Г. И. Нестеренко
жүктеу/скачать 2,55 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ƽìûñøûëàðäû» ñàíû
- 12-тақырып. Сыртқы әсерлер теориясы
- 13-тақырып.Қоғамдық игіліктер.
Жалпы шығынның бірдей мөлшеріне сәйкес келетін еңбек пен капиталдың бірігуінің әртүрлі варианттары жиынтығынан тұратын сызық изокоста деп аталады.Өндіріс шығындарын тұрақты және айнымалы деп бөлу уақыт факторына байланысты. Көптеген шығындар қысқа уақыт мерзімінде тұрақты болғанымен, ұзақ уақыт мерзімінде айнымалы шығынға айналады. Осыған байланысты ұзақ уақыт мерзіміндегі шығындар қысқа уақыт мерзіміндегі шығындардан өзгеше болады. ОЖСӨЖ сабағындағы тапсырмар: 1-есеп
Мерей фирмасы жихаз шығарумен айналысады. Берілген фирманың бухгалтерлік шығындарының негізгі бөлшектерін атап көрсетіңдер. Бұл жағдайда айқынсыз шығындардың қайсысы орын алады ? 2-есеп.
Өндірістегі жұмысшылардың еңбек ақысының сағаттық тарифі өзгермейді деп ұйғарып, жеке басқарудың жалақысы көтерілді деп жормалдайық. Бұл жағдай орташа тұрақты және орташа айнымалы шығындардың мөлшеріне қалай әсер ететінін түсіндіріп беріңдер. 6-тақырып. Жетілген бәсеке нарығы. Сабақтың мақсаты: Жетілген бәсеке нарығындағы фирманың пайдасын максималдау шартын анықтау тәсілдерін игеру және қысқа және ұзақ мерзімдегі оның ерекшеліктерімен танысу. Сабақтың жоспары: 1.Æåòiëãåí á¸ñåêåëåñòiêòåãi íàðûº ìîäåëüäåðiíå ºîéûëàòûí øåêòåóëåð. 2.²ûñºà óàºûò ìåðçiìiíäå ïàéäàíû ìàêñèìàëäàó. ²ûñºà óàºûò ìåðçiìiíäåãi ôèðìàíû» ½ñûíûñ ºèñû¹û. 3.µçຠóàºûò ìåðçiìiíäåãi á¸ñåêåëåñ ôèðìàíû» òåïå-òå»äiãi. Негізгі түсініктер: Нарықта мынадай шарттар орындалатын болса, онда жетілген бәсекелестік нарық түрі кездеседі: Егер көптеген тұтынушылар өздерінің стандарты өнімдерін көптеген тұтынушыларға сата алатын болса. Кез-келген мерзімде фирма нарық барысында шығарылған өнімдерінің сатудан кем дегенде 1% өніміне ие болса; Фирманы өз бәсекелестерінің өндірістік шешімдері ойландырмайтын болса. Салаға ену және шығу кедергілері жоқ болса. Фирма кез-келген мөлшердегі өнімдерін ол бағаларға қатыссыз сата білетіндіктен, бәсекелес фирмалардың сұраныс қисығы – горизонталь сызық. Фирманың қандай да бір өндіруде пайданы жоғары деңгейге жеткізудің шектік шарты: Р = МС Қысқа уақыт мерзімінде шығындарды азайту үшін өндірісті тоқтатудың шекті жағдайы: Р > AVC Фирмалардың ұсыныс қисығы - бұл AVC-тен жоғары орналасқан шекті шығын қисығының бір бөлігі болып табылады. AVC-тен кем болатын кез-келген бағадағы ұсынылатын өнім көлемі нөлге тең болады, себебі фирма өз қызметін тоқтатады. ОЖСӨЖ сабағындағы тапсырмар: 1-есеп.
Еркін бәсеке нарығындағы өндіріс саласында 1000 фирма әрекет етеді. Егер әрбір фирманың 5 өнім бірлігін шығарғандағы шекті шығыны 2 тенге, 6 өнім бірлігінде 3 тенге, 7 өнім бірлігінде 5 тенге болса, өнімнің нарықтық бағасы 5 тенге болған жағдайдағы өндіріс саласының шығаратын өнімінің көлемі қанша? 2-есеп.
Нарықтың қандай құрылымына жатқызуға болады: Ресейдің автомобиль өндірісін АҚШ-тың ауыл шаруашылығы өнімдерінің нарығын Қазақстанның жазғы киімдер нарығын Қазақстанның қорғаныс өнеркәсібін Қаладағы транспорттық қызмет көрсету нарығын Ресейдегі сағаттар нарығын 7-тақырып. Жетілмеген бәсеке нарығы. Монополия. Сабақтың мақсаты: Монополия нарығындағы фирманың пайдасын максималдау шартымен танысу және бағалық дискриминация түсінігін игеру. Сабақтың жоспары: 1.Ìîíîïîëèñòi» ìàêñèìàëäû ïàéäà í¾êòåñi. ²ûñºà óàºûò ìåðçiìiíäåãi ìîíîïîëèÿëûº òåïå-òå»äiêòi ãðàôèêàëûº òàëäàó. 2.Ìîíîïîëèÿëûº òåïå-òå»äiêòi» ¸ëåóìåòòiê øû¹ûíäàðû. Ëåðíåð êîýôôèöèåíòi. 3.Áà¹àëûº äèñêðèìèíàöèÿ. Ñåãìåíòòåëãåí íàðûºòà¹û áà¹àëûº äèñêðèìèíàöèÿ.
Монополия – бұл бір ғана сатушы мен бірнеше сатып алушылар жиынынан тұратын нарық. Монополист фирманың талғамында екі негізгілер сұраныс пен шығындар бағасы болып табылады. Өнім бірлігінің бағасы монополистің нарықтық сұраныс қисығы арқылы тағайындалады. Нарықтық сұраныс қисығы монополистің орташа табыс қисығы болып келеді. Пайданы жоғарғы деңгейге көтеру үшін шекті табыс пен шекті шығындардың тең болуы жеткілікті. MR мен MC Q1 өнім шығару нүктесінде қиылысады. Егер монополист өнім өндіру көлемін Q1-ден кем алса, монополистің шектік табысы оның шекті шығындарынан артық болады, онда ол (MR - MC) қосымша пайдаға ие болады, яғни өзінің жиынтық пайдасын арттырады. Монополиялық баға анықтау барысында MR=MC шартын қолдануды жеңілдету үшін «бас бармақ» ережесі қолданылады. Ол төмендегідей тәсілдермен есептеледі: P+P (1/ED)=MC немесе (P-MC)/P= -1/ED немесе P= MC / (1+1/ED) Монополистің баға белгілеудегі үстемдігін өлшеу үшін Лернер коэффициенті қолданылады: L= (P-MC)/P. Бұл коэффициенттің 1-ге дейін өсуі монополия үстемдігінің өскенін көрсетеді. ОЖСӨЖ сабағындағы тапсырмар: 1-есеп.
Фирма А-өнімін өндіру саласында монополист. Төмендегі мәліметтер фирманың экономикалық жағдайын сипаттайды: Шекті табыс = 1000 – 20Q Жалпы табыс = 1000Q – 10Q2 Шекті шығын = 100 + 10Q А-тауары қандай көлемде өндіріледі және қандай бағамен сатылады, егер: А ) фирма монополист болса Б) фирма еркін бәсеке нарығында әрекет етсе
Мысалы, қолданылатын заңдылыққа сәйкес табиғи монополияның тауарына баға орташа шығындарға тең етіп қойылсын. Графиктен осы бағаны белгілеңдер және оны шекті шығындармен байланысты белгіленген жағдаймен салыстырып, табиғи монополияға осыдан келетін шығынның көлемін көрсетіңдер. 8-тақырып. Жетілмеген бәсеке нарығы. Монополистік бәсекелестік. Сабақтың мақсаты: Монополистік бәсеке нарығындағы фирманың пайдасын максималдау шартын талдау және оның қысқа уақыт мерзіміндегі ерекшеліктерін көрсету. Сабақтың жоспары: 1. Ìîíîïîëèÿëûº á¸ñåêåíi» åðåêøåëiêòåði. ²ûñºà óàºûò ìåðçiìiíäåãi áà¹à ìåí ¼íiì ê¼ëåìií àíûºòàó. 2. Æåòiëìåãåí á¸ñåêå æ¸íå ¼íiìäi äèôôåðåíöèÿëàó. 3. Ìîíîïîëèÿëûº á¸ñåêëåñ ôèðìàíû» ïàéäàñûí àðòòûðó ìàºñàòûíäà æàðíàìàíû ïàéäàëàíó.
