Қaзaқcтaндa жaңa экономикaлық caяcaт (ЖЭC) кезеңінде. Жер – cу реформacының мәнін тaлдaңыз

Экономиканы дамыту үшін ең алдымен ірі өнеркәсіпті қалпына келтіру және қайта құру қажет болды.

Кәсіпорындар сала бойынша ірі тресттерге біріктірілді.Бірінші дәрежелі кәсіпорындар «Одақтық маңызы бар» тресттерге біріктірілді. Екінші дәрежелі кәсіпорындар Өлкелік трестерге біріктірілді.

Ұсақ кәсіпорындар жеке адамға, шетелдіктерге, кооперативтерге жалға берілді.

Өнеркәсіп, темір жол, көлік тасымалы шаруашылық есепке көшті.

Өнеркәсіптегі өзгерістердің нәтижесінде Риддер қорғасын зауыты 1923 жылы одақтағы өндірілетін қорғасынның 40% -ын өндіре бастады, Доссор, Мақат мұнай кәсіпорындары іске қосылды, Шымкент сантонин зауыты ашылды, 1927 жылы Қарсақбай комбинаты мыс өндіре бастады. Өнеркәсіптегі өзгерістердің оң нәтижесімен қатар кемшіліктері де болды. Мысалы: Қазақстан шикізаттық бағытта ғана дамыды. Тресттердің пайдасы Ресейге кетті.

Ауыл шаруашылығындағы өзгерістер;

Әскери коммунизм саясаты кезінде енгізілген салғырт жойылып, оның орнына салық енгізілді (1921 жылы наурызда)

Түтін салығы мен күш-көлік салығының орнына бірыңғай заттай салық енгізілді.

Салықтың мөлшері салғыртқа қарағанда 2,5 есе аз болды.

1924 жылы 1 қаңтардан бастап салық тек ақшалай төленетін болды.

Салық үдемелі болғандықтан, оның бар ауыртпалығы байларға және кулактарға түсті.

Мал өсіретін қожалықтар салықтан босатылды. Жалдамалы еңбекті пайдалануға рұқсат берілді.

Салықтан түскен қаражат халық ағарту ісіне жұмсалды.

Жерді жалға беруге рұқсат берілді.

Несие берілетін болды.

«Қосшы Одағы» құрылды.

1924-1925 жылдары елге тракторлар әкеліне бастады.

Осы өзгерістердің нәтижесінде егіс көлемі ұлғайды, мал саны өсті және кедейлер азайып, орташалар саны көбейді. Байлар, кулактар шектетілді, сайлау, сайлану құқығынан айырды.

1. 1921 жыл 24 мамырда «Айырбас туралы» декрет қабылданды.

2. Декрет бойынша айырбас жасауға рұқсат етілді.

3. Жәрмеңкелер ашыла бастады.

Мысалы, Ақмола губерниясында «Атбасар» жәрмеңкесі, Ақтөбе губерниясында «Ойыл», «Темір» сияқты жәрмеңкелер, Бөкей губерниясында «Орда» жәрмеңкесі ашылды. Қазақ жерінде барлығы жеті өлкелік, он үш губерниялық және жетпіс бес жергілікті жәрмеңке ашылған болатын.

4. Жеке саудаға рұқсат берілді.

** Жаңа экономикалық саясаттың жалпы қорытындысы:
Жаңа экономикалық саясат кезінде нарық енгізілді.

Ауыл шаруашылығы дамымай қалды.

Бұл саясат аяғына дейін жеткізілмеді.

Өнеркәсіп артта қалды, дамымады.

Жаңа экономикалық саясат бұрмаланды.

Саяси өмірде демократия бұрмаланды.

Еркіндік мүлде болмады.

1921-1922 жылдардағы ашаршылық

1921 жылы жазда қуаншылық болып, малдың 80%-ы қырылып қалды. Елде аштық басталды.Ашығушылар саны барша қазақ халқының 1/3 бөлігін қамтыды.

1921 жылғы сәуір – патша өкіметі кезінде Сібір және Орал казак әскерлеріне берілген жерлерді қазақтарға қайтару туралы декрет шығарылды. Нәтижесінде:

Ертіс өңіріндегі 177 мың десятина жер қайтарылды.

Оралдың сол жағалауынан 208 мың десятина жер қазақтарға берілді.

1921 жыл – Жетісуда жер реформасы жүргізілді.

Қазақ, қырғыз, ұйғыр еңбекшілеріне 460 мың десятина жер қайтарылды.

1 млн. десятинадан астам жер қоры құрылды.

1921–1922 жылдары аграрлық қайта құрулар нәтижесінде 300 мың адам Қытайдан Қазақстанға оралды.

1921 жыл — «Қосшы одағы» құрылды, 1930 жылдан — «Кедей одағы» атанды.

Жетекшілері: А. Асылбеков, Ә. Жангелдин, Г. Коростылев, С. Меңдешев, С. Сейфуллин, Ж. Бөрібаев, А. Розыбакиев т. б.

1921 жылғы наурызда Жетісуда «Қосшы» одағының 17 мыңнан астам мүшесі болды.

«Қосшы» одағының міндеттері:

1.Еңбек артельдерін құру.

2.Кедейлерге жер бөліп беруге көмектесу.

3.Еңбекшілердің саяси сана-сезімі мен мәдени деңгейін көтеру.

1921–1922 жылғы жүргізілген жер реформасының маңызы:

1.Отаршылдық аграрлық саясатқа соққы берді.

2.Қазақ ауылындағы патриархаттық-феодалдық негізді әлсіретті.

3.Ұлттық келісімнің орнығуына жағдай жасады.

4.ЖЭС-тің нәтижесі

13. 
    
    
    жүктеу/скачать 178,55 Kb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: