Функциональная грамотность важнейшее условие повышения качества образования

97 
білім алушыларды қазіргі қоғамда өмір сүруге дайындауға қажетті бөлімдер мен тақырыптарды 
қамтиды. Менін ойымша, ең тиімділерінің бірі оқудың зерттеушілік әдісі болып табылады. Себебі 
жобаны дайындау кезінде оқушы шешім қабылдауды, мақсат қоюды үйренеді және өз іс-әрекеттері 
мен қызметінің бағытын (құнды-мағыналық біліктілік) айқындайды, командамен жұмыс істейді, 
басқа адамның ұстанымын қабылдайды және құрметтейді (жалпымәдени біліктілік), жұмысқа 
қажетті материалдарды өз бетімен табады, жоспар құрастырады, бағалайды және талдайды, 
тұжырым жасайды және өз қателерінен сабақ алады (оқу-танымдылық біліктілік). Бұл ретте оқушы 
қазіргі ақпарат құралдары мен ақпараттық технологияларды меңгереді (ақпараттық біліктілік), өзін 
және өз жұмысын таныстырады, өзінің пікірін жеткізуді, пікірталас жүргізуді, дәлелдеуді, сұрақ 
қоюды үйренеді (коммуникативтік біліктілік). Жеке тәжірибемде бірнеше жылдарда №92 
гимназияның 6 оқушының ғылыми жобаларыңың жетекшісі болып жұмыс жүргіздім. 20-2020-2021 
оқу жылында 6 сыныптың 2 оқушысы «Зерде» -ге қатысты. Осы бағыттағы жұмыс дербес қызметті 
белсендіруді талап етті, сыни ойлау дағдыларына, оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытуға 
ықпал етті. Математикалық есептер білім алушылардың ұғымдарды, теориялық және 
математикалық әдістерді меңгерудің қолайлы да, құнды да құралы болып табылады. Білім 
алушылардың логикалық қабілеттерін жетілдіруге, сондай-ақ тәбиелеуде, білім-білік және 
дағдыларының қалыптасуында, математиканың өмірмен байланысын көрсетуде есептердің алатын 
орны өте зор. Оқушы кез келген есепті шығару барысында математикалық білім алады, оның 
қандай да бір дағдысы қалыптасады және ол дағдыға ие болады, соңдай-ақ, математикалық білім 
деңгейі арттырылады. Функционалдық сауаттылықты бағалауға арналған тапсырмалардың 
ерекшеліктері: 
-
пәндік аймақтан тыс қойылған және пәндік біліммен шешілетін тапсырмалар; 
-
әрбір тапсырмада, әдетте, оқушының түсінікті өмірлік жағдайы сипатталады; 
-
тапсырмалар контексті күнделікті өмірде туындайтын проблемалық жағдайларға жақын; 
-
жағдай мінез-құлық заңдылықтарын саналы түрде таңдауды талап етеді; 
-
сұрақтар қарапайым, түсінікті тілде және әдетте, көпсөзді емес; 
-
олар күнделікті тілден пән саласының тіліне (математика, физика және т. б.) аударуды қажет 
етеді; 
-
иллюстрациялар қолданылады: сызбалар, кестелер.
Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру және бағалау үшін тапсырмаларды таңдаудың 
негізгі критерийлері: 

контексттің ахуалдық маңызының болуы; 

пәндік саладағы қарапайым тілдің көмегімен тұжырымдалған тапсырманың шарттарын 
аудару қажеттігінің болуы; 

тапсырма тұжырымының жаңалығы, шешу жолдарындағы белгісіздік. 
Математикалық сауаттылық – жеке тұлғаның математикалық дәлелдеу және тұжырымдау, 
қолдану, математиканы әртүрлі нақты контекстерде шешу қабілеті. Ол құбылыстарды сипаттау, 
түсіндіру және болжау үшін математикалық ұғымдарды, рәсімдерді, фактілер мен құралдарды 
пайдалануды көздейді. Ол адамдарға әлемдегі математиканың рөлін түсінуге, жақсы пікір білдіруге 
және сындарлы, белсенді азамат үшін қажетті шешімдер қабылдауға көмектеседі. Математикалық 
ойлауды бағалауға ерекше назар аудару керек. Математикалық пайымдау мен мәселені шешу 
арасындағы байланысқа жаңа көзқарасы: мәселені шешу үшін математикалық сауатты оқушы 
алдымен нақты әлем контекстінде ұсынылған мәселенің математикалық табиғатын көріп, оны 
математика тілінде тұжырымдауы керек. Бұл түрлендіру математикалық ойлауды қажет етеді және 
математикалық сауатты болу дегеннің басты құрамдас бөлігі болуы мүмкін. Математикалық 
сауаттылықты бағалау құрылымы: 
Тест тапсырмаларында қолданылатын математикалық мазмұн (функционалдық сауаттылықтың 
пәндік өзегі) 
Өзгерістер мен тәуелділіктер (алгебра) 
Кеңістік және нысан (геометрия) 
Белгісіздік және деректер (ЫТ және статистика) 
Саны (арифметикалық) 