Көптеген өнеркәсіп салаларында бірнеше фирмалар бәсекелестікте болады, бірақ олардың әрқайсысы ең кемінде кішкене болса да монополистік билікті иемденеді. Монополистік бәсеке нарығы бәсекелестік нарықпен көп фирманың болуы және нарыққа жаңа фирмалардың енуінің шектелмеуімен бірдей болып келеді. Монополистік бәсеке нарығында фирмалар төменге қарай иілген сұраныс қисығымен кездеседі. Бірақ бұл монополистік бәсеке кезінде фирмалар көп пайда табады дегенді білдірмейді. Нарыққа еркін кіру жағдайындағы пайда табудың потенциалды мүмкіндігі, бәсекелестік тауар маркасы бар фирмаларды пайдасын нөлге дейін төмендете отырып өзіне тартады. Пайданы максималдайтын өнім көлемі шекті шығын мен шекті табыстың қиылысқан жерінде орналасады. Ұзақ мерзімдегі сұраныс қисығы фирманың орташа шығындар қисығымен қиылысады. ОЖСӨЖ сабағындағы тапсырмар: 1-есеп.
Сізге ұнайтын үш теледидар жарнамасын ата.Қоғам үшін олардың пайдасы бар ма? Бұл жарнамалардың сіздің талғамыңызға әсері қалай болды? 2-есеп.
Ия, жоқ, мүмкін деген жауап бере отырып, төмендегі кестені толтыр.
3-есеп
Монополистік бәсеке нарығындағы сұраныс функциясы төмендегідей: QA = 30 – 5 PA + 2 PB Ал жалпы шығындар функциясы былай белгіленеді: TCA = 24 + 3 QA Ұзақ мерзімдегі кезеңде салада тепе-теңдік қалыптасқан уақыттағы PA және PB бағаларын анықтаңдар.
Сабақтың жоспары: 1.Îëèãîïîëèÿíû» íåãiçãi ñèïàòòàðû. 2. Îëèãîïîëèÿëûº áà¹à ºàºòû¹ûñòàðû. Êóðíî ìîäåëi. °ñåð ñûçûºòàðû. 3.Ò½òºûíäàð äèëåììàñû. Êåëiñiì ì¾ìêiíäiãi.
Олигополиялық нарықта бір-бірімен тек бірнеше фирмалар ғана бәсекелеседі және бұл нарыққа басқа фирмалардың кіруі қиынға соғады. Бұл нарықтың басты мәні - өнімнің барлығын немесе оның негізгі үлесін тек бірнеше фирмалар өндіреді. Дуополия – олигополияның қарапайым моделі. Дуополия нарығында екі фирма бір-бірімен жарысады. Дуополия моделін алғашқы рет 1838 жылы француз экономисті О.Курно ұсынған. Курно моделінің мәні - әрбір фирма өз бәсекелесінің өндіріс көлемін тұрақты деп алып, содан кейін өз өндірісі көлемі жайлы шешім қабылдайды. Екі фирма үшін де әсер қисығын құруға болады. Бұл қисық екінші фирманың өндіріс көлемінің екінші фирманың ойынша бірінші фирманың өндіріс көлеміне, ондағы өзгерісіне байланысын көрсетеді. Яғни әсер қисықтары бәсекелестің алдын-ала болжамалы өндіріс көлемі жағдайындағы өндіріс көлемін көрсетеді. Тепе-теңдікте әрбір фирма өндіріс көлемін өз әсер қисығы негізінде анықтайды, сондықтан өндіріс көлемінің тепе-теңдік деңгейі әсер қисықтарының қиылысу нүктесінде орналасады. Тұтқындар дилеммасы атты ойындар теориясының классикалық мысалы олигополиялық фирмалардың проблемасын бейнелейді. Олигополиялық фирмалар да дилеммадағы тұтқындар сияқты өзара сенімсіздік жағдайында қызмет етеді. Әртүрлі түрме камераларына қамалған тұтқындар секілді олигополия нарығындағы фирмалар бір-бірімен келісімге келе алмайды және жоғарырақ баға орнатады деп бір-біріне толығымен сене алмайды. Құпиялы келісім ұзаққа созылмайтынына байланысты, олигаполиялық фирмалар көбінесе бағаларға қатысты тұрақтылықты орнатуға тырысады. Шығындар немесе сұраныс өзгеретін болса да, фирмалар бағаны өзгертуге ұмтылмайды. Бағалардың осындай қатаңдығы олигополияға тән сынық сұраныс қисығы моделінің негізі болып табылады. Олигополиялық баға орнатудың тағы бір жолы келіспей келісу немесе баға құрудағы жетекшілік. Бұл жағдайда бағаны жетекші фирма белгілейді де, басқа фирмалар оған ілесіп отырады. ОЖСӨЖ сабағындағы тапсырмар: 1-есеп.
Олигополия нарығында өнім өндірумен 2 фирма шұғылданады, екеуінің нарықтағы үлес салмақтары бірдей. Төменде осы фирмалардың әрқайсысының өніміне деген сұраным, баға, ұсыныс, шығындары туралы мәліметтер көрсетілген.
А) Егер бір фирма екінші фирманы өніміне осы бағаны тағайындайды деп санаса, өнімін қандай бағамен сатады? Б) Әрбір фирманың нарыққа ұсынатын өнім көлемі қандай? В) Бәсекелес осы екі фирманың біреуі бағаны түсіре ала ма? Ол қандай баға болуы мүмкін?
