90билет
1917 жж. Aқпaн буржуaзиялық-демокрaтиялық төңкеріcі және оның Қaзaқ жеріндегі қоғaмдық-caяcи үрдіcке тигізген әcерін сипаттаңыз.
Қазақстандағы 1916 жылғы көтеріліс Ресейдегі барлық үдемелі революциялық қозғалыстың құрамдас бөлігі болды. Майданда Ресейдің жеңілісі, миллиондаған адамдардың қайтыс болуы, халықтың жағдайының нашарлауы – мұның бәрі жаппай наразылық тудырды. Нәтижесінде елде революциялық жағдай қалыптасты. 1917 жылы 23-27 ақпандағы Ақпан буржуазиялық – демократиялық төңкерісінің нәтижесінде автократия құлатылып, Романовтар үйінің 300 жылдық билігі аяқталды. Патша билігі ақыры құлады.Ақпан төңкерісінің басты айырмашылығы-елде қос билік құрылды: Уақытша үкімет-буржуазия диктатурасының органы және жұмысшылар, сарбаздар, шаруа депутаттарының Кеңестері – жұмысшылар мен шаруалардың диктатурасының органы. Қазақстанда, бүкіл елдегідей, 1917 жылғы наурыз бен сәуірде Уақытша үкімет органдарымен қатар Семей, Алматы, Петропавл, Көкшетау, Павлодар және т.б. қалаларда жұмысшылар мен сарбаздар депутаттарының Кеңестері пайда болды, 1-3 наурызда Орынбор, Ташкент және Омбыда кеңестерге сайлау өтіп, олардың алғашқы отырыстары өтті. 1917 жылы наурызда Орал облысының вице-губернаторы, Батыс Сібір генерал-губернаторы, Торғай облысының губернаторы, Орал, Омбы, Петропавл, Орынборда бірқатар уездік бастықтар мен жандармерия шендері тұтқындалды. Уақытша үкімет облыстардың басшылығына патша өкіметінің бұрынғы шенеунік – отарлаушыларын, сондай-ақ Қазақ ұлттық зиялыларының өкілдерін қойды. Мәселен, Ә.Бөкейханов Түркістан облысының Уақытша үкіметінің комиссары, ал М. Тынышпаев – Жетісу облысының комиссары, Түркістандағы М. Шоқай болып тағайындалды. Сонымен қатар, Семей облысында Уақытша үкімет комитетін комиссар – Семей кооператорлар одағының төрағасы К.Ляшкевич басқарды. 1917 жылғы 8 наурызда Орал облысының комиссары болып облыстың әскери губернаторы Г.Бизянов тағайындалды, Ақмола облысында комиссары Н.Лепко болды. Дала генерал-губернаторлығы бойынша Уақытша үкіметтің комиссары болып и.Законов тағайындалды, ал Түркістан өлкесін басқару үшін 1917 жылдың 7 сәуірінде уақытша өкіметпен Мемлекеттік Думаның мүшесі Н.Щепкин бастаған Түркістан комитеті құрылды.Қазақстанда қазақ зиялыларының басшылығымен Ұлттық облыстық және уездік комитеттер құрылды. Облыстар мен уездерде казак комитеттері, Орынбор, Сібір, Орал және Жетісу казак әскерлерінің казак станицаларының билік органдары құрылды, олар уақытша үкіметті қолдады. Татар және ұйғыр көпестері мұсылман, татар және басқа да комитеттерге бірікті. Осылайша, 1917 жылы 7 наурызда Верныйда З.Тазетденов бастаған жалпы мұсылмандық Комитет – құрылтай құрылды. Бұл комитеттер Уақытша үкіметті қолдау үшін құрылды.1917 жылы наурызда аймақтағы белсенді қызметті социал-демократтар, большевиктер бастады, олардың ұйымдары Барлық облыстар мен уездерде жұмыс істеді. Қазақстандағы екінші нақты билік халық билігі ретінде кеңестер болды. 1917 жылдың наурыз-сәуір айларында облыста 25-тен астам жұмысшылар Кеңесі, крестьян және солдат депутаттары құрылды. Саяси партиялар мен Қазақстандағы ағымдар. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында да қазақтардың ұлт-азаттық қозғалысы саяси партияларды құрған үш ағымда қалыптасты. "Қазақ" газетінің маңайында Қазақстан автономиясын жақтайтын және өлкеде прогрессивтік реформалар жүргізетін отансүйгіш-ниеттес интеллигенцияның едәуір бөлігі топтастырылған. Бұл топ кейіннен "Алаш" партиясына жасақталды.
Достарыңызбен бөлісу: |