Эксперимент жұмысы жүргізілгенде оқушылар сыналып, барлығы бақылауға алынады. Сонымен, Кесте 2.4.2 Оқушылардың білім деңгейі (бақылау кезеңі) деңгей сынып жоғары орташа төменгі Оқушы Саны % Оқушы саны % Оқушы саны % Экспериментальды (15) 1 «П» Бақылау (20) 1 “А” 1 “П” эксперимент сыныбы бойынша 1 жоғары деңгейде-44% 2 орташа деңгейде-34,5% 3 төменгі деңгейде-21,5% Ал 1 “А” бақылау сыныбы бойынша 1 жоғары деңгейде-40% 2 орташа деңгейде-35% 3 төменгі деңгейде-25% Бұл екі суретті салыстыра отырып, жыл басындағыдай емес, жыл Сонымен, эксперимент жұмысымызды қорытындылайтын болсақ, эксперименттің нәтижесінде жазған теориямыз Эксперимент барысында байқаудың әртүрлерін қолдана отырып, бастауыш сынып мұғалімдерінің 1 Ойындар қойылған мақсатқа бағытталып құрылуы тиіс 2 Олар жүйелі түрде сабақтың тақырыптарына сай қолданылуы керек 3 Мұғалім ойын ережесін оқушыларға анық, айқын түсіндіруі қажет 4 Ойын барысында балалардың атқарған рөлдері ауыстырылып отыруы тиіс 5 Ойын барысында, мұғалімдер кездейсоқ кірісіп, ойынға кедергі жасамауы 6 Мұғалім балалармен қосыла, ойынды шын көңілімен өзі де орындауы тиіс; 7 Ойын қорытындысын шығарғанда, мұғалім балалардың ешқайсысын кемсітпей, олардың Бітіру жұмысының 2-тарауында дүниетану сабақтарында, оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыту Оқушыларға сабаққа берілген уақытты ұтымды пайдалана білу, өздігінен орындайтын Келесі кезекте, дүниетану сабақтарында, ойын элементтерін қолдану арқылы, оқушылардың Ойындарды қолдана отырып оқыту-баланы дамытудың, тәрбиелеп, бала жанын түсіне Оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытуда қолданылатын ойын элементтерін жоғарыда қарастырдық. ҚОРЫТЫНДЫ Сонымен, қорыта айтқанда, бүгінгі жас ұрпаққа жан-жақты білім беру, Психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді талдау дүниетану сабақтарында оқушылардың ойлау Алдымызға қойылған мақсатты зерттеу барысында 51 ғылыми педагогикалық, психологиялық, 2 тарау бойынша дүниетану сабақтарында ойлау қабілеттерін арттыру мақсатында Сонымен, жоғарыда айтылып кеткендерді ой елегінен өткізіп, көңіл таразысына Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні «Егеменді еліміздің ертеңі болар ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ Алдамұратов Ә. Жалпы психология./Ә.Алдамұратов.-Алматы: Білім, 1996.-224б. Алдамұратов Ә. Қызықты психология./Ә.Алдамұратов.-Алматы: Қазақ университеті, 1996.-73б. Әбішева А. Ой белсенділігін арттыру./ А. Әбішева //Бастауыш мектеп.-№4.-1996.-28б. ӘбжановТ., Нысанбаев Ә. Қысқаша философия тарихы./Т.Әбжанов, Ә.Нысанбаев.-Алматы, 1999.-155б. Байжұманова Б. Оқушылардың даму ерекшеліктері./Б.Байжұманов //Бастауыш мектеп.-№12.-1998.-17-18б. Битуова Д. Өркендеу өмір мұраты./Д.Битуова //Қазақстан мектебі.-№2.-1998.-11б. Бердібаева С., Тоқсанбаева Н. Оқыту үрдісіндегі ойлау іс-әрекеті./С.Бердібаева, Н.Тоқсанбаева Жарықбаев Қ. Психология./Қ.Жарықбаев.-Алматы: Білім.-1993.-144б. Жұмабаев М. Педагогика./М.Жұмабаев.-Алматы: Ана тілі, 1992.-60б. Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі./Қ.Жарықбаев, С.Қалиев.-Алматы: Санат, 1995.-90б. Жарқынбике Н. Ойын элементтерін қолдану./Н.Жарқынбике //Қазақ тілі мен Жолдасбекова С., Алшынбаева С. Құрақ құру арқылы логикалық ойларын Жүнісова Н., Аймағанбетова К., Олейник З. Дүниетану оқыту Жүнісова Н., Айтмағанбетовв К. Дүниетану оқулығының хрестоматиясы./Н.Жүнісова, К.Айтмағанбетова.- Алматы: Ивин А. Дұрыс ойлау - өнер./А.Ивин.-Алматы: Рауан, Ильина Т. Педагогика./Т.Ильина // Алматы: Мектеп, 1977.-58б. Калугин М. Развивающие игры для младших школьников./М.Калугин.-Ярославь: Академия развития, Коссаковская Е. Игра в жизни ребенка./Е. Коссаковская.-М.:Просв., 1970.-190с. Коломинский Я., Палько Е.-Учителю о психологий детей шестилетнего возраста./Я.Коломинский, Кравцова Е. Психологические проблемы готовности детей к обучению в Каптерев П. Избранные педагогические сочинения./П.Каптерев.-М., 1982.-540б. Қойшиев Қ., Ысқақов Б. Балаларды қуыршақтармен ойнату арқылы ізгі Қиынбаева А. Ойынның неше түрі бар?/А.Қиынбаева //Бастауыш мектеп.-№4.-1997.-5б. Қазақстан Республикасының «Білім туралы « Заңы. «Қазақстан – 2030» бағдарламасы. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.-Алматы:Ғылым, 1983.-Т.7.-672б. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.-Алматы: Ғылым,1985.-Т.8.-591б. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.-Алматы:Ғылым, 1983.-Т.1.-696б. Люблинская А. Бастауыш мектеп оқушыларының психологиясы жөнінде./А.Люблинская.-Алматы: Мектеп, 1981.-238б. Лапина Г. Игра как средство активизации учебно-воспитательного процесса./Г.Лапина.-Алма-Ата: Мектеп, Лейтос Н. Способности и одаренность в детские годы../Н.Лейтос.-М.:Знание, 1984.-40с. Лук А. Эмоций и личность./А.Лук.-М.:Просв.,1982.-75с. Менчинская Н., Моро М. Вопросы методики психологий обучения../Н.Менчинская, М.Моро Мүсілімов Ә. Технологияны тереңдетіп оқытатын мектептегі оқушылардың қабілетін дамытудың Менчинская Н. Применение заний в учебной практике школьников./Н.Менчинская.-М.: Просв.,1961.-10с. Орманбаева О. Сіз өз балаңызды білесіз бе?/О.Орманбаева //Ұлт тағылымы, Ол кім? Бұл не? Төменгі сынып оқушыларына арналған энциклопедия. Ол кім? Бұл не? төменгі сынып оқушыларына арналған энциклопедия. Пекелис В. Адам қабілетінің қайнары./В.Пекелис.-Алматы: Қазақстан, 1976.-13б. Петровский А. Возрастная психология./А.Петровский.-М.:Просв., 1973.-133б. Поддьяков Н. Мышление дошкольника./Н.Поддьяков.-М.: Просв., 1977.-114б. Павлов И.Толық шығармалар жинағы./И.Павлов.-ІІІ кітап, 232-233б. Рақымова Б. Оқушының танымдық әрекетін дамыту./Б.Рақымова //Бастауыш мектеп.-№2.-2000. Сухомлинская В. Балаға жүрек жылуы./В.Сухомлинская.-Алматы: Мектеп, 1989.-201б. Спиваковская А. Игра это серьезна./А.Спиваковская.-М.: Педагогика, 1981.-232с. Тұрғынбаева Б. Оқу әрекеті – ойлауға негіз./Б.