А) Төменде екі елдің АҚШ пен Ресейдің қабылдайтын шешімдерінің диаграммасы көрсетілген. Екі елдің арасындағы осы аса қауіпті ойынның дилеммасын құрыңдар (кестені толтыру керек). Егер екі ел арасында қарусыздану жөнінде нақты келісім болмаса, олар қандай шешім қабылдайды? АҚШ шешімі Қаруланса қарусызданса
10-тақырып. Өндіріс факторларының нарығы. Сабақтың мақсаты: Өндіріс факторлары нарығындағы сұраныс пен ұсынысты құрайтын факторларды талдау және еңбек нарығындағы тепе-теңдікті бағалау. Сабақтың жоспары: 1.´íäiðiñ ôàêòîðëàðûíû» íàðû¹ûíäà¹û ñ½ðàíûñ ïåí ½ñûíûñ. 2.Å»áåê íàðû¹ûíû» åðåêøåëiêòåði. Å»áåê íàðû¹ûíäà¹û òåïå-òå»äiê. Негізгі түсініктер: Осы кезге дейін біздің назарымыз дайын өнімдер нарығына (яғни тауар және қызмет нарығы) бөлінген болатын. Енді біз өндіріс факторлары нарығын қарастырамыз. Ол – жұмыс күші нарығы, шикізат және басқа да өндіріс ресурстар нарығы. Өндіріс процесінің нәтижесі болатын дайын өнімге сұраныс қисығы сияқты, өндіріс факторларына сұраныс қисығы төмен бағытталады. Тауар қызметіне тұтынушылардың сұранысына қарағанда өндіріс факторларына сұраныс (мысалы жұмысшы күші) өндіріс сұранысы болып табылады.Өндіріс сұранысы фирманың өндіріс көлемі және өндіріс факторларына шығындарынан (жалақы) тәуелді. Фирма өз өнімін шығару үшін екі факторды – К капитал және L еңбекті пайдаланады деп болжаймыз. Олар сәйкесінше r (каитал үшін төленетін арендалық төлем) және (жалақының тарифтік ставкасы) бағаларымен сатып алады. Фирма жұмысшылардың белгілі бір санын жалдайды және қосымша бір жұмысшыны жалдаса рентабельді бола ма, соны білгісі келеді. Осы бір жұмысшыны жалдаудың мәні бар, егер жалақы шығындарына қарағанда одан түсетін қосымша табыс жоғары болса. Қосымша жұмыс бірлігінен қосымша табыс еңбектің шекті табыстылығы (MRPL) деп аталады. Өнімнің шекті табыстылығы қосымша еңбек бірлігін пайдаланудан түсетін, шығарылғын өнімнің көлемін шығарылғын қосымша өнім бірлігінен түсетін қосымша табысқа көбейткенге тең болады. MRPL = (MPL) (MR) Өнімнің шектік табыстық концепциясы фирма жұмысшыларды жалдау кезінде пайдалана алады. Дайын өнім нарығында өнімнің шекті табыстылығы қосымша жұмыс күшін жалдау үшін фирма қанша жалақы төлей алатынын көрсетеді. MRPL жалақының тарифтік ставкасынан жоғары болғанға шейін фирма қосымша жұмыс күшін жалдай береді.Егер өнімнің шекті табыстылығы жалақының тарифтік ставкасынан төмен болса, фирма жұмысшылардың бір бөлігін жұмыстан босатуы керек. Өнімнің шекті табыстылығы жалақы сомасына тең болған кезде фирма пайдаланатын еңбек ресурстарының саны табысты максималдайды. Сонымен максималдау шарты: MRPL = w
есеп Кестедегі деректерді пайдаланып, график тұрғызыңдар. Еңбектің орташа өнімі мен шекті өнімінің қиылысу нүктесін графиктен анықтаңдар.
Барлық уақыт аралығында капитал шығыны 10 дана. 2-есеп.
Егер еңбектің орташа өнімділігі 30 бірлікке, ал жұмысшылар саны 100 адам болса, онда еңбектің жалпы өнімі қанша болады. 11-тақырып. Жалпы тепе-теңдікті талдау және тиімділік. Сабақтың мақсаты: Жеке және жалпы тепе-теңдік түсініктерін меңгеру және жалпы тепе-теңдік моделдерімен танысу. Сабақтың жоспары: 1.Æåêå æ¸íå æàëïû òåïå-òå»äiê. Âàëüðàñ æ¸íå Мàðøàëë áîéûíøà ò½ðàºòûëûº. 2.Æàëïû òåïå-òå»äiê æ¸íå òèiìäiëiê. 3.´íäiðiñòi» òèiìäiëiãi æ¸íå ¼íiìäi á¼ëó. Åðêií á¸ñåêåëåñòiê êåçiíäåãi èãiëiêòåðäi á¼ëó.
Әрбір елдің экономикасы жекеленген тауар түрлерінің нарықтарынан тұрады. Нарық тұтас алғанда, жеке нарықтар сияқты, тепе-теңдікке ұмтылу үстінде болады. Нарықтың мұндай тепе-теңдік жағдайы жалпы тепе-теңдік деп аталады. А. Смиттің ойы бойынша, нарықты жалпы тепе-теңдікке итермелейтін қозғаушы күштің бірі бәсеке болып табылады. Нарықтық бағаның құралу процесі мен оның ұлттық экономикадағы ролін жалпы экономикалық тепе-теңдік моделдерін құру арқылы көзге елестетуге болады. Жалпы тепе-теңдік моделдерінде бір мезгілде барлық нарықтарда сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін қамтамасыз ететін тепе-теңдік бағаның құрылу механизмі зерттеледі. Осындай моделді алғаш құрған Л.Вальрас болды. Вальрас моделіндегі тепе-теңдік – бұл әрбір тұтынушы және өндірушімен сатылатын және сатып алынатын барлық игіліктер мен өндіріс факторларының бағасы саны болып табылатын теңдеулер жүйесін шешу нәтижесі. Бұл теңдеулер тұтынушылар мен өндірушілердің мақсаттарын максималдау әрекетін бейнелейді. Бұл теңдеулердің бір бөлігі барлық нарықтағы барлық тұтынушылардың сұраныс және ұсыныс функциясын бейнелейді, ал енді бір бөлігі ондағы тепе-теңдікті сипаттайды. Осындай теңдеулер жүйесі егер тәуелсіз теңдеулер жүйесі осы жүйедегі белгісіздер санына тең болса өз шешімін табады. Вальрас осыны дәлелдеген. Жалпы тепе-теңдіктің келесі моделі Леонтьев моделі (шығын-өндіріс моделі). Осы еңбегі үшін америка экономисті (1906 жылы Санкт-Петербург қаласында дүниеге келген) 1973 жылы Нобель сыйлығының иегері атанды. Бұл зерттеуде тепе-теңдік моделі халық шаруашылығының әртүрлі салаларының арасындағы байланысты сипаттауға қолданылады. Бұл байланыстардағы айнымалылар – баға, өндіріс көлемі, табыс және капитал жұмсау. Шығын өндіріс моделінің маңызы – ол соңғы сұранымның немесе өндіріс жағдайының өзгеруінің басқа салаларға тигізетін әсерінің салдарын анықтауға мүмкіндік береді.
1 – åñåï. Ýêîíîìèêàäà ¼òå ê¼ï ¼íäiðóøiëåð ìåí ò½òûíóøûëàð ¸ðåêåò åòåäi. Áiðຠåêi òîâàð ò¾ðií àçûº - ò¾ëiê ïåí êiòàï ¼íäiðåäi. Á½ë åêi òîâàðäû» íàðû¹û åðêií á¸ñåêå íàðû¹ûíà æàòàäû. Àçûº - ò¾ëiê áiðëiãiíi» òåïå – òå»äiê áà¹àñû 20 òå»ãå, êiòàïòi» áið áiðëiãi 10 òå»ãå. Å»áåê àéíàëûì ôàêòîðû áîëûï ñàíàëàäû. Ýêîíîìèêà òåïå – òå»äiê æà¹äàéäà. Ò¼ìåíäåãi ñ½ðàºòàð¹à æàóàï áåði»äåð: À) ñû ¼íäiðãåí êiòàï áiðëiãiíåí ò½òûíóøû ºàíäàé ºîñûìøà ïàéäàëûº àëàäû? Á) ò½òûíóøû àçûº - ò¾ëiêòi» áið áiðëiãií ºàíøà êiòàïºà àéûðáàñòàéäû? Â) ñû êiòàï ïåí àçûº - ò¾ëiê áiðëiãiíi» øåêòi øû¹ûíû ºàíøà¹à òå»? Ã) á½ë ñàëàäà¹û å»áåêàºû òóðàëû íå àéòó¹à áîëàäû? Ä) àçûº - ò¾ëiêòi» ¼íäiðóäi áið áiðëiêêå àçàéòà îòûðûï, ºàíøà ºîñûìøà êiòàï ¼íäiðóãå áîëàäû? Å) ðåñóðñòàðäû» á¼ëiíäiñi òóðàëû íå àéòó¹à áîëàäû?
Ýêîíîìèêàëûº åêi òîâàð – À æ¸íå  òîâàðëàðû ¼íäiðiëåäi. ´íiì ¼íäiðóìåí 6 æ½ìûñøû àéíàëûñàäû. Êàïèòàë ì¼ëøåði ò½ðàºòû. 2 òîâàð ¾øií ¼íäiðiñ ôóíêöèÿñû ìûíà êåñòåäå ê¼ðñåòiëãåí:
À) ¼íäiðiñ ì¾ìêiíäiãiíi» ºèñû¹ûí ñûç. Á) ò¼ìåíäåãi êåñòåíi òîëòûð.
