қ гіт жан. Қ гіт жан. Қ ны бар, – еш нәр ны бар, – еш нәр се се ні бі ні бі тір тір мей мей қа са қа са лар, қы лар, қы б ген ел аза ген ел аза ға ға сын тү сын тү сі сі а ды? ды? ген ел аза ген ел аза ма ма ты ты с лып, өз елі лып, өз елі нің атын шы- нің атын шы- п ны (www.youtube. com) кө ны (www.youtube. com) кө нің атын шы- нің атын шы- а Төреші, сүзеген, тізгін, сана, қарсылас, ауыр, ашу Төреші, сүзеген, тізгін, сана, қарсылас, ауыр, ашу ны (www.youtube. com) кө ны (www.youtube. com) кө с ссс Синтетикалық Аналитикалық Лексика-семантикалық Синтетикалық Аналитикалық Лексика-семантикалық Төреші, сүзеген, тізгін, сана, қарсылас, ауыр, ашу Төреші, сүзеген, тізгін, сана, қарсылас, ауыр, ашу - - ыза, ыза, ы ыыыы Синтетикалық Аналитикалық Лексика-семантикалық Синтетикалық Аналитикалық Лексика-семантикалық Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 70 §3. Қасқырмен айқасқан қойшы 1. Мә тін ді оқыңдар. Перифразаларды пайдаланып, мәтін бойынша 5 сұрақ құраңдар. Қа раң ғы да көз де рі шоқ тай жыл ты ра ған қас қыр лар оқ тай зу лап ке ліп, отар дың іші не қой ып кет ті. Сой ылын кө те ре ұм тыл ған Қос пан ал дын бө гей ал май, қуа шап ты. Сөйт кен ше-ақ жар қы рап екі-үш сау лық тың қар ны ақ та ры лып қал ды. Қа уіп- қа тер дің бә рін ұмы тып, Қос пан қас қыр ға сой ыл сіл те ді. Жам- бас тан ти ген соқ қы дан ар лан шой ыры лып, арт қы ая ғы на оты ра кет ті де, ті сі ақ си ып Қос- пан ның өзі не қа рай бұ рыл ды. Бі рақ бұл кез де Тор тө бел ие сі нің қай та кө тер ген со йы лын сер- мет пей, ек пі ні мен алып кет ті... Тор тө бел ал қы нып ба ра ды... Қос пан қан ша уа қыт өт ке нін біл мей ді. Осы ның бә рі кей де бір сәт те ға на жалт ет кен ай қас бо лып елес те се, кей де мәң гі ба қи тау- сыл май тын сер гел дең боп кө рі- не ді. Бұлт етіп жал тар ған қас қыр ал дыр май ды. Қос бө рі нің ор та сы на тү сіп қал ған Құт пан ды екі рет ара ша лап ал ды. Бі рақ қо лы дағ ды сы нан жа ңы лып қал ған дай, сіл те ген шоқ па ры көз- де ген же рі не да ры май ды. Қай та қас қыр ды өшік ті ріп, қоз ды ра түс ті. Ан да-сан да үй ме-жүй ме то пыр лап жат қан қой лар ды кө ріп қа ла ды. Олар дың ха лін ой лау ға мұр ша сы жоқ. Тай өгіз дей ар лан ды кө зі ша лып жүр ген. Бі рақ әк кі не ме Қос пан ның со йы лын да рыт пай, қол ас ты нан сы ты лып ке те бер ді. Со ны қу ып же те бе ріп, соң ғы рет бар пәр ме ні мен сіл те- ген де, қо лы нан шоқ па ры тү сіп кет ті. Өзі де төң ке рі ліп ау ып ба ра жа тып, бой ын әзер тү зеп ал ды. Ен ді те мір үзең гі ні қа ру – зат тың, құ бы лыс тың атын ту- ра ата май, су рет теп көр се ту. Мы са лы: дә рі гер – ақ же лең ді аб зал жан , де пу тат – ха лық