Тұрғынбаева. Оқу әрекеті Философиялық сөздік.-Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 1996.-525б. Хопач М. Абай мен Бедуизземан білім туралы./М.Хопач //Ізденіс.-№.-166б. Эльконин Д.Ойлау қабілеттерін арттыру./Д.Эльконин.-М.:Просв.,1980.-120с. Эльдаров Н. Думайте с нами!/Н.Эльдаров.-М.: Знание, 1989.-41с. Бастауыш сыныптың бағдарламасы. Түсіндірме сөздік Әдіс-тіл - әр түрлі амал, жол. Бақылау – алғашқы дерек беретін, сыртқы дүниені мақсатты да Даму – мәңгі, қажетті қозғалыс, уақыттағы өзгеріс. Дағды – ұзақ уақыт қайталаудың нәтижесінде машықтанатын іс-қимылдар. Жүйе - өзара қатынастар мен байланыстарда болатын, белгілі бір Қабілет – жеке адамның мінез-құлқын реттеп отыратын және оның Қажеттілік – процесті негіздеуге оның жекелеген формаларының қатынасын білдіреді. Қызығу – қажеттіліктен туатын белсенділік. Оқыту – білім беру, шеберлік, іс-әрекет дағдыларына үйрету, және Ойлау - әлеуметтік жағдаймен ұштасқан, тілмен тығыз байланысты психологиялық Ойын – бала іс-әрекетінің негізгі түрі. Проблема – зерттеуді, шешуді керек ететін күрделі мәселе. Проблемалық оқыту – мектеп оқушыларын шығармашылық ойлауға баулып, дүниетанымын Процесс – (латын - өту, жүру) құбылыстың заңды, дәйекті Сөз – ойды басқа адамдарға жеткізетін құрал. Таным – іс-әрекеттің адам мақсаттары мен ұмтылыстарының негізі болатын Таным қызығушылығы – іс-әрекет үрдісінде болатын білімге деген құлшыныс. Шығармашылық – ғылымда, өнерде, еңбекте салиқалы салаларда адамның жасайтын Эксперимент – (лат. – үлгі, тәжірибе) – белгілі бір зерттеу. Тіркеме А
Сабақтың тақырыбы: Табиғаттан үйрену, танып білу. Сабақтың мақсаты: 1. Табиғат объектілері мен адам қолдан жасаған 2. табиғат пен адам арасындағы байланыс туралы алғашқы қарапайым 3. табиғатты сүюге тәрбиелеу. Көрнекіліктер: табиғат суреттері, карточкалар. 1. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлеметсіңдер ме балалар? Отырыңдар. 2. Үй тапсырмасын тексеру: Үйге не берілді? Бәріміз орындадық 3.Жаңа тақырыппен таныстыру: Балалар, бүгін біздің өтетін жаңа тақырыбымыз «Табиғаттан үйрене біл" 4. Жаңа тақырып: Бүгінгі біздің сабағымыз ерекше болмақ, себебі 5. Кітаппен жұмыс: Енді балалар, бәріміз кітапқа қарайық. Кітапта Ойын: «Кім көп біледі?» Балалар Дымбілмес табиғаттан тағы да не үйренгендеріңді білгісі келеді. 7. Суретпен жұмыс: Қараңдаршы балалар, Дымбілмес сендерге риза. Енді барлығымыз суретпен жұмыс 8. Сергіту сәті 9. Тақтада жұмыс: Балалар, тақтадағы сөздерді әдемілеп дәптерлеріңе жазып 10. Бекіту «Білгенге маржан», «Табиғаттан үйрену», «Табиғат сыры» ойындары. 11. Қорытынды. Сонымен сабақта не өттік? Нені түсіндіңдер? Табиғаттан 12. Үйге тапсырма беру: Бақылау күнделігінен 2,3 тапсырмаларды орындап 13. Бағалау. Сабақ аяқталды. Тіркеме Ә