12-тақырып. Сыртқы әсерлер теориясыСабақтың мақсаты: Сыртқы оң және теріс әсерлермен танысу және теріс әсерлерді бәсеңдеті жолдарын талдау. Сабақтың жоспары: 1.Ñûðòºû ¸ñåð æ¸íå øû¹ûíäàð. 2.Ñûðòºû òåðiñ ¸ñåðëåð. 3.Ñûðòºû î» ¸ñåðëåð. 4.Ñûðòºû ¸ñåðëåðäi èíòåðíàëèçàöèÿëàó
Сыртқы әсерлерді өндіру және тұтыну нәтижелерінің қоршаған ортаға және нарыққа тигізетін әсері деп түсінеміз.Егер біреудің шаруашылық әрекеті екіншісіне шығын әкелсе, онда оның әсері сыртқы теріс әсерлер, ал пайда әкелсе, сыртқы оң әсерлер деп аталады. Мысалы сыртқы теріс әсерлер зауыт өндіріс қалдықтарымен суды ластап, ол балықшыларға зиян әкелсе, орын алады. Сыртқы оң әсерлерге көшені безендіру мысал бола алады. Одан барлық тұрғындар ешқандай шығын жұмсамай-ақ қанағат алады. Сыртқы теріс әсерлерді реттеуге арналған салықтар Пигу салығы деп аталады (оны алғаш ұсынған экономист А.Пигу есіміне байланысты).Сонымен қатар сыртқы теріс әсерлерді реттеу үшін қоршаған ортаны қорғау төлемдері қолданылады. Қоршаған ортаны ластауға қарсы төлемдер – бұл өндірістің әрбір зиянды қалдықтарының көлемі үшін төленетін ақы. Сыртқы әсер мәселелерін дәстүрлі әдіспен шешу (сыртқы әсерлерді интернализациялау және пигу салығы) 1960 жылдарға дейін бірден-бір әдіс болып саналды. Американ экономисті Рональд Коуздың «Әлеуметтік шығындар мәселесі» атты еңбегінен кейін сыртқы әсерлерді зерттеулерде жаңаша көзқарас қалыптасты. Коуз теориясының мағынасы мынада. Сыртқы теріс әсерлер ресурстарды пайдаланудың әртүрлі варианттары арасындағы бәсеке нәтижесінде, егер осы варианттардың әрқайсысына меншік құқы бекітілмесе пайда болады. Сыртқы әсерлерді объектілерге меншік құқын бекіту арқылы және осы құқтармен айырбас жасау арқылы реттеуге болады. Мысалы егер фирма қоршаған ортаны ластау құқын иеленетін болса, бұл ластаудан зардап шегушілір фирманың осы құқын сатып алуына болады. Немесе егер тұрғындардың таза қоршаған ортаға құқтары болса, фирма олардан ортаны ластауға келісімді сатып алуға болады. Осылайша, мемлекеттің араласуынсыз қоғамдық тиімділікті қамтамасыз етуге болады. Бірақ Коуз теоремасы теріс әсерлер мәселесін шешуге қатысушылар саны аз болғанда және теріс әсердің келтіретін зиянының мөлшерін анықтау мүмкін болған жағдайларда ғана қолданылады.
1. ´ðò ñ¼íäiðãiø º½ðàëäàðäû» íàðû¹ûí º½ðàñòûðàìûç: À) ¼ðò ñ¼íäiðãiø º½ðàëäàðäû» ½ñûíûìû î» ¸ëäå òåðiñ ñûðòºû ¸ñåðëåðãå ìûñàë áîëàäû Á) ¼ðò ñ¼íäiðãiø º½ðàëäàðäû» íàðû¹ûíû» ãðàôèãií ñûçûï, ñ½ðàíûñ ºèñû¹ûí, ½ñûíûñ ºèñû¹ûí æ¸íå ¸ëåóìåòòiê øû¹ûíäàð ºèñû¹ûí áåëãiëå»äåð Â) ¼íäiðiñòiê òèiìäi ê¼ëåìií æ¸íå îíû» ºî¹àì ¾øií òèiìäi ê¼ëiì ê¼ðñåòi»äåð. Îëàðäû» áið – áiðiíåí àéûðìàøûëû¹û íåäå? 2. Ñïèðò iøiìäiãií ïàéäàëàíóäû» ºî¹àì¹à çèÿíäû åêåíi áåëãiëi. Ãðàôèêòå ñïèðò iøiìäiãiíi» íàðû¹ûí ê¼ðñåòiï, ñ½ðàíûñ ºèñû¹ûí , ½ñûíûñ ºèñû¹ûí æ¸íå ¸ëåóìåòòiê øû¹ûíäàð ºèñû¹ûí áåëãiëå»äåð.
Сабақтың жоспары: 1.²î¹àìäûº èãiëiêòåðäi æåêå èãiëiêòåðìåí ñàëûñòûðó. 2.Ñûðòºû î» ¸ñåðëåð æ¸íå òàçà ºî¹àìäûº èãiëiêòåðäi òèiìäi øû¹àðó. 3.²î¹àì èãiëiêòåðiíå äåãåí ñ½ðàíûñ æ¸íå îíû» ½ñûíûñû
Экономикадағы өнімдердің барлығы дерлік сатылады. Экономикада сонымен бірге тегін берілетін өнім мен қызмет көрсету түрлері болады. Олардың көпшілігін бізге табиғат сыйлайды (өзен, тау..) немесе мемлекет ұсынады (қорғаныс, ойын алаңдары). Сонымен әртүрлі өнім түрлерін қарастыра отырып оларды мынадай екі белгісіне байланысты топтастырған тиімді: өнімнің тегін берілу немесе сатылу қасиеті өнімнің бәсеке объектісіне айналу қасиеті. Өнімнің осы екі қасиетіне байланысты оларды мынадай 4 топқа бөлеміз: 1. Жеке игіліктер. Жеке игіліктер біріншіден, бәсеке объектісі болады. Мысалы, бір адам автомобилб сатып алу арқылы, екінші адамды автомобиль иемдену мүмкіндігінен айырады. Екіншіден, жеке игіліктер тегін берілмейді, яғни адамдардың игіліктерді иемденуіне әсер етуге болады. Мысалы, автомобиль бағасын өсіру арқылы оны тұтынушылар санын қысқартуға болады. 2. Қоғамдық игіліктер. Қоғамдық игіліктер біріншіден, тегін беріледі. Қоғамдық игіліктерді тұтынушылар оған ақы төлемейді. Екіншіден, қоғамдық игіліктер бәсеке объектсі болмайды. Оны бір адамның тұтынуы, келесі адамның тұтыну мүмкіндігіне әсер етпейді. Мысалы, егер өкімет елдің қорғанысын жақсы ұйымдастыратын болса, оның игілігін бәрі бірдей көреді. 3. Жалпы ресурстар. Жалпы ресурстар тегін беріледі, бірақ бәсеке объектісі болады. Мысалы, балықшы аулаған балығы үшін ақы төлемейді, бірақ оның балықты көп аулауына байланысты, көрші балықшының балығы азаяды. 4. Табиғи монополиялардың өнімдері. Олар тегін берілмейді, әрі бәсеке объектісіне жатпайды. Мысалы, электр қуаты іске қосылғаннан соң оны қолдануға барлығы бірдей мүмкіндік алады, бірақ электр энергиясын таратушы компания өз үстемдігін жүргізеді, оны тоқтатуы мүмкін немесе бағаны көтеру арқылы тұтынушылар санын қысқартады. Жеке нарықта өндірілетін өңімнің тиімді көлемі шекті табыс пен шекті шығындарды салыстыру арқылы анықталатыны белгілі. Қоғамдық игіліктерді шығарудың да тиімді мөлшері болады. Оны анықтау тасілі жеке нарықтағыға ұқсас, яғни жұмсалған шығын мен одан түсетін табысты салыстыру арқылы анықталады. Бірақ бұл «шығын–табыстылық» талдауының біршама қиыншылықтары бар. Мысалы, мемлекет ұсынатын игілік қорғанысты аламыз. Оны ұйымдастыру үшін мемлекет біраз шығын жұмсайтыны белгілі. Бірақ тұрғындардың одан алатын пайдасын ақшалай өлшеу мүмкін емес. Сондықтан жеке игіліктерге қарағанда қоғамдық игіліктердің тиімділігін анықтау өте қиынға түседі, оның тиімділігі жалпы түрде, шамамен алынады. Сонымен бірге қоғамдық игіліктерге байланысты, нарықта мынадай қиыншылықтар болады. Олар қоғамдық игіліктерді тиімді шығаруға кері әсер етеді. Мысалы, кәсіпкер қоршаған орта бағдарламасын іске асыруға шығындалсын. Оның бұл бағдарламасы тұрғындар үшін өте тиімді және оның пайдасы бәріне ортақ болғандықтан, бұл игілік үшін ақы төлеуден бас тартатын «билетсіз жолаушы» сияқты тұтынушылар табылады. Билетсіз жолаушы – бұл игілікті қолданудан қанағат алатын, бірақ ол үшін ақы төлеуден қашқақтайтын адам. Билетсіз жолаушылар мәселесі қоғамдық игіліктерді өндірумен жеке нарықтың айналысуына мүмкіндік бермейді, сондықтан онымен мемлекет айналысады.
