6. Сандық және сапалық тәсілдерге талдау жасаңыз. Зерттеу туралы сөз болғанда реалистік, эмпирикалық, «ақиқат алыста емес» тәсілін сандық деп атаймыз. Ал құрастырылған, субъективті ақиқат пен күрделілік туралы пікірлер сапалық деп аталады.
Сандық талдау тәсілі– сандық деректерге (сандық деректер, сондай-ақ біз санмен таңбалайтын ұғымдар) жүгінетін зерттеу тәсілі. Негізінен, реализмге, эмпирицизмге және позитивизмге тиесілі тұжырымдарға сүйенеді. Сандық құбылысты түсіндіретін әмбебап заңдарды анықтау ұсынылады.
Сандық тәсіл зерттелуші мен зерттелетін объектінің арасындағы анық және айқын бөлінуді болжайды. Зерттеуші өзін бақыланатын шындыққа сыртқы агент ретінде ұсынады және оған қатысушы ретінде араласпайтынын мәлімдейді. Дәл сол сияқты сандық тәсіл ғылыми қауымдастықпен расталған алдыңғы теориялық органның зерттеу объектісіне талдау жасайды. Осының негізінде ол гипотеза жасап, кейінірек оны эксперименттер көмегімен жиналған сандық мәліметтер жинағынан көрсетуге тырысады. Өлшеу техникасына қатысты сандық тәсіл:
сауалнамалар;
статистика;
бақылау парақтары;
тәжірибелер;
сандық бақылау.
Сапалық талдау тәсілі – сапалық деректерге (саналмайтын сөздер, суреттер, тәжірибелер және бақылаулар) жүгінетін зерттеу тәсілі. Сұхбаттарда, жазбаларда, әңгімелерде жиналған ақпаратты талдау, бағалау және интерпретациялау арқылы құбылыстың мәнін түсіндіруге тырысады.
Осы тәсілдерді зерттеу жобасында қалай қолдану керектігін қарастырайық. Гипотезаларды тұжырымдау: Сапалық талдау тақырып бойынша толық ақпарат жинауға көмектеседі. Сіз оны адамдар ойлайтын проблемаларды немесе мүмкіндіктерді табу арқылы зерттеуді бастау үшін пайдалана аласыз. Бұл идеялар сандық зерттеулер арқылы дәлелденетін гипотезаға айналуы мүмкін.
Гипотезаны растау: Сандық зерттеу гипотезаларды растау үшін статистикалық талдауды қолдануға болатын сандық деректерді береді. Мәселенің нақты астары бар ма, әлде біреудің дұрыс түсінбеуінен туындады ма? Алынған объективті фактілер дұрыс шешім қабылдауға мүмкіндік береді.
Бұл екі зерттеу әдісі бір-біріне қайшы келмейді. Шындығында, олар бірге жақсы жұмыс істейді. Сонымен, зерттеудің осы екі түрін қалай біріктіреміз? Сапалы зерттеу әрқашан жаңа проблемалар мен жақсарту мүмкіндіктерін ашудағы бастапқы нүкте болып табылады, бұл кейінірек тереңірек зерттеу жүргізуге көмектеседі. Сандық деректер әрбір мәселені немесе жақсарту мүмкіндігін растауға және түсінуге мүмкіндік береді. Мысал келтіретін болсақ, сіз конференцияны өткіздіңіз және қатысушылардан кері байланыс алғыңыз келеді делік. Қатысу деңгейі, спикерлердің шеберлігі, ұсынылған ақпараттың құндылығы және т.б. сияқты сандық зерттеу арқылы бірнеше параметрді өлшеген болуыңыз мүмкін. Бұл деректердің барлығын жабық сұрақтар мен өлшеу әдісі арқылы алуға болады. Бірақ сіз нені өткізіп алғаныңызды білу үшін бірнеше ашық сапалы зерттеу тәсілінің сұрақтарын қоса аласыз. Мәселен: Конференцияда сізге не ұнады?
Сіздің тәжірибеңізді қалай жақсарта аламыз?
Конференция туралы біз білуге тиіс болатын пікірлеріңіз бар ма?
Зерттеудің мақсаты қолданылған әдістерді сипаттау ғана емес, олардың қалай және не үшін қолданылғанын көрсету екенін есте ұстаған жөн. Сол немесе басқа әдісті таңдауды негіздеу және оның қойылған міндеттерге сәйкестігін дәлелдеу қажет. Қолданылатын әдіс зерттеу сұрағына жауап беруге және қойылған мәселені шешуге көмектесуі керек. Әдісті таңдау әрқашан зерттеу жұмысының негізгі мақсатымен байланысты болуы керек.