Дәріс тақырыбы 10: Қазіргі заманғы этнопсихологияның қолданбалы аспектілері

1.Этнопсихологиялық мәселелер және саясат.

2.Мемлекеттік тіл және этносаралық қатынас тіл ұғымы, олардың этнопсихологиялық аспектілері.

3.Экономиканың этнопсихологиялық мәселелері мен реформалары.

Сонымен қатар контактінің ең қолайлы шарттары жанында, ­үлгі тұрақты әрекеттестікте, бірлік қызметте, жиі және терең контактілерде, салыстырмалы бірдей статуста, айқын айыратын белгілердің жоқ болуының негізінде сапаршы қиындықтарды көреді және ­ мекендеу ел өкілдермен жағымсыз қатынас құруы мүмкін. Мигранттарда өте жиі отанын зарығу басым болады. Неміс философы психиатры Ясперс (1883–1969) белгілеп қойғандай, көнелік кезеңдерден адамдарға отанын зарығу сезімі таныс: Сондықтан мәдениетаралық бейімделділікті зерттеу үлкен мағынаға ие болады, кең мәнде қиын процесс, соның арқасында адам (сыйысушылықтың) жаңа мәдениеттік ортамен сәйкестіктерге жетеді. Әдетте бейімделудің ішкі жағын белгілейді, қанағаттанушылық сезімін және өмір толықтығынын көрсетеді және бейімделудің сыртқы жағын белгілейді, жеке адам қатысуындағы жаңа әлеуметтік және мәдениеттік топтың құрылуын көрсетеді. Әлемдік ғылымда мәдениеттік бейімделу XX ғасырдың бас ширегінде зерттеліне басталды. Бірақ мәдениеттік бейімделушілікті зерттеу ұзақ уақыт бойы тек қана этнологтар өткізді ­ Редфилд Р., Линтон Р. және М. Херсковиц «әр түрлі мәдениеттпен бір немесе бірнеше топтардың ұзақ контактісінің нәтиже» деп анықтады. Алғашқы кезеңде мәдениеттік бейімделушілік топтық феномен болып қаралды, біраз уақыттан кейін психологиялық мәдениеттік бейімделушілік ұғымы енгізілген болатын. Мәдениеттік бейімделушілік – топ мәдениетіндегі өзгеру процес, психологиялық мәдениеттік бейімделушілікті – жеке адам психологиясындағы өзгеру процесі. Кімнің тобы жалпы ­ мәдениеттік бейімделушілікке душар болса, онда мінез-құлық, адамдардың әлеуметтік құрылымдары өзгеріске ұшырайды.

Мәдениеттілі естен тану анықтық дәрежесі және жалғастырушылық ­ бейімделу көптеген факторлармен мәдениетаралық анықталады, индивидуальды­ және топталғандар деп бөлуге болады. Бірінші үлгі факторларына жатады:

1. дара ерекшелік – демографиялықтар және жеке тұлғалық.

Жас бейімделу процесіне жеткілікті күш әсер етеді. Кішкентай балалар жылдам және табысты бейімделеді, бірақ оқушыларға арналған мынау процесс жиі азапты болады. Егде адамдарға арналған мәдениеттілі қамау нәтижесі ауыр байқауда болады. Психотерапевттер және дәрігерлер пікірі бойынша,дәл осылай, көптеген егде мигранттар ­басқа мәдениетті ортада бейімделу қабілетті жетілмейді, және оларға «бөтен мәдениетті және тіл міндетті меңгеру қажеттілікке жоқ» (Фрейнкман - Хрусталева, Новиков,1995,.137).

Сонымен қатар білімге бейімделу табыстылығы да әсер етеді: бейімделу жоғарырақ болса, мәдениеттілі естен тану симптомдары азырақ көрініс береді. Бүтінде, дәлелделгені, не жас, өте зиялы және биік бейімделетін ­ білімді адамдар болып танылады.