98 
Танымдық процестер (интеллектуалдық қызметі компоненттері) Мәселе қай контексте көрсетілді: 
жеке өмір – адам әлемі, қоғамдық өмір – социум әлемі, білім-кәсіби қызмет -кәсіптер әлемі, ғылыми 
қызмет – ғылым әлемі. 
Метапәндік дағдыларды меңгерудегі әлсіз жақтары: 
дәстүрлі емес тапсырмамен, атап айтқанда, шешімінің жолы белгілі мәтіннен басқа тапсырмамен 
жұмыс істеу 
әртүрлі нысандарда (мәтіндер, кестелер, диаграммалар, схемалар,сызбалар) ұсынылған ақпаратпен 
жұмыс істеу
тапсырмада артық ақпарат болса , ақпарат таңдау; 
қосымша ақпаратты қолдану, жеке тәжірибені пайдалану,
ықтимал нұсқаларды пайдалану, сынақ және қателік әдісін пайдалану,
шешімнің негіздемесін ауызша нысанда ұсыну,
оны шешу және түсіндіру үшін қажетті барлық шарттарды табу және сақтау. 
Математикалық сауаттылық мониторингі блогының құрылымы 
Саны: жағдай - 2, әрқайсысында 2 сұрақ;
Мазмұны: 2 (3)
Танымдық қызмет түрі: 4
Контекст: 2
Балл саны, бағалау: 1 немесе 2; 
Блок бойынша: 1+2+2+2=7.
Күрделілігі: 1 (1 балл), 2 (2 балл) немесе 3 (2 балл); 
Блокбойынша: 1+2+2+3=8 
Жауап нысандары: көп таңдау, қысқа жауап, толық жауап 
5-6 сыныптарға арналған тапсырмалар 
Есеп 1. 
Мәтінді мұқият оқып, тапсырманы орындаңыз. Жоспарда Доскей ауылы, Ленинградская к-сі, 13-үй 
(жоспардағы әр ұяшықтың жағы 2 м-гетең) мекен-жайы бойынша үй шаруашылығы көрсетілген. 
Шаруашылық аумағы тіктөртбұрышты. Шығу және кіру жалғыз қақпа арқылы жүзеге асырылады. 
Шаруашылыққа кіреберісте қақпаның оң жағында монша, ал сол жағындажоспарда 7 нөмірімен 
белгіленген гараж бар. Гараж алып жатқан жер-32 ш.м. Тұрғын үй аумағы қақпадан алыстау 
орналасқан. Гараждан, тұрғын үйден және моншадан басқа, учаскеде гараждың жанында 
орналасқан қора және көкөніс бақшасында салынған жылыжай(теплица) бар ( бақша 2 
нөміріменбелгіленген). 
1 сұрақ 
Тұрғын үйдің алдында алма ағаштары бар. Учаске ішіндегі барлық жолдардың ені 1 м және 1 м 
× 1 м тротуар плиткалары төселген. Монша мен гараждың арасында сол плиткамен төселген 64 
шаршы метр шағын алаң бар. Үй иесі тротуар плиткаларын ауыстырғысы келді. Тротуар 
плиткалары қораптарда, 1 қорапта 4 данадан, сатылады. Гараждың алдындағы барлық жолдар мен 
учаскелерді төсеу үшін қанша плитка қажет болды? Ұнатқан тротуарлық плиткалар сатып алу үшін 
кестеде фирмалар көрсетілген. Тиімді сатып алуды таңдаңыз. 
№ 
Фирмалар 
Баға 1 дана 
Жеткізу % (тауардың жалпы 
құнынан) 
Жалпы 
Әлем 
450 теңге 
4% 
Достық 
400 теңге 
5% 