Қоғамдық игіліктер сыртқы оң, әлде сыртқы теріс әсерлерге мысал болады ? Мысал келтір. Жалпы ресурстар сыртқы оң, әлде сыртқы теріс әсерлерге мысал болады ? Мысал келтір. Төмендегі игіліктер өнім өндіру мен қызмет көрсету түрлерінің қайсысына жатады ? а) қаланың жолдары б) кен орындары в) таза ауа мен су г) дәрігерлік қызмет д) полиция қызметі е)пілдер ж)сиыр малы 7.Оқытушылардың жетекшілік етуімен студенттердің өз беттерімен жасайтын жұмыстары сабақтарына әдістемелік нұсқаулар 1 апта Тақырып: Микроэкономика пәні мен әдістемесі. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны 1.Нарықтық тепе- теңдік маңызы мен механизмі. 2.Нарықық тепе- теңдіктің бұзылуы. 3.Экономикалық икемділік түсінігі, түрлері, қасиеттері. 4.Берілген тақырып бойынша конспект жазу.
1.Экономика жєне басқа да ғылымдар. 2.Микро, макро, мезоэкономика. 3.Балама шығындар, өндірістік мүмкіндіктер қисығы 4.Микроэкономикалық жүйе 5.Микроэкономика әдістемесі. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 14-43 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау, 1-44 беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. ДИС, 2002, 1 тарау, 7-27 беттер, 2 тарау, 27-50 беттер. 4. Н. Грегори Мэнкью “Принципы микроэкономики” СПб, 2003г. 26-92 беттер.
1.Ресурстар шектеулігінің мәселесі және таңдау қажеттілігі. 2.Уақыт аралығында ресурстарды бөлу. 3.Нарық- еркін айырбас жолы арқылы игіліктерді бөлудің қоғамдық механизмі ретінде. СӨЖ мазмұны: 1.Айналым үлгісі 2.Сұраныс пен ұсыныс әсері. 3.Нарықтық тепе- теңдікті орнатудағы бағалардың рөлі. 4.Сұраныс пен ұсынысытың өзгеруіне нарықтың Пайдаланатын әдебиеттер: 1.А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 14-43 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау, 1-44 беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. ДИС, 2002, 1 тарау, 7-27 беттер, 2 тарау, 92-206 беттер
1.Бағаларды бақылау 2.Ең төменгі бағаны 3.Ең жоғарғы бағаны 4.Салықтар 5.Жеңілдіктер СӨЖ мазмұны: 1. Көленкелі нарық. 2. Кезектің болуы. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 14-43 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау, 1-44 беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. ДИС, 2002, 1 тарау, 7-27 беттер, 2 тарау, 92-206 беттер
1.Икемділікке әсер етуші факторлар 2.Икемділік теориясының практикалық маңызы 3.Есептер шығару. СӨЖ мазмұны: 1.Бірінші қажеттілік тауарлар, қалыпты тауарлар, сапасы төмен тауарлар. 2.Өзара алмастырушы және өзара толықтырушы тауарлар. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 90-122 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау, 42-50 беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. ДИС, 2002, 1 тарау, 7-27 беттер, 2 тарау, 96-120 беттер
1.Салықты тұтынушылар мен сатушыларға бөлудегі икемділіктің ролі. 2.Салық салудағы нормативті талдау 3.Еспетер шығару, тесттерге жауап беру. СӨЖ мазмұны: 1.Жалпы (ТR) және шекті түсімнің (МR) өзара байланыстылығы 2.Сұраныстың бағалық икемділігінің ережесі 3.Жарнаманың сұраныс қисығына әсері 4.Сусындарға салықты көтеру қажет пе? Пайдаланатын әдебиеттер: 1.А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 90-107 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау, 42-50 беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. ДИС, 2002, 1 тарау, 7-27 беттер, 2 тарау, 96-120 беттер
1.Сұраныс икемділігінің басқа да түрлері 2.Голландық ауру мен Брежнев заманының қателіктері 3.Икемділік коэффициенттерінің өзара қарым-қатынасы. СӨЖ мазмұны: 1.Икемділік: түсініктемесі, коэффициенттері, түрлері, формалары 2..Баға бойынша сұраныс икемділігі, икемділікті өлшеу 3.Табыс бойынша сұраныс икемділігі, коэффициенттері 4.Баға бойынша сұраныстың қиылысқан икемділігі 5.Ұсынымның бағалық икемділігі, ұсыным қисығы 6.Нүктелік және доғалық икемділік. Пайдаланатын әдебиеттер: .А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 90-107 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау, 42-50 беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. ДИС, 2002, 1 тарау, 7-27 беттер, 2 тарау, 96-120 беттер 4.Г. Вечканова Микроэкономика. СПб. Питер, 2005, 6 изд. 73-85 бет. 3 апта Тақырып. Тұтынушы іс-әрекеті. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мамзұны: 1.Тұтынушы таңдауы мен оның ерекшеліктері. 2.Игіліктің пайдалылығы 3.Пайдалылық функциясы 4.Тұтынушы іс-әрекеті теорияларының негізі 5.Есептер, шығару, жаттығулар орындау. СӨЖ мазмұны: 1.Тұтынушының шартты тепе-теңдігі 2.Тұтынушы қалауы 3.Тұтынушы сұранымының ерекшеліктері Пайдаланатын әдебиеттер: 1.А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 122-142 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау, 120-127 беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. ДИС, 2002, 1 тарау, 50-57 беттер, 2 тарау, 27-50 беттер 4. Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики». СПб. Питер, 2003 5. С. Н. Ивашковский «Микроэкономика» М, Дело 2002 242-250 б. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Табыс-тұтыну қисығы мен Энгель қисығының кәуілігі, сапасы төмен және бірінші қажеттілік тауарлары мен заттары үшін нысандары 2.Есептер шығару, тесттерге жауап беру.
1.Баға –тұтыну қисығы көмегімен жеке сұраныс қисығын алу 2.Нарықтық сұраныс қисығы жеке сұраныс қисықтарының көлденең соммасы ретінде. Пайдаланатын әдебиеттер: .А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 122-142 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау120-127, беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. ДИС, 2002, 1 тарау, 7-27 беттер, 2 тарау, 50-57 беттер 4. Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики». СПб. Питер, 2003 5.С. Н. Ивашковский «Микроэкономика» М, Дело 2002 36-68 б.
1.Табыс-тұтыну қисығы мен Энгель қисығының кәдімгі, сапасы төмен және бірінші қажеттілік тауарлары мен заттары үшін нысандары 2.Есептер шығару, тесттерге жауап беру.
