19
2 cурет – Биосферадағы аралық байланыстар
Атмосфера ауаның 4/5-і және атмосфераның су буы түгелдей осында.
Температурасы әрбір 1 км биіктікке 6,5°С-ға өзгеріп отырады.
Стратосфераның төменгі бөлігінде температура 25 км биіктікке дейін
(изотермиялық аймақ) тұрақты болады. Стратосфера ауасының газ құрамы
тропосфераға ұқсас,
бірақ су буы кемде, озоны көп. Күн радиациясының
ультракүлгінсәулесін озонның сіңіруіне байланысты стратосфера ауасы
қызады, ал
O
H
2
және
2
CO
молекуласының ұзын толқынды сәуле шығару
салдарынан салқындайды. Стратосферада қатты
соғатын желдермен қатар
ауаның заулама ағысы да байқалады. Жоғары қабатында өте қатты ауа ағысы
(60-80, 80-100 м/с дейін) болады.
Стратосферадан жоғары мезосфера. 55 км биіктікте орналасқан страто
пауза. Атмосфераның 55 км-ден 80 км-ге дейінгі қабаты – мезосфера, мұнда 0
0
С тен -90
0
С-қа дейін жоғарылаған сайын температура кеми береді.
Ионосфера – гректің «ion» - қозғалғыш қабат деген сөзінен алынған.
Ионосфера – жоғарғы атмосфераның иондалған бөлігі 50 км-ден 800 км-ге
дейін жоғары орналасқан жер магнитосферасының сыртқы бөлігі –
ионосфераның сыртқы шекарасы болып есептеледі.
Ионосфераның арасында ғана қарапайы әрі ыңғайлы байланыс – алыс
қашықтықтағы радио байланыс жүзеге асады. Иондар мен электрондар
концентрациясы ең көп болатын қабаттар ионосферада. Жасанды жер серіктер
континент аралық ракета ұшатын кеңістік.
Термосфера - атмосфераның 85 км-ден 300 км-ге дейінгі молекулалық,
атомдық иондардың және еркін электрондардың мол қабаты.
Температура
биіктікке қарай жүздеген, тіпті мыңдаған (1000-1500) градусқа өсіп отырады.
Тығыздығы
12
10
3
кг/
3
м
вакуум
8
10
мм.рт.ст 1000-1500° температура деп
айтуға болмайды. Тығыздығы соншалық аз молекулалар бір - бірімен
соғылмайды. Бірақ сутегі мен гелийдің молекулаларының энергиясы
температурасы 1000-1500° сәйкес келеді. Термосфераның кедергісі азғантай
болғандықтан ғарыштағы кемелер жылдам ұшып жатады. Температура
жоғары болғанымен тығыздығы төмен болғандықтан
ғарыш стансасының
ішіне әсер етпейді.
Атмосфера
Гидросфера
Литосфера
Тірі ағзалар
20
Экзосфера – жер атмосферасының шеткі, ең жоғары қабаты. Ең төменгі
шегі жер бетінен 600 км - 1000 км биіктіктен өтеді, жоғарғы шегі айқын
анықталмаған. Атмосфераның сыртқы қабаты.
Мұнда дисипация арқылы
ғарыштық кеңістігіне газдар шашырап тарайды (дисипация - атмосфераның
газдары
біртіндеп
кеңістігіне
ұшып
кетуі).
Экзосфераның
бас
электрондарының саны көп болғандықтан 2-ші және 3-ші жердің радиациялық
белдеуі пайда болды
Озоносфера - деп 15 км мен 70 км аралығындағы қабатты айтамыз.
Атмосфераның құрамында озон көлемі мол. Озон қысқа толқынды
ультракүлгін радиациясын сақтайды.
Достарыңызбен бөлісу: