Жауабы: С) 20 кг.
A) 16 кг; B) 18 кг; C) 20 кг; D) 22 кг; E) 24 кг.
2 - мысал. Массасы 0,5 т целлюлозаның 85%-і су. Құрамында 25% целлюлоза болу үшін қанша суды құрғату керек?
Шешуі: х кг суды құрғату қажет болсын. Таза зат ретінде целлюлозаны аламыз. Целлюлозаның массасында 0,85 су бар, олай болса, целлюлозаның үлесі -ке тең.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады:
Демек, 200 кг суды құрғату керек.
Жауабы: А) 200 кг.
A) 200 кг; B) 209 кг; C) 210 кг; D) 205 кг; E) 220 кг.
3 - мысал. Екі заттан тұратын салмағы 18 кг қоспа бар. Қоспадан 40% бірінші, 25% екінші, затты айырып алғаннан кейін екінші зат қанша қалса, бірінші зат сонша қалды. Қоспада әрқайсысынан неше кг зат бар еді?
Шешуі: 1-тәсіл: Қоспаның құрамында х кг бірінші зат, у кг екінші зат болсын. Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеулер жүйесі шығады:
Бұдан кг; у=8 кг.
Демек, бірінші заттан 10 кг, ал екінші заттан 8 кг алу керек.
2-тәсіл. Қоспаның құрамында бірінші зат х кг болсын, онда екінші зат (18-х)кг болады. Сонда қоспадағы бірінші заттың қалдығы 60%, ал екінші заттың қалдығы 75% болады.
М
СА
1 зат
0,6х
х
0,6
2 зат
18-х
0,75
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады:
Демек, бірінші заттан 10 кг, ал екінші заттан 8 кг алу керек.
Жауабы: D) 8 кг; 10 кг.
A) 5 кг; 13 кг; B) 12 кг; 6 кг; C) 9 кг; 9 кг; D) 8 кг; 10 кг; E) 7 кг; 11 кг.
4 - мысал. Ерітіндіде 40% тұз бар. Егер осы ерітіндіге 120 г тұз қоссақ, онда ерітіндідегі тұздың мөлшері 70% болады. Алғашқы ерітіндідегі тұздың массасын табыңдар.
Шешуі: Ерітінді массасы х кг болсын.
Қоспаның жағдайы
Қоспаның толық мөлшері (М)
Концентрация массасы (СА)
1
0,4х
х
0,4
2
120
120
1
1+2
0,4х+120
х+120
0,7
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады:
Демек, алғашқы ерітіндідегі тұздың массасы г-ға тең болған.
Жауабы:Е) 48 г.
A) 40 г; B) 42 г; C) 44 г; D) 46 г; E) 48 г.
5 - мысал. Мыс пен мырыш балқымасының 36 кг тартатын кесегінде 45% мыс бар. Осы кесекке қанша мыс қосқанда, жаңа балқыманың ішінде 60% мыс болады?
Шешуі: Айталық х (кг) мыс қосылған болсын.
Қоспаның жағдайы
Таза заттың мөлшері ( )
Қоспаның толық мөлшері (М)
Концентрация массасы (СА)
1
16,2
36
0,45
2
х
х
1
1+2
16,2+х
36+х
0,6
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады:
Демек, кесекке 13,5 кг мыс қосу қажет.
Жауабы: D) 13,5 кг.
A) 10,5 кг; B) 11,5 кг; C) 12,5 кг; D) 13,5 кг; E) 14,5 кг.
6 - мысал.Бір бөшкеде спирт пен судың қоспасы 2:3 қатынасындай, ал екіншісінде 3:7 қатынасындай. Спирт пен су 3:5 қатынасында енетіндей 12 шелек қоспа алу үшін әр бөшкеден қанша шелектен алу керек?
Шешуі:1-тәсіл. Егер үшінші қоспаның құрамында бірінші қоспаның х бөлігі, ал екінші қоспаның у бөлігі болатын болса, онда үшінші қоспаның (х+у) кг-на 12 кг сәйкес келеді.
Бірінші бөшкеде: х спирт, су бар.
Екінші бөшкеде: у спирт, су бар.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеулер жүйесі шығады:
Бұдан шелек, шелек.
Демек, бірінші бөшкеден 9 шелек, ал екінші бөшкеден 3 шелек алу қажет.
2-тәсіл. Айталық бірінші бөшкеден х шелек алынған болсын, онда екінші бөшкеден (12-х) шелек алынған болады.