1.Баға –тұтыну қисығы көмегімен жеке сұраныс қисығын алу 2.Нарықтық сұраныс қисығы жеке сұраныс қисықтарының көлденең соммасы ретінде. Пайдаланатын әдебиеттер: .А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 1 тарау 122-142 беттер. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 1 тарау, 120-127 беттер. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. Днс, 2002, 1 тарау, 7-27 беттер, 2 тарау, 50-57 беттер 4. Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики». Спб. Питер, 2003 5.С. Н. Ивашковский «Микроэкономика» М, Дело 2002 36-68 б.
1.Өндіріс функциясы 2.Өндіріс ерекшеліктері 3.Әртүрлі өндірістік процестердегі шығарылым көлемі 4.Факторлар алмастырудағы шығарылым көлемі 5.Айнымалы фактор өзгерісімен өндірістік функцияны құру 6.Айнымалы фактордың үздіксіз өзгерісімен өндірістік функция құру 7.Есептер шығару, жаттығулар орындау. СӨЖ мазмұны: 1.Бір айнымалы факторы бар өндірістің оптималды көлемін анықтау 2.Жоспарлы экономикадағы өндірістік функция 3.Кобб-Дуглас функциясы. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Мамыров Н. Қ. Микроэкономика А, Экономика, 2004, 5-тарау, 169-212 бет. 2.А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 5-тарау 166-201 беттер. 3..Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004,5 тарау, 158-183 беттер. 4.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. Днс, 2002, 4-тарау, 70-91 бет.,
1.Екі өзгермелі факторы бар ұзақ мерзімді кезең: изокваталар 2.Алмастыру икемділігі
1.Екі айнымалы фактордың тиімді комбинациясы 2.Екі айнымалы факторы бар оптималды өндіріс көлемі, изоклиноль 3.Өндірістік функцияның біртектілігі 4.Тұтыну мен өндіріс теориясының симметриялылығы. Пайдаланатын әдебиеттер: .А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 5 тарау, 170-183 бет. 2.Р.М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 5 тарау, 158-183 бет. 3.Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. Днс, 2002, 4 тарау, 70-81 бет.
1.Өндіріс ауқымының өсу тиімділігі 2.Өндіріс функциясының түрлері 3.Есептер шығару, жаттығулар орындау. СӨЖ мазмұны: 1.Ұзақ мерзімді кезеңдегі өндіріс: машстабтан қайтарымдылық 2.Қысқа мерзімді кезеңдегі өндіріс: кемімелі шекті өнімділік заңы 3.Өндіруші тепе-теңдігі. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Н. Қ. Мамыров «Микроэкономика» Алматы, Экономика 2004, 5 тарау, 169-212 бет. 2.Ивашковский «Микроэкономика» М, Дис, 2002 4 бөлім, 7 тарау, 166-191 беттер 3.А.С. Селищев “Микроэкономика”СПб Питер, 2002 1 бөлім, 5 тарау, 170-183 беттер. 4..М. Нуреев “Курс микроэкономики”, Норма, М., 2004, 5 тарау, 158-183 беттер 5..В. Тарануха, Д.Н. Земляков “Микроэкономика” М. Днс, 2002, 4 тарау, 70-81 бет. 5 апта Тақырып. Өндіріс шығындары. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Баламалы, жеке, қоғамдық шығындар 2.Қысқа мерзімді кезеңдегі өндіріс шығындары 3.Жалпы шығындар (ТС) және өзгермелі шығындар (VC) қисықтары 4.Орташа және шекті шығындар 5.Берілген тақырып бойынша конспект жасау, есептер шығару. СӨЖ мазмұны: 1.МР, АР, МС және АVC арасындағы қарым-қатынас 2.Қысқа мерзімді кезеңде пайданы максималдау. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. С. Селицев «Микроэкономика», Спб Питер 2002, 6 тарау, 201-223 бет. 2. Қ. Мамыров «Микроэкономика» Алматы, Экономика 2004, 5 тарау, 215-250 бет. 3.Ивашковский «Микроэкономика» М, Дис, 2002 4 бөлім, 7 тарау, 166-191 беттер 4.Р. М. Нуреев «Курс микроэкономики» Изд-во Норма, Н 2004, 192- 221 бет. 5.Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики» Спб Питер, 2003, 300-316 бет.
1.Ұзақ мерзімді уақыттағы орташа шығындар қисығының пішінін түсіндіру. 2.Жаттығулар орындау, есептер шығару.
Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Р. М. Нуреев «Курс микрокроэкономики» из-во Норма М, 2004 192-221 бет 2.А. С. Селищев «Микроэкономика» Спб Питер 2002, 201-223 беттер 3.Н. Грегори Мэнкью. «Принципы микроэкономики» Спб. Питер 2003. 300-316 б.
1.Шығындардың көптүрлілігі. 2.Тұрақты және өзгермелі шығындар. 3.Орташа және шекті шығындар. 4.Шығындардың қисықтары. 5.Жаттығулар орындау, есептер шығару. СӨЖ мазмұны: 1.Өндіріс шығындарының табиғаты, олардың құрылымы, түрлері. 2.Өндіріс шығындары мен шығарылым көлемі арасныдағы байланыс. 3.Өндіріс шығындарын азайту: тиімді өндіріс әдісін анықтау. Әдебиет. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Р. М. Нуреев «Курс микроэкономики» из-воНорма, М, 2004 192-221 бет 2. А. С. Селищев «Микроэкономика» Спб Питер 2002, 201-223 беттер 3.Ю. В. Тарануха Д. Н. Земляков «Микроэкономика» М, Дис.2002 91-109 беттер 6 апта. Тақырып. Жетілген бәсеке нарығы. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Жетілген бәсеке нарығының артықшылықтары. 2.Жетілген бәсеке нарығының кемшіліктері. 3.Нарықтық құрылымдарды жіктеу. СӨЖ мазмұны. 1.Бәсекелестік және фирманың бәсекелік стратегиялары. 2.Қысқа мерзімді кезеңдегі жетілген бәсеке фирма ұсынымы. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Н. М. Нуреев «Курс микрокроэкономики» из-во норма М, 2004 221-225 бет. 2.Ю. В. Тарануха 3.Д. И. Земляков «Микроэкономика» М, ДИС 2002 145 бет. 4.С. Н. Ивашковский «Микроэкономика» Из-во Дело, М. 2002 242-250 бет. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Жетілген бәсеке нарығы: негізгі белгілері мен артықшылықтары. Парето оптимизмы. 2.Ұзақ мерзімді кезеңдегі жетілген бәсекелі фирма ұсынымы.
1.Жетілген бәсекелі сала ұсынымы. 2.Бәсекелі нарықтар тиімділігі. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Н. М. Нуреев «Курс микрокроэкономики» из-во Норма М, 2004 221-225 беттер 2.Ю. В. Тарануха Д. И. Земляков «Микроэкономика» М, ДИС, 2002 145-155 беттер ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны. 1.Ұзақ мерзімді кезеңдегі баға мен шығарылым 2.Жекелеген өндірушілердің салаға енуі мен шығуы 3.Кәсіпорын көлемін өзгерту СӨЖ мазмұны: 1.Әртүрлі өндірушілердіің іс-әрекеті. 2.Ұзақ мерзімді ұсыным қисықтарының үш түрі. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Н. М. Нуреев «Курс микрокроэкономики» из-во норма М, 2004 221-225 беттер. 2.Ю. В. Тарануха Д. И. Земляков «Микроэкономика» М, ДИС, 2002 145-155 беттер. 3.А. С. Селищев Микроэкономика СПб. Питер 8 тарау 237-259 беттер. 4.С. Н. Ивашковский «Микроэкономика» М. 2002 242-250 беттер. 7 апта Тақырып:Жетілмеген бәсеке нарығы.Монополия. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Монополиялық пайда болу факторлары. 2.Монопсония. 3.Екі жақты монополия. СӨЖ мазмұны: 1.Монополиялық ресурстар 2.Өкімет жасаған монополия 3.Табиғи монополия. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Н. М. Нуреев «Курс микрокроэкономики» из-во норма М, 2004 225 -232беттер. 2.А. С. Селищев Микроэкономика СПб. Питер 9 тарау 259- 272 беттер. 3.Н. Грегори Мэнко «Принципы микроэкономики» СПб, 2003 ,15-тарау 347-356 беттер. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Таза монополия жағдайындағы баға мен шығарылым. 2.Қысқа мерзімді кезеңде пайданы максималдау. 3.Монополиялық билік және қоғам шығындары 4.Монополист ұсынымы қисығының жоқтығы.
