Этиологиясы. Қоздырғышы бозғылт трепонема, Treponema pallidum, штопор тәрізді иірімдерден тұрады, соңына қарай аздап қысыңқы. Ол 5-тен 24 дейін біркелкі иірімдері, орташа 8-14 иірімі бар
жүктеу/скачать 21,43 Kb.
|
1 2
Байланысты:Мерез соз
|
Мерез – бозғылт трепонемамен шақырылатын, созылмалы қайталанбалы ағымға бейім, клиникалық симптомдарының кезеңденуімен, барлық ағзалар мен жүйелерді зақымдауға қабілетті, жыныстық жолмен берілуі басым, құрсақ ішілік берілуі де мүмкін жалпы жұқпалы ауру. Этиологиясы. Қоздырғышы бозғылт трепонема, Treponema pallidum, штопор тәрізді иірімдерден тұрады, соңына қарай аздап қысыңқы. Ол 5-тен 24 дейін біркелкі иірімдері, орташа 8-14 иірімі бар. Ұзындығы шамамен 1 мкм, ал ұзындығы иірімнің санына байланысты болады. Трепонеманың ені 0,2-ден 0,25 мкм. Бозғылт трепонеманы өзге спирохеттерден ерекшелейтін, сапрофиттер немесе шырышты қабықтың шартты-патогенді флорасы: жыныс мүшелерінде кездесетін Sp. Refringens; ауыз қуысында кездесетін Sp. buccalis и Sp. dentium болып табылатын белгілер жиынтығының үлкен тәжірибелік мәні бар Бозғылт және басқа да спирохеттердің арасындағы морфологиялық айырмашылық көп жағдайда болар-болмас болғандықтан, спирохеттердің соңғы тобын паллидо тәрізділер деп атайды. Бозғылт және паллидо тәрізді спирохеттердің арасындағы жалғыз айырмашылық – олардың қозғалысының түрі. Бозғылт трепонема өте тез қозғалады. Ол төрт негізгі қозғалыс түрін жасайды: кірмелі (кезеңді, әртүрлі жылдамдықпен 3-тен 20 мкм/сағ); ротаторлы (өз осі бойымен айналу); бүгілмелі (маятник тәрізді); контрактилді (толқын тәрізді, құрысулы). Негізінде бұл қозғалыстар бір-бірімен қосылады. Бозғылт трепонеманың жасанды қоректендіру орталарында сақталуы және көбеюі нашар. Трепонеманы анаэробты жағдайда өсіреді. Бозғылт трепонеманың өмір сүруі үшін оптимальды жағдай лимфа сұйықтығының жағдайы, яғни оттегінің төмен деңгейінде 37°С шамасында деп саналады. Бозғылт трепонема – факультативті анаэроб, сондықтан артериальды және венозды қандағы жағдай оған қолайсыз, қанда ол негізінен мерездің клиникалық көріністерінің қызған шағында пайда болады. Бозғылт трепонема термолабильді. Оған оптимальды температура – адам денесінің температурасы болып табылады. Жоғары температуралар бозғылт трепонемаға күшті әсер етеді: ол 410С 3-6 сағаттан кейін өледі, 600С – 5-20 минутта, 1000С – сол сәтте өледі. Сондықтан тағам өнімдерін пастеризациялау, науқастан кейін ыдыстар мен аспаптарды шаю, жаймаларды қайнату материалды толығымен зарарсыздандырады. Бозғылт трепонема төменгі температураны жақсы көтереді. Ол өзінің патогенді қасиетін мәйіт тіндерінде 00С және одан да төмен температурада 1-2 тәулік бойы сақтайды. Сондықтан мерезбен ауырған науқастардың мәйіті тоңазытқышта сақталғанның өзінде де жұқпалы болып қала береді. Бозғылт трепонема ылғалды ортада ұзақ уақыт бойы сақталады (мысалы, ылғалды бет орамалда ол бірнеше тәулік бойы қозғалыста болады, ал материал кепкен кезде тез өледі). Бозғылт трепонеманың бірден өлуі келесі жағдайларда байқалды: 0,05% хлоргексидин (гибитан), сулема 1 : 1000, 1–2% фенол, 70% және одан жоғары спиртте ( 40% спиртте бозғылт трепонема 10-20 минут бойы қозғалыста болады). Оған оптимальды рН 7,4. Қышқылды және сілтілі орта оны тез өлтіреді. Шаруашылық сабынның көбігінде және 0,5% сілті және қышқыл ерітіндісінде трепонемалар сол сәтте өзінің қозғалғыштығын жоғалтады және еріп кетеді. Қышқыл орталы қынап