Сабақтың тақырыбы: Адамның сезім мүшелері. Сабақтың мақсаты: 1. Балаларға адамның сезім мүшелері, денсаулығы туралы мағлұмат беру. 2. Сөздік қорын молайту. Денсаулықты нығайту жолдары туралы айту. 3. Пәнге деген сүйіспеншіліктерін арттыру. Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі: Сәлеметсіңдер ме, балалар? Отырыңдар. 1. Үй тапсырмасын тексеру: Үйге қандай тапсырма берілді? Бәріміз оқып келдік пе? Мен сұрақ қояйын, сендер жауап беріңдер. Диқан еңбегі туралы не білесіңдер? Шопан еңбегі жайында не айтуға болады? Ғарышкер еңбегі туралы ше? 2. Жаңа тақырыппен таныстыру: Балалар, бүгінгі сабағымызда біз адамның сезім мүшелерімен танысамыз. Адамның 3. Жаңа тақырып: Адамның сезім мүшелерінің бірі-көз. Адамдар көзбен қарап, көреді. Көру арқылы заттың түсін, мөлшерін, 4. Ойын «Түн мен күн»; Жаңа тақырыпты қалай ұққандарын байқау үшін, «Түн мен күн» Түн дегенде барлығымыз көзімізді жұмамыз. Күн деген кезде көзімізді ашып, тақтада ілінген суреттердің түсін, Келістік пе? Сонымен «Түн» дегенде біз не көрдік? Күн дегенде не көрдік? Біз заттың түсін, мөлшерін, пішінін ажырата аламыз ба екен? Иә. Өте жақсы, оны біз көру арқылы ажыраттық, сондықтан көзді кітапты жатып оқыма; жазу жазған кезде, жарық сол жағыңнан түсу керек; оқығанда көзбен кітаптың арасы 30-35 см болуы керек; әрбір 20—30 минуттан кейін, оқуды тоқтатып, үзіліс беріп, көзді күнге, не өте күшті шам жарығына тік қарау зиян. 5. Кітаппен жұмыс: Қазір, алдарыңдағы кітаптарыңа қарап отырыңдар. Мен сендерге бір рет 6. Сергіту сәті. Бәріміз орнымыздан тұрып, сергіту сәтін орындайық. Соз қолыңды оң жаққа, Сол қолыңды сол жаққа. Қолыңды айналдыр, бұлданбай, Шеңбер жасап тұрғандай. 7. Бекіту «Қайда, қалай таптың?» ойыны; Балалар, қазір біз сендермен тағы бір ойын түрін ойнап Мұнда, бірдей киімді, екі баланың бірін дәл табу 8. Қорытынды: Жұмбақ шешу. «Ағайынды екі адам бір таудың екі жағында тұрады, бір-бірін Ол-көз. Сонымен, біз бүгінгі сабағымызда не өттік? Қандай дене мүшесімен таныстық? 9. Үйге тапсырма беру: Үйде, тақырыпты оқып, астындағы тапсырмаларын орындау. 10. Сабаққа белсене, жақсы қатысқан оқушыларды мадақтап, бағалау. Сабақ аяқталды. Тіркеме Б Дүниетану пәнінен 1-сыныпқа арналған тест жұмысы. 1. Жабайы құстарды ата: а) тауық ә) қырғауыл 2. Үй құстарын ата: а) дуадақ ә) тырна 3. Адамның сезім мүшелері: а) көз ә) құлақ 4. Жылдың қай мезгілі жетіспейді? Күз, қыс, көктем, …. 5. Өсімдік тіршілігіне қажетті ерекше жағдайлар: а) қорек ә) ауа б) жарық в) су г) жер д) күн 6. Өсімдіктер неше топқа бөлінеді? а) 2 ә) 4 б) 3 в) 5 Тіркеме В Тест (1-сынып) 1. Табиғат нешеге бөлінеді? а) 3 ә) 2 б) 4 2. Мына анықтамалардың қайсысы дұрыс? а) Табиғат дегеніміз-адамды қоршаған орта. ә) Табиғат-адам қолымен жасалған заттар. б) Табиғат-адамды қоршаған, адам қолымен жасағаннан басқаның бәрі енетін 3. Аспан денелеріне не жатады? а) ағаш ә) ай б) су в) жұлдыз 4. Өлі табиғатқа не жатады? а) құстар ә) тас б) өсімдіктер 5. Табиғат құбылыстарын ата: а) сурет салу ә) тұман б) жаңбыр в) өсімдіктердің өсуі 6. Әрқайсысының дыбыстарын сызықпен қос. Сиыр Сауысқан Қой Әтеш Тіркеме Г Ауызша қойылған сұрақтар: 1) Табиғат құбылыстарын айт? 2) Сезім мүшелерін ата? 3) Қандай жыл мезгілдерін белесің? 