1.Ұзақ мерзімдікезеңдегі монополистің пайданы арттыруы. 2.Монополияны реттеу 3.Таза монополия: шығарылым көлемі мен баға А. Хорбергер, Х. Лейбенстайн, Й. Шумпетер гипотезалары. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Р. М. Нуреев «Курс микрокро экономики» из-во норма М, 2004, 225 -232беттер. 2.А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер 9 тарау, 270-295 беттер. 3.Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики» Спб, 2003,15-тарау, 357-382 бет. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Бәсекелестің қарқындылығын антитресттік заңдар көмегімен арттыру. 2.Есептер шығару, тесттермен жұмыс.
1.Монополияға қарсы заңнама және оның реттелуі. 2.Монополия: «қарсы» және «қарсы емес» пікірлер. 3.Монополияға қарсы заңнама 4.Табиғи монополияны реттеу. Пайдаланатын әдебиеттер: Н. М. Нуреев «Курс микрокро экономики» из-во норма М, 2004 ,225 -232бет. А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер, 9 тарау, 270-295 бет. Н. Грегори Мэнко «Принципы микроэкономики» Спб, 2003,15-тарау 357-382 беттер.
1.Монополиялық бәсеке нарығындағы баға құру саясаты. 2.Жаттығулар орындау, есептер шығару.
1.Монополиялық бәсеке мен қоғамның әл-ауқаты 2.Монополиялық бәсекенің шығындары 3.Бағалық емес бәсекелестік жарнама. Пайдаланатын әдебиеттер: Н. М. Нуреев «Курс микрокроэкономики» из-во норма М, 2004, 225 -232бет. А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер 9 тарау, 270-295 беттер. Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики» Спб, 2003,15-тарау 357-382 бет. 9 апта Тақырып. Жетілмеген бәсеке нарығы.Олигополия. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны. 1.Фирманың стратегиялық іс-қимылдары. 2.Дуополия 3.Курно үлгісі 4.Жаттығулар орындау, тесттермен жұмыс.
1.Классикалық дуополия теориясы. 2.Курно теориясы 3.Штакельберг теориясы Пайдаланатын әдебиеттер: Мамыров және тб «Микроэкономика» А, 2004 Н. М. Нуреев «Курс микрокро экономики» из-во Норма М, 2004 232-249бет. А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер 9 тарау 270-295 бет. Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики» Спб, 2003 15-тарау 382 -430 бет. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Фирманың сезімталдық қисығы, тепе-теңдік. 2.Олигополияны жетілген бәсекемен және монополиямен салыстыру. 3.Жаттығулар орындау, есептер шығару. СӨЖ мазмұны: 1.Бертран бойынша дуополия үлгісі. 2.Сұраныстың қисық сұраныс қисығы. 3.Ойындар теориясы және оны жарнама қызметінде қолдану. Пайдаланатын әдебиеттер: Мамыров «Микроэкономика» А, 2004 Р. М. Нуреев «Курс микроэкономики» из-во Норма М, 2004 232-249бет. А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер 9 тарау 270-295 бет. Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики» Спб, 2003 15-тарау, 382 -430 бет. 10 апта Тақырып. Өндіріс факторларының нарығы. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Өндіріс факторлары нарығындағы тепе-теңдік 2. Жетілген бәскелестік жағдайындағы тепе- теңдік 3.Нарықтық бөлік жағдайындағы тепе-теңдік 4.Факторларды жеткізушілердің стимулы.
1. Өндірістік функция және еңбектің шеткі өнімі. 2. Шекті өнім бағасы және еңбекке сұраным. Пайдаланатын әдебиеттер: Мамыров «Микроэкономика» А, 2004 Р. М. Нуреев «Курс микроэкономики» из-во норма М, 2004 232-249бет. А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер, 9 тарау, 270-295 бет. Н. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики» Спб, 2003 ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1Л.Роббинс әдісі бойынша еңбек ұсынымының қисығын тұрғызу. 2.Жетілген бәсекелестік жағдайындағы еңбектің бағасын анықтау
1. Экономикалық рента және трансфереттік табыс 2. Жетілген бәсекелестік жағдайындағы еңбек ақы мен пайда. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Микроэкономика А.С.Селищев. Питер.,2002.333-347 б. 2. С.Н. Ивашковский «Микроэкономика», 6-бөлім, 307-320 беттер. 3. Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики», М., Норма, 2004 год, 9-тарау, 279-318 беттер. 4. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики», Питер, 2003, 6-бөлім. 5. Ю.В. Тарануха, Д.И, Земляков «Микроэкономика », ДИС, 2002, 236-257 б.
орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Еңбек ұсынымы және сұранымы 2. Еңбек ету мүмкіндігі мен демалыс арасындағы таңдау. 3. Еңбек ұсынымы қисығындағы өзгеріс неге әкеп соғады? 4. Еңбек нарығындағы монополия
1. Еңбек нарығындағы кәсіподақтың ролі 2.Бәсеке нарықтағы кәсіподақтар ролі 3. Екі жақты монополия 4.Еңбек нарығының ерекшеліктері 5.Еңбек ақы ставкаларын диффренциялау 6,Экономикалық рента Пайдаланатын әдебиеттер: 1. С.Н. Ивашковский «Микроэкономика», 6-бөлім, 12-тарау. 2. А.С.Селищев. Питер.,2002. ІІІ бөлім, 12-тарау, 333-356 б. 3. Р.М. Нуреев «Курсы микроэкономики», М., Норма, 2004 год, 9-тарау, 279-299 беттер. 4. Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики», Питер, 2003, 6-бөлім. 18 тарау, 435-445 беттер. 5. Ю.В. Тарануха, Д.И, Земляков «Микроэкономика », ДИС, 2002, 236-257 б.
1. Капитал және пайыз. 2. Инвестициялар 3.Қысқа мерзімді инвестициялар. 4.Ұзақ мерзімді инвестициялар.
1.Қор ұсынымы. 2.Уақытаралық бюджеттік шектеулер. 3. Уақытаралық тепе-теңдік 4. Дисконтталған құн, баға 5. Инфестицияларды есептеудегі дисконттарлған құн. 6. Ссудалық пайыз ставкасы. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. С.Н. Ивашковский «Микроэкономика», 6-бөлім, 13-тарау, 334-358 беттер. 2.Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики», М., Норма, 2004 ж, 10-тарау, 318-329 беттер. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1. Жер нарығындағы тепе-теңдік 2. Рента және жер бағасы
1. Таза экономикалық (абсолюттік) рента 2. Дифференциалдық рента 3. Жер бағасы (құны) 4. Арендалық (жалгерлік) төлем. 5. Жер рентасының тарихи тағдыры. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. С.Н. Ивашковский «Микроэкономика», М., Дело, 2002, 14-тарау. 358-371 беттер. 2. Р.М. Нуреев «Курсы микроэкономики», М., Норма, 2004 г, 329-347 беттер. 3. А.С.Селищев. Микроэкономика, М. Питер.,2002, 359-372 б. 4.Грегори Мэнкью «Принципы микроэкономики», 2-е изд. М. Питер, 2003.
1.Кәсіпкерлік қызметті талдау мен бағалау. 2.Пайда мен рентабелділік.