- Әлдеқашан жорамалдарды пікір айтылады, не жұмысқа немесе шекара сыртында оқуға мінездемелері және мәдениетаралық жағдай жасаушы­ бейімделуі жоғары адамдарды теріп алу қажет­.

2. жағдай. Жеке адам тіршілігінің тәжірибиесі

Мигранттардың мағына өзгерістерге даярлығы болады. Сапаршылар өзгертулерге көп жағдайда түсінгіш, дәл осылай қалай бейімделуге дәлелімен ие болады. Дәл осылай, мекендеу себептері шекараның ар жағында шетелдердің үскірік мақсатқа жеткілікті айқын хабарланған – диплом алуы, карьераға қамсыздандыра алуы. Мақсатқа жетуге студенттер ­әр түрлі қиындықтарды жеңу және мекендеу ортасына лайықтануға дайын. Әсер етушілердің арасында топталған мәдениет факторларының бейімделуіне барлығы өзара әсерлі мінездемелері қажеттіктері ерекшеленеді:

Ұқсастық 1. дәреже немесе мәдениеттер аралық ерекшелігі .

Қажетті еске алыну, әрқашан не барабар мәдениеттер аралық ұқсастық дәреже қабылдауы болады. Объективті мәдениеттілі дистанцияға көптеген басқа факторлар әсер етеді: – соғыстардың, геноцидты және т.б – екі аралық көңіл болулардың тарихында халықтармен қабылданады;

• 
  Дәл осылай таныстық дәрежесі мәдениет ерекшеліктерімен мекендеу елдері және бөтен тілде жете білушілік. Адам, қайсымен азат қатынаса аламыз, бізге ұқсастық қалай қабылданады;
  
• 
  теңдік немесе статустардың теңдіксіз және бары немесе ­ жалпы мақсаттық контактілерде анықталады.
  

3. Мекендеу ерекшелігі ,

1. Жануарлар психикасы мен адам психикасының пайда болуы жөніндегі білімдердің даму тарихы

2. Психика эволюциясын талдау мәселелері

3. Салыстырмалы психологияның дамуына Ч.Дарвиннің қосқан үлесі

1. Налчаджян А.А. Этнопсихология. – СПб.: Питер, 2004. – 381 с.

2. Платонов Ю.П. Основы этнической психологии. – СПб.: Речь, 2003. – 452 с.

3. Популярная этнопсихология. – Мн.: Харвест, 2004. – 384 с.

4. Современная этнопсихология. Хрестоматия. – Мн.: Харвест, 2003. - 368 с.

Психологияны оқыту әдістемесі
Дәріс тақырыбы 4: Психология бойынша сабақтарды өткізу әдістемелері. Сабақтың құрылымы.
Дәрістің мақсаты: психологияның оқу пәні мазмұнын таңдаудың негізгі принциптері мен меңгеруді ұйымдастырудың психологиялық ерекшеліктерімен таныстыру

Сұрақтар:

1.Сабақты өткізудің жалпы схемасы: дайындық фазасы, оқушылармен мұғалімнің өзара әрекет жолдарының белсенді оқыту фазасы, сабақтың нәтижесін бағалау фазасы.

2.Сабақтың психологиялық талдауы.

3.Психология бойынша сабақ және оның негізгі ерекшеліктері.

Сабақ – уақытпен шектелген, ұйымдастырылған оқыту жүйесі – балалардың білімді, білімділік пен дағдыны меңгеріп алуы, олардың қабілеттерінің дамуы, педагогикалық іс-әрекетті жоғары сатыға көтеру нәтижесінде мұғалім мен оқушының тәрбиелік, ұжымдық, өзіндік қарым-қатынасы болып саналады.