99 
Шығыс 
300теңге 
6% 
2 сұрақ 
Үй иесі гараждағы еденді бояуға шешім қабылдады. 1 шаршы метр еденді бояу үшін 140 г бояу 
қажет. Бояу 2 кг банкаларда сатылады. гараждағы еденді бояу үшін қанша банка бояу сатып алу 
керек 
3 сұрақ 
Қорада үй иесі тауықтарды ұстайды, олар үй салынған учаскенің аумағында еркін жүреді. Үй иесі 
тауықтар егінді бүлдірмеуі үшін бақшаны қоршауға шешім қабылдады. Сізге тізбекті тор сатып алу 
керек. 1м тор 270 теңге тұрады. Торды сатып алу қанша тұрады? 
Есеп 2. "Сатып алу» 
Анам таңертеңгі сағат 10-да Мишаны және әжесің дүкенге жіберді. Бұл аптаның күні-сәрсенбі 
болды. Анам сәрсенбі де кейбір дүкендерде жеңілдіктер бар екенін білді. Ол оларға 2400 теңге берді 
және қажетті сатып алулардың тізімі: батон, қара нан, айран пакеті, тұшпара, шұжық, зімбір. 
Жақын жерде қызығушылық тудыратын тауарлардың келесі бағалары бар дүкендер болды. Миша 
мен әжесі қай дүкенде тиімді сатып алады деп ойлайсыз? 
№ 
Атау 
«Пятёрочка» 
+5% жеңілдік 
«Магнит» 
+ 10 % 
жеңілдік 
«Жеңіс» 
0 % 
жеңілдік 
1 
Батон 
120 теңге 
130 теңге 
118теңге 
2 
Қара нан 
96 теңге 
94 теңге 
90 теңге 
3 
Айран пакеті 
180теңге 
185 теңге 
175 теңге 
4 
Тұшпара 
300 теңге 
320 теңге 
250 теңге 
5 
Шұжық 
430теңге 
470теңге 
400 теңге 
6 
Зімбір 
250 теңге 
259 теңге 
240 теңге 
Қорытыңды. 
1.Тапсырмалар өздерінің негізгі функциясын орындайтынын, атап айтқанда, оқытуды және 
функционалдық сауаттылықты қалыптастырады. 
2. Көп жағдайда бiр тапсырма үш-төрт тапсырмадан тұрады. Оларды дәйектi орындау сұрақтан 
сұраққа көшуге ықпал етедi, оқушылар сипатталған тарихқа (жағдайға) терең түсiрiледi және жаңа 
бiлiм мен функционалдық дағдыларды алады. 
3.Тапсырмаларда ұсынылған жағдайлар оқушылар арасында қызу жауап туғызды, олар барлық 
сұрақтарға жауап беруге тырысты, тапсырмалар туралы оң жауаптар бар (жауап тарататын жерде: 
қызықты тапсырма).
4.«Тірі жауап» және жағдайға көрсетілген қызығушылық жауап сапасына әсер етеді: балалар 
жағдайға өз көзқарасын білдіреді, көбінесе нұсқауға (талапқа) назар аудармайды; 
5. Бір пікірбілдіруге ұмтылыс кейде таным міндетіне кедергі келтіреді; 
6.Жеке қарым-қатынас танытқандардың кейбіреулері ғана оны шешімге айналдыра алды. 
5-ші және 6-шы сыныптарда балаларға математика сабақтарында икемді оқуды үйрету маңызды. 
Қиындық дәрежесі бойынша жаттығуларға арналған тапсырмалар әртүрлі болуы мүмкін: 
- тапсырма мәтініндегі басты және екінші орынды анықтау; 
- мәтін бойынша деректерді салыстыру, олардың сипаттамаларын салыстыру; 
-тапсырманың (мәтіннің) деректері бойынша сұрақтарды тұжырымдай білу; 
-жартылай деректерді пайдалана отырып, сызба (сурет) бойынша есептер құрастыру; 
-мәтіннен жаңа ақпаратты бөліп, мәтінге қатысты оның негізгі идеясын қалыптастыру; 
- ғылыми сөйлеуді қалыптастыру механизмін дамыту, өз ойларын сауатты жеткізе білу; 
-дайын ақпаратпен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру, бір ақпарат көзінен алгоритм (схема) 
бойынша жұмыс істеу. 

жүктеу/скачать 12,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: