Г. М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 3
Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Жограы геодезия оку куралы
| Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия
105 Жердің сыртқы түрін құрастыру, яғни оның пішінін құрастыру гравитациялық күштердің әсерінен туындайды. Сондықтан Жердің гравитациялық алқабын және оның құрамын үйрену ӛте маңызды ғылыми және практикалық мәнде болады. Геодезияда Жердің шын гравитациялық алқабын жер беті геодезиясында және гравиметриялық ӛлшеулер негізінде нәтижелер шығару, сондай-ақ ғарыштық геодезия әдісімен үйрену геодезияның негізгі есебін шешуге, яғни Жердің піщінін анықтауға мүмкіндік береді. Жердің гравитациялық алқабы W ауырлық күші потенциалымен сипатталады, ол тартылыс потенциал және орталық күш қосындысына тең. . U V W (123) Жердің сыртқы гравитациялық алқабы келесі принциптермен беріледі. Кейбір дұрыс дененің деңгейлі бетін алып (эллипсоид), содан соң Жердің гравитациялық алқабының таңдалған эллипсоидтың гравитациялық алқабынан ауытқуын анықтайды (нормальды сфероид): , 0 U W T (124) мұнда W - ауырлық күшінің потенциалы; 0 U - нормальды потенциал (эллипсоид денесі), T - қозған потенциал. Осы жағдайда T U W 0 , білу үшін 0 U табу үшін және T анықтау керек. Нормальды потенциалды таңдау үшін бірнеше әдістер қолданылады. Практикада 0 U потенциалды таңдау үшін бірнеше әдістер қолданылады. Олар эллипсоид денесін М массасынан және бұрыштық айналу жылдамдығынан тұрады, ол Жер айналуының бұрыштық жылдамдығы мен массасына тең. Мұндай таңдау екі маңызды салдарға келтіреді: 1. T мәні мұнда кіші биіктік болады, оның әрі қарай практикада қолдануын жеңілдетеді. 2. Гравиметриялық ӛлшеулер бұл жағдайда референц-эллипсоидқа жатады, яғни жер бетіне ол геодезиялық және астрономиялық ӛлшеулерде қолданылатын координаттары болып келеді. Сондықтан астрономиялық, геодезиялық және гравиметриялық ӛлшеулерді бірлік координаттар жүйесінде ӛңдеуге болады. T потенциалының мәнін континентте, теңіз және мұхит бетінде гравиметриялық әдіспен анықтауға болады. Қозған потенциал шын Жердің g ауырлық күш алқабы эллипсоидтың ауырлық күш ӛрісінен қалуымен сипаталады. Жер бетінде ауырлық |