Сабақтың типологиясы – сабақты әр түрлі негізінде топтастыра отырып, қазіргі зерттеушілердің көпшілігі авторлық шешімін ұсынған күрделі дидактикалық міндеттердің бірі. С.В. Иванов, М.А. Данилов, Б.П. Есипов, И.Н. Казанцев, В.А. Ошищук, Г.И. Щукина бастапқы дидактикалық түрлерін ұсынды:

• 
  Кіріспе (таныстырма) сабақтар;
  
• 
  Оқулық материалымен алғашқы танысу сабақтары;
  
• 
  Заң мен ережені орнатудың, түсініктердің пайда болу сабақтары;
  
• 
  Практикада алған білімдерін қолдану сабақтары;
  
• 
  Дағдылану сабақтары;
  
• 
  Қайталау және талдап қорыту сабақтары;
  
• 
  Бақылау сабақтары;
  
• 
  Аралас және құрастырылған сабақтар.
  

• 
  Лекция сабақ;
  
• 
  Әңгіме сабақ;
  
• 
  Экскурсия сабақ;
  
• 
  Киносабақ;
  
• 
  Өз бетінше жұмыс сабағы;
  
• 
  Зертханалық және практикалық жұмыстар;
  
• 
  Тапсырманың әр көркем түрімен берілген сабақтар.
  

Осыған байланысты сабақты талдауда мыналар нақты сипатталуы тиіс: біріншіден, оқылатын материалдың ғылымилығы, оның бағдарламаға сәйкестігі, алған білімнің сапаллығы (бақылау қызметі), екіншіден, оқытудың әдістері озық тәжірибе мен ғылыми ұсыныстарына сәйкестігі педагогикалық шеберлікті (оқыту қызметі) көтеруге нақты ұсыныстар берілуі; үшіншіден, мұғалімнің іскерлік және этика нормасына сай сапалары, оның тілі, сөйлеу мәдениеті және т.б.

Сабақты талдау өзін-өзі нақты талдаумен басталып және өзін-өзі бағалаумен, мұғалімнің өзіне нақты талаптарымен аяқталуы керек. Өзін-өзі талдау кезінде өткізген сабаққа, қойған мақсатқа қысқаша сипаттама беруді, оның жетістіктерін, материалдың мазмұнының көлемін және оқушылардың оны игеруінің сапасын талдайды, әдістер мен оның бағасын қолданатын, оқкшылардың белсенділігі мен олардың еңбегін ұйымдастыру амалдары, өзінің тұлғалық жағына (тіл, логика, оқушылардың қарым-қатынасының сипаты) және өз қасиеттеріне баға береді. Сабақтың қорытындысында мұғалім сабақтың сапасын жақсарту жөнінде өз ұсынысын айтады, жалпы тұжырым жасайды, өзінің педагогикалық шеберлігін жетілдіру жөнінде шаралар белгілейді.

Сабақты талдау жеке адаммен емес, топпен өткізілуі тиіс, оған мектеп әкімшілігінен бір адам, жұмыстағы жолдасы, озат мұғалімдер кіруі керек. Сабақты топпен талдау өзін-өзі сынауы мен өзіне талап етуі әлсіздеу мұғалімдерге өте маңызды. Кейде сабақты топтық қорыту кезінде мұғалім мен оқушы іс-әрекетіне баға беруге неғұрлым терең көзқарас, анағұрлым өзіндік әділетті баға қажет. Бір адамның ойымен келіспеуге болмайды, бірақ барлығы қандай да бір кемшіліктерді көрсеткен кезде келісуге тура келеді.

1. Сабақ – уақытпен шектелген, ұйымдастырылған оқыту жүйесі ретінде

2. Сабақтың типологиясы

3. Сабақты талдау өзін-өзі нақты талдаумен басталатынын негіздеу

4. Сабақты топпен талдау

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Мұхамбетова С.Қ., Жәрменова Г.С., Дәрібаева С.Қ. Психологияны оқыту әдістемесі. Оқу құралы. Ақтөбе, 2007

2. Садықов Т.С., Әбілқасымова А.Е. Қазіргі дидактика. Оқу құралы. – Алматы: Ғылым, 2007. – 280б.