1. ҚР кәсіперліктің түрлері 2. ҚР кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуы. 3. ҚР кәсіпкерлік қызметтің проблемалары 4. ҚР кіші және орта бизнесті дамыту жолдары. Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Маконелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс, М, 1999. 2. А.И. Муравьев, А.М. Игнатьев. Предпринимательство. С-пб 2004. 3. С.И. Ивашковский «Микроэкономика» Дело, 2002, 15-тарау. 371-390 беттер. 4.Г.С. Вечканов, Г.Р. Вечканова. Микроэкономика. Питер, М, 2005, 263-265 беттер 12 апта Тақырып: Жалпы тепе-теңдік ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1. Жалпы тепе-теңдіктің теңдеулер жүйесі. 2. Нарықтық социализм үлгісі. 3. Сауда тиімділігі. СӨЖ мазмұны: 2. Тұтынушылар мүмкіндігінің қисығы 3. Тиімділік және әділдік Пайдаланатын әдебиеттер: Р.М. Нуреев. «Курс микроэкономики», М, Норма, 2004. 353-64 беттер. Ю.В. Таранука, Д.Н. Земляков «Микроэкономика», М, Дис, 2002, 8-тарау, 163-185 беттер.
1.Шығарылым тиімділігі. 2.Әл-ауқаттылықты бағалау критерилері. 3.Монополияға байланысты тиімділікті жоғалту. СӨЖ мазмұны: 1. Жалпы тепе-теңдік жіне салықтар. 2.Есептер шығару, тест. Пайдаланатын әдебиеттер: 1.Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики» 2-изд. М, Норма 2004, 11 тарау, 364-386 беттер. 2.А.С. Селищев «Микроэкономика», М, Питер, 2002, 375-406 беттер. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Парето тиімділігі және қоғамдық әл-ауқаттылық критерилері. 2. Қоғамдық әл-ауақттылық критерилері.
1. Жалпы тепе-теңдік және экономикалық тиімділік. 2. «Таза» айырбас экономикасынлағы тепе-теңдік 3. Парето бойынша тиімділік және әл-ауқаттының экономикасы. Пайдаланатын әдебиеттер: Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики», 2-изд, норма, Москва, 2004 11-тарау, 353-386 беттер. А.С. Селищев «Микроэкономика», Питер, М, 2002, 375-408 беттер. Ю.В. Таранука, Д.И. Земляков «Микроэкономика», М, Дис, 2002 163-185 беттер. Г.С. Вечканов, Г.Р. Вечканова, Микроэкономика. Питер, М, 2005 217-221 беттер.
1. Сыртқы әсерлер таың алдын- алу әдістері 2. ҚР қоршаған орта жағдайы: проблемалары және шешу жолдары.
1. Сыртқы әсерлерді реттеу әдістері. 2. ҚР қоршаған орта жағдайы: проблемалары және шешу жолдары Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики» Изд. Норма, М, 423-430 б 2. Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков. Микроэкономика, М, Дис, 2002 257-278 беттер. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1. Сыртқы әсерлер таың алдын- алу әдістері 2. ҚР қоршаған орта жағдайы: проблемалары және шешу жолдары.
2. ҚР қоршаған орта жағдайы: проблемалары және шешу жолдары Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики» Изд. Норма, М, 423-430 б 2. Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков. Микроэкономика, М, Дис, 2002 257-278 беттер.
жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Нарықтың көмегімен сыртқы әсерлердің мәселесін шешу 2.Сыртқы әсерлерді мемлекеттік реттеу әдістері.
1. Сыртқы әсерлерд»ң интернализациясы. 2. ҚР қоршаған орта жағдайы: проблемалары және шешу жолдары Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики» Изд. Норма, М, 423-430 б 2. Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков. Микроэкономика, М, Дис, 2002 257-278 беттер. 14 апта Тақырып. Қоғамдық игіліктер. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1. Билетсіздер проблемасы 2. Кейбір маңызды қоғамдық иглікітер 3. «Шығындар - пайда» талдау қиыншылықтары. СӨЖ мазмұны: Жалпы ресурстар Кейбір маңызды жалпы ресурстар Пайдаланатын әдебиеттер: Ю.В. Таранука, Д.И. Земляков «Микроэкономика», М, Дис, 2002, 278-300 беттер. Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики» Изд Норма, М, 2004, 430-448 беттер. Н. Грегори Мэнкью, Принципы микроэкономики, 2-е изд., М, Питер, 2003, 255-275 беттер. ОЖСӨЖ мазмұны: 1. Тікелей демократия жағдайындағы қоғамдық таңдау. 2. Тікелей демократияға тін сипаттар. 3. Мамандық сайлаушы үлгісі 4. Саяси бәсекелестік
Өкілетті декмократия жағдайындағы таңдау ерекшеліктер і. Айрықша мүдделі топтар. Лоббизм Дауыс беру парадоксы Логроллинг Пайдаланатын әдебиеттер: Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики», Изд, норма, М, 2004, 14-тарау. Ю.В. Тарануха, Д.Н. Земляков «Микроэкономика», Из-во, Дис, М, 2002, 278-300 беттер. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1. Әдістемелік индивидуализм 2. «Экономикалық адам» концсепциясы 3. Саясат айырбас сияқты.
1. Тікелей демократия жағдайынағы қоғамдық таңдау. 2. Өкілетте демократия жағдайындағы қоғамдық таңдау . Пайдаланатын әдебиеттер: 1. Р.М. Нуреев «Курс микроэкономики» Изд. Норма, Москва, 2004. 430-483 беттер. 2. Ю.Н. Тарануха, Д.Н. Земляков «Микроэкономика», 2-е изд. М.Питер. 3. Н. Геогори Мэнкью. Принципы микроэкономики, 2-е изд. М.Питер, 2003, 255-275 беттер. 4.Вечканов Г.С., Г.Р. Вечканова «Микроэкономика», М. Питер 2005, 228-233 беттер, 281-286 беттер. 15 апта Тақырып.Ассимметриялық ақпараттар нарығы. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Белгісіздік жағдайындағы таңдау 2.Белгісіздік және тәуекелділік 3.Тәуекелділікті өлшеу СӨЖ мазмұны: Инвестициялық шешімдер тәуекелділігі. 1.Тәуекелділікті активтер бағасы. 2.Пайда мен тәуекелділіктің өзара байланысы Пайдаланатын әдебиеттер: Р. М. Нуреев «Курс микрокро экономики» из-во норма М, 2004 386-411 бет. А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер 15 тарау 418-420 бет. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: 1.Тәуекелділік 2.Тәуекелділікті азайту.
1.Тәуекелділікті активтер бағасы. 2.Пайда мен тәуекелділіктің өзара байланысы 3.Қоржынды диверафикациялау 4.Есептер шығару, тесттермен жұмыс. Пайдаланатын әдебиеттер: Р. М. Нуреев «Курс микрокро экономики» из-во норма М, 2004 386-411 бет. А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер 15 тарау 418-420 бет. ОЖСӨЖ мақсаты: Студенттердің оқытушылардың жетекшілік етуімен өз беттерімен жасайтын жұмыстардың орындалуы. ОЖСӨЖ мазмұны: Сақтандыру. СӨЖ мазмұны: Спекуляция және оның экономикадағы ролі. Спекуляция және тәуекелділік Фьюгерстер мен опциондер. Хеджирлеу Спеклякцияның маңызы. Пайдаланатын әдебиеттер: Р. М. Нуреев «Курс микроэкономики» из-во норма М, 2004 386-411 бет. А. С. Селищев Микроэкономика Спб. Питер 15 тарау 418-420 бет. 8. Курстық проект (жұмыс) бұл пән бойынша қарастырылмаған. 9.Студенттердің өзіндік жұмысына арналған материалдар: үйге берілген тапсырмалардың мәтіні, әр бір тақырып бойынша өзін-өзі тексеру материалдары, реферат т.б. ұй жұмыстары бойынша тапсырмалар, әдебиет тізімі және арналған уақыт көлемі.
жүктеу/скачать 2,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|