Бірінші бөшкедегі спирт пен судың қатынасы 2:3 қатынасындай, олай болса, бөшкеде 40% спирт бар; екінші бөшкедегі спирт пен судың қатынасы 3:7 қатынасындай, олай болса, бөшкеде 30% спирт бар.
Жаңа қоспадағы спирт пен судың қатынасы 3:5 қатынасындай, ондағы спирттің проценттік құрамын табайық:
яғни қоспада 37,5% спирт бар.
Қоспаның жағдайы
Таза заттың мөлшері ( )
Қоспаның толық мөлшері (М)
Концентрация массасы (СА)
1 бөшке
0,4х
х
0,4
2 бөшке
0,3(12-х)
12-х
0,3
қоспа
4,5
12
0,375
Сонда есептің шарты бойынша бірінші бағанадан мынадай теңдеу шығады:
Демек, бірінші бөшкеден 9 шелек, ал екінші бөшкеден 3 шелек алу қажет.
Жауабы: Е) 9; 3.
A) 8; 2; B) 8; 7; C) 3; 5; D) 5; 10; E) 9; 3.
7 - мысал. Құрамындағы никельдің мөлшері 5% және 40% болатын болаттың екі түрлі сорты бар. Құрамындағы никельдің мөлгері 30% болатын 140 т болат алу үшін екі сорттың әрқайсысынан неше тоннадан алу керек?
Шешуі: 1-тәсіл. Бірінші сорттан х т болат алынған болсын, онда екінші сорттан (140-х) т болат алынған болады.
Қоспаның жағдайы
Таза заттың мөлшері ( )
Қоспаның толық мөлшері (М)
Концентрация массасы (СА)
1 сорт
0,05х
х
0,05
2 сорт
0,4(140-х)
140-х
0,4
1 сорт+2 сорт
0,05х+0,40·(140-х)
140
0,3
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады:
Демек, бірінші сорттан 40 т., ал екінші сорттан 100 т алу керек.
2-тәсіл. Бірінші сорттан х т, ал екінші сорттан у т алынған болсын. Есептің шарты бойынша т. Онда бірінші сорттағы никельдің массасы 0,05х т, ал екінші сорттағы никельдің массасы 0,4у т болады.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеулер жүйесі шығады:
Бұдан т, т.
Демек, бірінші сорттан 40 т., ал екінші сорттан 140 т алу керек.
Жауабы: С) 40 т және 100 т.
A) 50 т және 90 т; B) 42 т және 98 т.; C) 40 т және 100 т; D) 30 т және 110 т;
E) 45 т және 95 т.
8 - мысал. Массалары 80 г және 120 г болатын екі тұз ерітіндісі бар. Бірінші ерітіндіде 12 г тұз, ал екіншісінде – 15 г тұз бар. Осы екі ерітіндіні араластырғанда шығатын қоспаның концентрациясын анықтаңдар.
Шешуі: Концентрацияның массасы х г болсын.
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады:
Демек, қоспаның концентрациясы 13,5% -ке тең болған.
Жауабы:13,5%
A) 10,5%; B) 11,5%; C) 12,5%; D) 13,5%; E) 14,5%.
9 - мысал. Мыс пен күмістен тұратын қорытпада күміс мысқа қарағанда 1845 г артық. Егер оған массасы қорытпадағы алғашқы күмістің -не тең болатын таза күмісті қоссақ, онда күмісі 83,5% болатын жаңа қорытпа шығады. Қорытпаның массасы қандай және ондағы күмістің алғашқы проценті қандай?
Шешуі: Айталық қорытпада х кг күміс болса, онда ондағы мыс (х-1845) г болады. Қорытпаның массасы: (2х-1845) г болады.
М
СА
күміс
х-1845
1
мыс
х-1845
1
қосқан
1
араластырған
0,835
Сонда есептің шарты бойынша мынадай теңдеу шығады:
Қорытпадағы күміс – 2505г-ға, ал қорытпадағы мыс – 660 г-ға тең.
Қорытпаның массасы – 3165 г.
Бастапқы кездегі күмістің проценттік құрамы:
Демек, қорытпаның массасы 3165 г-ға, ал күмістің проценттік құрамы -ке тең.
Жауабы: D) 3165 г.; .
A) 3865 г, ; B) 965 г; ; C) 3065 г; ; D) 3165 г.; ; E) 326 г; .
10 - мысал. Саңырауқұлақ салмағының 98%-і су, ал құрғақ саңырауқұлақ салмағының 20%-і су. 4,5 кг құрғақ саңырауқұлақ алу үшін қанша саңырауқұлақты жинау керек?
Шешуі: х кг саңырауқұлақ жинау керек болсын.