Дәріс тақырыбы 5: Психология курсындағы көрнекілік
Дәрістің мақсаты: Психологияны оқытуда көрнекіліктердің маңыздылығы жөнінде мағлұмат беру сонымен қатар, көрнекілік принципі туралы түсінік қалыптастыру

Сұрақтар:

1.Көрнекілік принципінің пәні.

2.Психологияны оқытудағы көрнекілік.

3.Оқу көрнекілігінің түрлері.Табиғи заттай үлгілер.

4.Шартты графикалық көріністер.

5.Белгі үлгілері. Көрнекі материалдың қызметтері.

6.Табиғи және эксперименттік жағдайдағы пәндік көрнектілік.

7.Психология бойынша лекция-әңгімені өткізудің әдістемесі.

8.Уақытты бағдарламаның басқа тақырыптарын оқытуда ескеретін лекция-әңгімені жоспарлау.
Оқыту үрдісін ұйымдастырудың негізі саналатын маңызды жағдайларының бірі – көрнекілік принципі болып табылады. Я.А. Коменский оны дидактиканың «алтын ережесі» деп атады. Ол: «егер біз оқушыларға нақты шынайы білім беруге ниеттенсек, онда біз барлығын жеке бақылауымыз бен сезім көрнекілігі арқылы оқытуға ұмтылуымыз керек», - дейді.

Зерттеулер оқылатын материалды әңгімелеуді иллюстрациямен қосып жүргізсе, онда меңгеру деңгейінің жоғарылайтынын көрсетеді (қоршаған орта туралы ақпараттың 80 %-ға жуығын адам көру арқылы алады).

Сонымен көру мүшесінің ақпарат қабылдау мүмкіндігінің өте зор екенін айта отырып, біз көрнекілік принципін бірінші орынға қоямыз. Дегенмен, ол тек көзге ғана сүйенбейді, сонымен қатар басқа да сезім органдарын ескереді. К.Д. Ушинский қандай да бір жағдайды қабылдауға сезім мүшелері қанша көп қатысса, ол біздің есімізде соншама берік сақталады. Физиологтар мен психологтар бұл жағдайды адамдардың барлық сезім мүшелері бір-бірімен өзара байланыстығында деп түсіндіреді. Егер адам ақпаратты бір уақытта көру және есту арқылы алса, онда ол көру немесе есту арқылы келіп түскен ақпаратқа қарағанда шиеленісті қабылданатыны эксперимент жүзінде дәлелденген.

Оқытудың көрнекі және техникалық құралдарын қолдану ақпаратты тиімді игеруге жағдай жасап қана қоймайды, сонымен қатар оқушылардың танымдық қызметінің белсенділігін арттырады; олардың теорияны практикамен, өмірмен байланыстыру қабілетін дамытады; техникалық мәдениет дағдысын қалыптастырады; ұқыптылық пен байқағыштыққа тәрбиелейді; оқуға деген қызығушылығын арттырады және оны мүмкін етеді.

Әр түрлі пәндерді оқу үрдісінде пайдаланатын көрнекіліктің өзінше нақты ерекшеліктері, түрлері бар.

Шынайы немесе табиғи көрнекілік. Оған жататындар: табиғи құбылыстар мен объектілер, яғни нақты өмірде кездесетіндер. Мысалы, оқыту үрдісінде биология сабағында өсімдіктер мен жануарлар, физикада электродвигательдер көрсетіледі.

Бейнелеу көрнекілігі. Оған жататындар: қандай да бір техникалық қондырғының үлгісі, моделі, стенділер, әр түрлі экранды құралдар (оқу фильмдері, диафильмдер, тағы басқалар), графикалық оқу құралдары (плакаттар, сызбалар, кестелер, суреттер және басқалар). Бұл түрде оқыту үрдісінде пайдаланылатын көптеген көрнекі құралдар жатады.