қа лау лы сы , кі тап – жан азы- ғы . Мақ са ты – сөз ді бей не лі етіп си пат тау, оған эмо цио нал- ды-экс прес сив ті ба ға бе ру. А А 70 Р Қос Қос бер бер ген ген М қо қо лы дағ лы дағ де де ген же ген же түс түс ті. Ан ті. Ан кө кө ріп қа ріп қа Тай өгіз Тай өгіз А се, кей се, кей май май тын сер тын сер ді. Бұлт етіп жал ді. Бұлт етіп жал та та сы сы на тү на тү сіп қал сіп қал лы дағ лы дағ ды ды сы сы ген же ген же рі рі не да не да Н ді. Осы ді. Осы ның бә ның бә на жалт ет на жалт ет кен ай кен ай се, кей се, кей де мәң де мәң тын сер тын сер гел гел ді. Бұлт етіп жал ді. Бұлт етіп жал - ша уа ша уа қыт өт қыт өт ның бә ның бә П де Тор де Тор тө тө ген со ген со йы йы лын сер- лын сер- мен алып кет мен алып кет қы қы нып ба нып ба ра ра қыт өт қыт өт В қы ая қы ая си си ып Қос- ып Қос- рай бұ рай бұ рыл рыл ды. ды. бел ие бел ие сі сі нің нің лын сер- лын сер- б уіп уіп тып, Қос тып, Қос пан пан ді. Жам- ді. Жам- лан лан б б а а а ас ді оқыңдар. Перифразаларды пайдаланып, мәтін бойынша ді оқыңдар. Перифразаларды пайдаланып, мәтін бойынша ы ы Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 М Н А А МАМАН Ы А Ы А 71 қыл мақ боп, жал ма-жан сол жақ та рал ғы сын ағы та бер ді. Осы кез де Тор тө бел ыр шып түс ті. Ат бауы ры нан бір нәр се қы лаң ет ті. Тор тө бел ыр шып ас пан ға аты лып, шың ғы ра кі сі не ді. Да уы сы құ лақ ты те сіп ба ра ды. Қос пан еш нәр се ні тү сі ніп үл гер мей, тек үзең гі ден ая ғын шы ға рып ал ды. Ке ле сі сәт те аты мен қо са қо па ры лып құ лап ба ра жат ты. Құ ла ған ат тың ас ты нан ая ғын тез суы рып алып, кө те рі ле бер ген де, бір жақ тан бұлт етіп шы ға кел ген ар лан қас қыр ту ра өзі не атыл ды. Қос пан да жан дәр мен қы лып кеу де сі мен құ лай ұм тыл ған да, қос қо лы ар лан ның мой ны на ілік ті. Қас қыр дың ал дың ғы ая ғы ның тыр на ғы сыр ма ғы на қа дал ған екен, бар пәр ме ні мен қар сы ите ріп қал ған да, мақ та сын бұр қы ра тып өңі рін ай ырып шық ты. Ен ді қай тып тыр на ғын адам ның кеу- де сі не ілік ті ре ал май, ал дың ғы ая ғы ер бең-ер бең ете ді. Бі рақ сон да да бұл қы нып қар сы шап шы ғы сы ке ле ді. Те геу рі ні ке рім. Қос пан қо лын сәл бо са тып, қай та дан қат ты рақ қы сып, бас бар ма ғын ал қы мы на ба ты ра түс ті. Ар лан мен бір ті зер леп кө те рі ле бер ген қал пын да ұс та сып қал ған. Ен ді тү ре ге ліп ке те ал ма ды. Қас қыр арт қы ая ғы на ші ре ніп, қай та-қай та тал пы на ды. Сер пі ні қат ты. Кіш ке не оқыс қи мыл жа сап қоз ғал са-ақ, жы ғып ке те тін тү рі бар. Еке уі бір ор нын да міз бақ пай ті рес ті де қал ды. Қос пан ар лан ды қос қо лы мен ті реп ұс тап тұр. Қас қыр ау зын ашып, ба сын бұ рып, қо