4) Өсімдіктер тобын ата? 5) Күзде өсімдіктер тіршілігінде қандай өзгерістер болады? 6) Сүт қоректілер деп неге айтамыз? 7) Қосмекенділер деп неге айтамыз? 8) Өз Отаныңды сипатта. Тіркеме Ғ Кроссворд 1) Жыл мезгілі 2) Адамның сезім мүшесі 3) Айналадағы дүние 4) Су астында тіршілік етеді 5) Үй жануары 6) Өсімдік мүшесі 7) Өлі табиғат. 2 к 3 1 к ө к т е м з а 4 б а л ы қ и ғ 6 а ж 5 т ү й е м і 7 с у Тіркеме Д Дүниетанудан бақылау жұмысы 1-нұсқа 1. өзің білетін шөптекті өсімдіктерді ата 2. өсімдіктер неден көбейеді? 3. өлі табиғат мүшелерін ата 4. қандай көкөністерді білесің? 5. ауа райы: қар жауып тұр, аспан тұтас бұлтты. Шартты белгілердің көмегімен осыларды дәптеріңе жаз. 6. дәптеріңе шартты белгілердің суретін сал. 2-нұсқа 1. сезім мүшелерін ата 2. табиғат заттарын атап, дәптеріңе жаз 3. өсімдіктер тобын ата 4. үй құстарын ата 5. ауа райы: күн ашық, ыстық, жел оңтүстіктен соғып 6. мына шартты белгілерге қарап, ауа райын ауызша айт: 0, +100, :: Тіркеме Е Ойын: «Күннің бетін ашу» Ойынның мақсаты: оқушыларға «Табиғат өзгерістері» туралы мағлұмат беру. Ойынның жүру барысы: үлкен плакатқа күннің суреті салынған, бетін Ойын ары қарай жалғаса береді. Ойын: «Лото». Ойын мақсаты: оқушылардың білімдерін бекіту. Ойынның жүру барысы: «Лото» ойынын сабақты бекіту, қорытындылау кезінде Мысалы: Үй құстары мен жабайы құстардың лотосы балаларға таратылып Ойын: «Кім жылдам?» Ойынның мақсаты: әрі жылдам, дұрыс ойлауға, жазуға үйрету. Ойынның жүру барысы: ойын басталмас бұрын сыныптағы оқушылар 2 Тақтада сөздер жазылып тұрады. Оқушылар тез арада қайсысы-қайсысынікі екенін Ойын: «Асық ату». Ойынның мақсаты: оқушыларға ұлттық ойындар туралы мағлұмат беріп, ойлау Ойынның жүру барысы: стол үстінде нөмірленіп қойылған асықтар жатады. Осы сынды сұрақтарға жауап берген бала асықты атып алады. Тіркеме Е Жұмбақтар 1. Төгіліп жерге ақ моншақ, Ғайып болды сол шақта-ақ. (бұршақ) 2. Кең әлемді кернейді, Көзің бірақ көрмейді. (ауа) 3. Қаратаудың басында, Киік кетіп барады. Қол-аяғы бауырына, Тиіп кетіп барады. (бұлт) 4. Мамықтай ұлпа, Қанттай ақ. Қыста жер бетін басады, Жазда сайға қашады. (қар) 5. Сарт етсе сабау қамшы, Сорғалап ағар тамшы. (найзағай, жаңбыр) 6. Маң-маң басқан, Шудаларын шаң басқан. (түйе) 7. Аласа ғана бойы бар, Айналдырып киген тоны бар. (қозы) Тіркеме Ж Тәжірибелі ұстаздарға арналған сауалнама (1-сынып ұстаздары үшін) 1. Сыныптағы оқушылардың ойлау қабілетінің деңгейі қандай? а) 25%-тен жоғары б) 75%-тен жоғары 2. Осындай деңгей қай жерде қалыптасты? а) мектепке дейін; ә) мектеп қабырғасында 3. Оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру үшін, ұстаздың жан-жақты білімі а) иә ә) жоқ 4. Оқушылардың ойлау қабілеттері мектепке дейін қалыптасуы қажет пе, а) мектепке дейін;