Көрнекіліктің ерекше түріне сөздік-бейнелік көрнекілікті жатқызуға болады. Бұл түрге шынайы сөзбен суреттеу немесе қызықты оқиғалар туралы әңгімелер жатады, мысалы, тарих пен әдебиетті оқығандағы әр түрлі дыбысты құралды (бейнемагнитофон жазбалары).

Көрнекіліктің тағы бір түріне оқушыларға кейбір көріністерді практикалық көрсету жатады: дене тәрбиесі пәнінде физикалық жаттығулар орындау, еңбекке баулу сабағында құралдармен жұмыс істеу, нақты практикалық операцияларды орындау.

Жоғарыда аталған көрнекіліктің негізгі түрлерінің бәрі тағы бір өзгешелеу ішкі көрнекілік деп аталатын түрмен жиі толықтырылады; яғни оқыту үрдісінде оқушыларға қайсыбір көріністі, құбылысты елестету ұсынылғанда, олардың бұрынғы тәжірибелеріне сүйену арқылы атқарылады. Мысалы, өткізгіштің кедергісін табу формуласын қорытқанда (физика сабағында) оқушыларға материасы және ауданы әр түрлі өткізгішті елестету керек және оның кедергісі немен байланысты болуы мүмкіндігін ойша пайымдау керек.

Көрнекілік принципі мынадай оқыту ережелерінің көмегімен жүзеге асырылады:

1.Егер оң нәтиже беретін болса, ең қарапайым техникалық жағынан жетілдірілмеген, ескірген құралдарды елемеуге болмайды. Олар, мысалы, мұғалімдердің немесе оқушылардың дайындаған құралдары болуы мүмкін. Осындай ескі құралдар кей жағдайларда өзінің нашарлығынан емес, керісінше, дұрыс пайдаланбайдың салдарынан тиімді болмауы мүмкін.

2.Көрнекі құрадарды оқыту үрдісін қазіргі уақытқа лайық ету үшін емес, табысты оқытудың құралы ретінде пайдалану керек.

3.Көрнекі құралдарды пайдалануда белгілі бір сезу шегі сақталуы керек. Егер мұғалімде нақты оқу материалы бойынша көптеген жақсы құралдар болса да, олардың барлығын сабақта пайдалану міндет емес. Бұл оқушы зейінінің бөлінуіне алып келеді және материалды меңгеру қиындайды.

4.Көрнекі құралдарды оқу материалдарын түсіндіру барысында қажеттілігіне қарай көрсету керек. Белгілі бір уақытқа дейін барлық дайындалған көрнекі құралдар (приборлар, карталар т.б.) оқушы назарына түсетіндей жабылып тұруы керек. Оларды белгілі бір кезекте және қажет сәтте көрсету керек. Қиын сөздерді дұрыс жазуда кесте түріндегі көрнекі құралдарда ашық қоюға болады. Осындай көрнекі құралдар оқушылардың алдында үнемі тұруы керек.

5.Оқушылардың назарын аудару үшін оларды бақылау арқылы басқару керек. Көрнекі құралдарды көрсетпес бұрын бақылаудың мақсаты мен кезектілігін түсіндіру, қосымша, қажетсіз құбылыстар туралы ескерту керек.

Көрнекі құралдар оқу үрдісінде өздігінен ешқандай ерекше рөл атқармайды, олар мұғалімнің түсіндірмесімен сабақтасып тиімділікке жеткізеді. Педагогтар көрнекілік принципін көпшілігінде оқушылардың белгілі бір құбылысты тікелей бақылауы қажеттігі ретінде қабылдайды. Дегенмен, қабылдаулардың барлығы жемісті бола бермейді, олар белсенді ойлану, сұрақтар туындаған және оқушылар оған жауап табуға талпынған жағдайларда жемісті болады.


Бақылау сұрақтары:

1. Я.А. Коменскийдің дидактикадағы «алтын ережесі» туралы түсінік

2. Әр түрлі пәндерді оқу үрдісінде пайдаланатын көрнекіліктің нақты ерекшеліктері

3. Оқу үрдісінде пайдаланатын көрнекіліктің түрлері

4. Көрнекілік принципінің оқыту ережелері

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Мұхамбетова С.Қ., Жәрменова Г.С., Дәрібаева С.Қ. Психологияны оқыту әдістемесі. Оқу құралы. Ақтөбе, 2007

2. Садықов Т.С., Әбілқасымова А.Е. Қазіргі дидактика. Оқу құралы. – Алматы: Ғылым, 2007. – 280б.

Дәріс тақырыбы 6: Мектептегі психологияны оқытуды бақылау және бағалау

Дәрістің мақсаты: Мектептегі психологияны оқытуды бақылау және бағалау туралы студенттерге педагогикалық және психологиялық әдебиеттердің негізінде мағлұмат беру
Сұрақтар:

1.Меңгеру үрдісін бақылауды ұйымдастыру.

2.Сұрау оқу іс-әрекетінің сәттілігін бағалау формасы ретінде.

3.Тікелей сұрау арқылы оқушылардың білімін тексеру.

4.Сұраудың типтері: негізгі және қосалқы.

5.Фронтальды, ауызша және жазбаша сұрау.

6. Оқушылардың жауабын бағалау.
Оқушылардың оқу-танымдық қызметін басқару – дидактикалық үрдістің қажетті құрамдас бөлігі. Кез келген оқу қызметі басқарылады. Басқару үрдісіне қарай отырып, оқытудың тиісті нақты мақсаттарын және дидактикалық үрдістің шарттарын басқаруды ұйымдастыру тәсілдерін таңдап алу қажет. Ең қарапайым тәсілі басқару тәсілі – игеру сапасын мерзімді бақылау. Кең мағынада басқару деп оқушының оқу-танымдық қызметін тексеруді қадағалау жүйесін және оқытудың белгіленген мақсаттарына жету үшін жасалатын бақылауды түсінеміз.

Оқытудың нәтижесін бақылау немесе тексеру оқыту үрдісінің ең қажетті компоненті болып табылады. Ол оқыту үрдісінің барлық кезеңдерінде орын алады, бірақ ол бағдарламаның белгілі бір тарауын оқығаннан және оқыту сатысын аяқтағаннан кейін айрықша маңызға ие болады. Оқытудың нәтижесін тексерудің мәні – оқушылардың белгілі бір пән, бағдарлама бойынша білім беру стандартына сәйкес келетін білімді игеру деңгейін анықтау да болып табылады. Дегенмен, қазіргі педагогикада білімді тексерудің немесе оқыту нәтижесін бақылаудың дидактикалық ұғымдарының ауқымы едәуір кең. Оқыту нәтижесін бақылауды, тексеруді дидактика педагогикалық диагностика ретінде түсіндіреді.

Шет елдердегі педагогикалық диагностика даму мен тәрбиеліктің әр түрлі жақтарына бақылау, алған білімдерді бақылау және талдау, оқыту үрдісін нақтылау және оқушыны оқытудың келесі сатысына көшіру туралы жалпылау және қорытындылау, педагогтердің және тұтастай білім беру мекемелері жұмыстарының тиімділігі туралы қорытынды жасалатын үрдіс ретінде түсініледі.

Оқушылардың оқу-танымдық жұмыстарын қадағалау нәтижесі сол жұмыстарды бағалаудан көрінеді. Бағалау – білім, ептілік және дағдылардың игерілу дәрежесін анықтау.

Бақылау қызметтерінің сандық көрсеткіші – яғни баға оқушылардың білім, ептілік, дағдылар дәрежесінің шартты сан не ұпаймен белгіленуі.

Оқу нәтижесі тек баға емес, басқа да жолдармен анықталуы мүмкін. Мысалы, ол ауызекі қолдау не қолдамау, алғыс жариялау, мақтау парағы не медальдармен мадақтау және т.б.