секретінде трепонемалар бірден қозғалғыштығын жоғалтады. Осымен қатты шанкрлердің қынап қабырғасында орналасуының өте сирек болатындығы түсіндіріледі. Патогенезі. Жұқтыру көзі - мерезбен ауырған науқас адам, жұғу мерездің кез-келген ағымында, соның ішінде латентті түрде де болуы мүмкін. Науқастар мерездің тері және шырышты қабықтарында бірінші және екінші кезеңінің белсенді білінуінде аса жұқпалы. Мерездің үшінші білінуінің жұқпалылығы теориялық жағынан мүмкін және эксперименттік тұрғыда дәлелденген, бірақ практикалық жағынан сирек нақтыланған. Мерезді жұқтырудағы маңызды жағдай науқастың материалында вирулентті трепонеманың болуы, тері және шырышты қабықтың бүтіндігінің бұзылуы (қарапайым жағдайда қарағанда көзге көрінбейтін микрожарақаттар). Көп жағдайда жұқтыру дені сау адамның науқас адаммен тікелей контактында және өте сирек жағдайда – науқас жанасқан заттар арқылы болады. Тікелей контакттың негізгі түрі – жыныстық қатынас, яғни трепонеманың науқас адамнан дені сау адамға енуіне қолайлы жағдай болып табылады. Мерезді жұқтыру жыныстық қатынас арқылы басым болғандықтан, оны венерологиялық аурулар тобына жатқызуға негізгі себеп болды. Мерездік инфекцияның тікелей берілуі жыныстық қатынассыз да болуы мүмкін, мысалы сүйіскен кезде, емшекпен емізгенде, жәндіктер шаққанда; сонымен қатар мерезді медицина персоналының (әсіресе гинекологтар және хирургтер) науқастарды тексеру кезінде абайсызда кәсіби тікелей контакт арқылы жұқтыруы болғаны да жазылған жағдайлар бар. Мерездік инфекцияның тікелей емес берілуі қасық, саптыаяқ, стакан, тіс щеткасы, темекі шегетін трубкалар, сигареттер арқылы да болуы мүмкін. Жоғарыда айтылған ситуациялар жүре пайда болған мерезге жатқызылады. Мерездің құрсақішілік берілуі маңызды орын алады, яғни науқас анадан балаға- зақымдалған түтікшелер арқылы плацентаға берілуі. Бұл балада туа пайда болған мерездің дамуына әкеледі. Жыныстық қатынас кезінде мерезді жұқтыру қаупі орта шамамен 45% құрайды. Ағымының варианттары қоздырғыштың түріне байланысты. Мерездің «классикалық» ағымын 4 кезеңге бөледі: инкубациялық, біріншілік, екіншілік, үшіншілік кезең. Мерездің ең жиі кездесетін клиникалық көріністеріне тері және шырышты қабықтардағы бөртпелер (сифилидтер) жатады. Инкубациялық кезең (ағзаға бозғылт трепонеманың енген сәтінен бастап бірінші клиникалық симптомы- қатты шанкрдың пайда болуына дейін) негізінен 20-40 күнге созылады. Кейде ол 8-15 күнге дейін қысқарады (массивті инфекциялану кезінде көптеген немесе биполярлы шанкрлармен білінеді, сонымен қатар суперинфекция «шанкрлердің бірізділігі» немесе «шанкр-отпечатка» кезінде). Көп жағдайда инкубациялық кезеңнің 3-5 айға дейін ұзаруы байқалады (ауыр ілеспелі аурулар кезінде, егде жастағы адамдарда, интеркурренті аурулары бойынша антибиотиктердің аз мөлшерімен емдегеннен кейін, жекелей алғанда бір мезгілде созды жұқтырғанда). Біріншілік кезең (қатты шанкрдың пайда болуынан бірінші генерализацияланған бөртпенің пайда болуына дейін) 6-7 аптаға созылады. Екіншілік кезең – (біріншілік генерализацияланған бөртуден бастап үшіншілік сифилидтердің – төмпешіктер мен гуммдердің пайда болуына дейін) 2-4 жылға созылады, толқын тәрізді ағымымен, клиникалық симптомдарының көптігі және алуан түрлілігімен сипатталады. Үшіншілік кезең – көбінесе аурудың 3-4 жылында басталады және ем жасалмаған жағдайда науқастың өмірінің соңына дейін созылады.Оның білінуі аса үлкен ауырлықпен ерекшеленеді, сыртқы келбетінің бет қарамастай өзгеруі, мүгедектік және 10% жағдайда өлімге әкеледі. Соз – жыныстық жолмен берілетін, жұқпалылығы жоғары ауру. Бірінші кезекте жыныс мүшелерін (үрпі, цервикальды канал, тік ішектің төменгі бөлігі, көздің конъюнктивасы және т.б.), бірнеше қабатты жазық эпителиймен жабылған шырышты қабаттарды (қынап, вульва) зақымдайды, ал тері болса патологиялық процеске сирек ұшырайды. Вульва мен қынап балалық жаста гонококкты инфекцияны тез қабылдағыш болып келеді. Ереже бойынша соз жыныстық жолмен (негізінен тікелей) және кейде ғана жанама жолмен (жалпы төсек, түнгі горшоктар, сүлгі, медициналық аспаптар арқылы) беріледі. Нәрестелер науқас ананың босану жолдары арқылы өткенде инфекцияланады. Қазіргі уақытта создың кең таралуы қоздырғыштың ерекшеліктерімен (жекелей алғанда, микробқа қарсы препараттарды бей-берекет қолдану мен өзін-өзі емдеу салдарынан оның төзімділігінің артуы) және әлеуметтік факторлармен байланысты: демографиялық жылжулар, халықтың арасында жастардың санының артуы, оның ішінде жалғыз басты адамдар; ажырасу жиілігінің көтерілуі; халықтың жыныстық белсенділігі кезеңінің ұзаруы; әлеуметтік катаклизма (локальды соғыстар, апаттық зардаптар және т.б.); әлеуметтік-экономикалық факторлар (қала тұрғындары санының артуы, бос уақыттың көп болуы, халықаралық саяхат және т.б.); қолайсыз экономикалық жағдайлар: жұмыссыздық, материальды жетіспеушілік, дәрілік заттардың құнының қымбаттығынан қол жетімсіздік; қоғамның кейбір өкілдерінің мінез-құлық және сексуальды бағдар ерекшеліктері (наркотиктер және алкогольді шектен тыс қолдану, жезөкшелік, гомосексуализм, жұқтырудың жоғары қатер тобының болуы: оған әскери қызметтегілер, теңізшілер, босқындар, эмигранттар, маусымдық жұмысшылар, саяхатшылар, криминальды элементтер және т.б.) кіреді. Созды жұқтыру көзі өздерінде инфекция барын білмейтін, жыныстық серіктестерін жиі ауыстыратын және венерологиялық аурулардың дербес алдын алу заттарын (мүшеқаптар) қолданбайтын созбен ауырған науқастар болып табылады. Инфекцияға ағзаның анатомо-физиологиялық ерекшеліктері де (үрпінің сыртқы тесігінің кең болуы, эпи-гипостадия және басқалар) қолайлы жағдай туғызады. Созды жұқтыру қатерінің маңызды факторы – осы жасқа жоғары жыныстық белсенділік тән жастық шақ (созбен ауырғандардың 80% - 15 жастан 29 жасқа дейінгі адамдар), некеден тыс жыныстық өмір, жыныстық серіктестерін жиі ауыстыру, әлеуметтік-экономикалық орналаспаушылық және т.б. Жалпы, созбен ауырғандардың ішінде ер адамдар басым болса, ал жасөспірімдер арасында - әйелдер басым. Зәр-жыныс сферасының гонококкты емес аурулары – жыныстық жолдармен берілетін инфекциялардың кең таралуымен (хламидиоз, микоплазмоз, трихомониаз, гарднереллез, кандидоз, жай ұшық, сонымен қатар олармен байланысты асқынулардың алуан түрлілігі, оның ішінде экстрагенитальды (буындардың, жүрек-тамыр жүйесі және т.б. зақымдалуы) және қолайсыз салдарларға (фертильділіктің зақымдалуы, эктопиялық жүктілік, балалардағы обструктивті өкпе аурулары және т.б) байланысты маңызды медико-әлеуметтік проблема. Уретрогенді инфекцияларда осы аурулардың өздері арасында және гонококктармен де қоздырғыштар ассоциациясы анықталады. Осы аурулардың барлық жағдайлары туралы дер кезінде хабарлау және нақты идентификациялау – ЖЖБИ аурушаңдығын бақылаудың жетістігінің маңызды бөлігі. жүктеу/скачать 21,43 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2