лы нан тіс те мек ші бо ла ды. Бі рақ же те ал май ды. Аз дан кей ін та ғы да ты пыр лап, ал дың ғы ая ғын сер меп қай рат қыл ды. Қыл мой ын нан ұс та ған сау са ғын бір те-бір те жо ға ры- ла тып, ал қы мы на та ман әке ле жа тыр. Бар дәр ме нін са лып, сы ғым дап қы са тү се ді. Жұ қа те рі нің ар жа ғы нан мой ын омырт қа сы ның тас тай қы ры бар ма ғы на ба тып ба ра ды. Осы лай қан ша тұр ға нын өзі де біл мей ді. Тек қас қыр дың әре кет қы луы азай ып, әл сі рей бас та ға нын се зе ді. Ор ны нан кө те рі ліп, дәр ме ні азай ған қас қыр ды ите ріп тас тай ын деп еді, қан ша тал пын са да, қоз ға ла ал ма ды. Ар лан ның ті лі са лақ тап, тү сіп кет ті. Бү кіл де не сі ыш қы на тар ты лып, се рей ген күйі тіп-ті ке тұр. Қос пан ның уы сын да ғы мой ын те рі сі нің жы луы ке тіп ба ра ды. Ен ді ите ріп тас та мақ боп ұм ты лып кө ріп еді, бір мү ше сі қоз ғал май ды. Екі қо лы ағаш тай боп, сі ңі рі тар ты лып, өлі қас қыр мен бір ті зер леп ұс тас қан қал пын да сол орын да тап жыл май сі рес ті де қал ды. (Та хауи Ах та нов) АР мой мой боп ұм боп ұм ағаш ағаш тай боп, сі тай боп, сі ұс ұс тас тас М те те рі рі ліп, дәр ліп, дәр қан қан ша тал ша тал Ар Ар лан лан ның ті ның ті тар тар ты ты лып, се лып, се М мой мой ын те ын те боп ұм боп ұм А дап қы дап қы қа қа сы сы ның тас ның тас Осы Осы лай қан лай қан ша тұр ша тұр кет қы кет қы луы азай луы азай рі рі ліп, дәр ліп, дәр ме ме А ша тал ша тал пын пын Н ды. Қыл мой ды. Қыл мой ын ын қы қы мы мы на та на та дап қы дап қы са тү са тү се се ді. Жұ ді. Жұ ның тас ның тас тай қы тай қы ша тұр ша тұр - пыр пыр лап, ал лап, ал ын ын нан ұс нан ұс П сап қоз сап қоз ғал ғал пай ті пай ті рес рес П тап тұр. Қас тап тұр. Қас қыр ау қыр ау ші бо ші бо ла ла ды. Бі ды. Бі лап, ал лап, ал В леп кө леп кө те те ліп ке ліп ке те ал те ал ма ма та тал та тал пы пы на на ды. Сер ды. Сер ғал ғал са са - - ақ, жы ақ, жы рес рес В ті де қал ті де қал б ғы ая ғы ая ғы ер ғы ер сы шап сы шап шы шы ғы ғы тып, қай тып, қай та та дан қат дан қат ра түс ра түс ті. ті. ле бер ле бер ген қал ген қал а да, мақ да, мақ тып тыр тып тыр на на ғын адам ғын адам ғы ер ғы ер бең бең - - ер ер бең ете бең ете ғы ғы сы ке сы ке дан қат дан қат с на ілік на ілік ті. Қас ті. Қас на қа на қа дал дал ған екен, бар ған екен, бар да, мақ да, мақ та та сын бұр сын бұр ғын адам ғын адам п лан қас лан қас лып кеу лып кеу де де сі сі мен құ мен құ на ілік на ілік ті. Қас ті. Қас ған екен, бар ған екен, бар а ле ле сі сәт сі сәт рып алып, кө рып алып, кө те те рі рі қыр ту қыр ту с сі сі не не ді. ді. ні тү ні тү сі сі ніп ніп сі сәт сі сәт те те ы ді. Осы ді. Осы лаң лаң ді. ді. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 72 1. Қой шы ең бе гі қан ша лық ты қи ын? Оның қо ғам ға пай да сы қан- дай? 2. Қой шы Қос пан ның же ңі сі не қан дай ба ға бе рер едіңдер? ір ме сөз дер ге бас қа тіл дер ден ен ген сөз дер жа та ды. Қа зақ ті лін де моң ғол, араб жә не пар сы, орыс ті лі нен ен ген сөз дер мол кез де се ді. Моң ғол ті лі нен сөз ену ға сыр дан бас та ла ды. Мә се лен: • ел би леу ге бай ла ныс ты ен ген сөз дер: ай мақ, жар лық, ұлыс, нө кер т.б. • жер-су атау ла ры: Ал тай, Тар ба ға тай, Бая нау ыл, ай сан т.б. • зат атау ла ры мен ту ыс тық атау лар: жиен, ата, жыл, жол т.б. Қа зақ ті лі не араб-пар сы сөз де рі мы на дай жол дар мен ен ді: • ша ру ашы лық, сау да қа ты нас та ры ар қы лы: ай на, ора мал, та ра зы, ба зар т.б. • мә де ни жә не ғы лы ми қа рым-қа ты нас тар ар қы лы: мек теп, ме ре ке, ғы лым, қа ғаз, қа лам, пән, мед ре се т.б. • дін мен бай ла ныс ты: ора за, ша ри ғат, на маз, ақы рет т.б. Қа зақ ті лі не орыс ті лі нен сөз дер әр түр лі ке зең дер де еніп отыр ған. Мы са лы: қа мыт (хо мут), бо лыс (во лос т ), жәр мең ке (яр мар ка), жә шік (я ик) т.б. 2. Кірме сөздерді қолданып, мамандық атауларына қатысты 5 сөй лем жазыңдар. 3. «Ма ман бо лу дың бас ты бел гі ле рі» та қы ры бы на өзің құр мет тұ та - тын бір ма ман дық ту ра лы «Ой кес те сін» құ рың дар. 1. Сен үшін сол ма ман дық тың қан дай ар тық шы лық та ры бар? 2. Сол ма ман дық тың ие сі бо лу үшін адам да қан дай қа си ет тер бо луы ке рек? 4. Екі топ қа бө лі ніп, ең бек жә не ма ман дық ту ра лы ма қал-мә тел дер ай тып жа ры сың дар. Ке ле сі ке зек те та қы рып та рың ды ау ыс ты- рың дар. 5. «Ой кес те сіндегі» пікірлеріңді жинақтап, «Мен таңдаған маман- дық» тақырыбында аргументативті эссе жазыңдар. А 72 5. 5. АА А А А Р ай ай рың рың 5. 5. «Ой кес «Ой кес РРМ 2. 2. Сол Сол бо бо луы ке луы ке 4. 4. Екі Екі топ топ қа бө қа бө ай ай тып жа тып жа А тын бір ма тын бір ма Сен Сен үшін сол ма үшін сол ма бар? бар? Сол Сол ма ма ман ман луы ке луы ке Н ман бо ман бо лу лу дың бас дың бас тын бір ма тын бір ма ман ман дық ту дық ту ра ра үшін сол ма үшін сол ма - ПП П П Кірме сөздерді қолданып, мамандық атауларына қатысты 5 Кірме сөздерді қолданып, мамандық атауларына қатысты 5 ВВ В лам, пән, ме а, шари сөздер әртүр ут), бол ут), бо В ыс (вол ыс (во б мы ры арқылы тынастар арқы т.б. , на а ай, Бая жиен, ата, жыл, жол дай жолдар лы: айна, с мақ, жар ай, Баянау на ыл, ай у жиен, ата, жыл, жол п ы. дер мол кез ды. Мәселен: жарлық, жар ұлыс, нө аа а Қазақ тілін кезде с рер едіңдер? рер едіңдер? с с ы сы қан- сы қан- Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 |