Білім бағалауда шынайылық, білім сапасын анықтаудағы бірыңғай талап үлкен маңызға ие. Себебі, білімдік баға оқушыға ықпал жасаудың өте нәзік құралы. Көтеріңкі баға шәкіртті қуантады, қанағаттандырады, сонымен бірге оның жұмысқа болған немқұрайлығын да пайда етеді, әсіресе, болымсыз бағаның әсері күшті: ол баланың оқуға деген ықыласын арттыруы да не тіпті оқудан бас тартуға ықпал жасауы мүмкін. Сондықтан да, кейінгі жылдары бағалау, баға қою мәселесі үлкен пікірталас туғызып отыр. Педагогтардың бір тобы сыныптан сыныпқа оқушыны білім сапасына қарамастан өткізуді ұсынады. Осыған байланысты еліміздегі бағалау проблемасының әр кезеңдегі жайы өз алдына қызықты.

1917 жылға дейін оқушылар білімі балдық жүйеде бағаланады. Баға нөлден беске алты балдық жүйеде қойылады. Кейін нөлдік баға жойылып, бес балдық жүйе қабылданады.

1935 жылдың қыркүйек айынан бастап, бес сөздік (вербалды) баға: «өте жақсы», «жақсы», «қанағаттанарлық», «жаман», «өте жақсы» енгізілді. Бұл жүйе 1943 жылға дейін сақталды. 1944 жылдың қаңтарынан оқушы білімі мен тәртібін бағалаудың сөздік бағамен сандық баға жүйесімен ауыстыру жөнінде шешім қабылданды.

Дидактика білімді, білікті және дағдыны бағалау деп оқушылардың қол жеткізген білімді игеру деңгейін оқу бағдарламасында берілген, баяндалған эталондармен салыстыру үрдісін түсінеді. Білімді, білікті және дағдыны бағалау үрдіс ретінде соңғыларды бақылау барысында жүзеге асырылады. Бағалаудың шартты көрінісі ұпай түрінде берілетін баға болып табылады.

Отандық дидактикада бағаның 4 ұпайлық жүйесі қабылданған:

«5» - толық көлемде біледі (өте жақсы);

«4» - жеткілікті көлемде біледі (жақсы);

«3» - жеткіліксіз көлемде біледі (қанағаттанарлық);

«2» - білмейді (қанағаттанғысыз).

Келтірілген шкала білімді, білікті және дағдыны меңгерудің бағалаудың көрсеткіштерін педагог мейлінше дәл білмейінше педагогикалық қызметті бағалаудың объективті нәтижелерін бере алмайды. Қазіргі дидактикада осындай көрсеткіштерді құрудың әр түрлі жолдары бар, бұл оқытушылардың да, оқушылардың да оқу пәндерін зерделуде елеулі қиындықтар туғызады, нәтижесінде оларды объективті бағалауға зиян келтіріп, формальды пайдалану орын алады.

Дидактикада соңғы кездері оқушылардың білімділігін саралаудың пәнүстілік және жалпы дидактикалық деңгей қалыптасуда, оның үстіне білім көрсеткіштері олардың ой жұмыстарын орындау кезінде көрінетін және объективті бағалауға түсетін көрсеткіш элементтерін игеру арқылы белгіленеді.
Бақылау сұрақтары:

1. Білімді, білікті және дағдыны бағалау үрдіс ретінде

2. Оқытудың нәтижесін бақылау немесе тексеру

3. Шет елдердегі педагогикалық диагностика

4. Қазіргі педагогикада білімді тексерудің немесе оқыту нәтижесін бақылаудың дидактикалық ұғымдары

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Мұхамбетова С.Қ., Жәрменова Г.С., Дәрібаева С.Қ. Психологияны оқыту әдістемесі. Оқу құралы. Ақтөбе, 2007

2. Садықов Т.С., Әбілқасымова А.Е. Қазіргі дидактика. Оқу құралы. – Алматы: Ғылым, 2007. – 280б.