Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия

Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 
103 
3 
A
1
+ 0,25(

 A
1
+

 A
2
) 
B
1
+ 0,25(

 B
1
+

 B
2
) 
4 
A
1
 -

 A
2
+2

 A
3
 
B
1
 -

 B
2
+2

 B
3
 
Гаусс әдісі бойынша эллипсоид бетінде кері геодезиялық есептерді 
шешу (орта аргумент формулалары бойынша)
 
Орта аргументті формулаларды қолдану (111) теңдіктегі мүше сандарын 
бастапқы аргументтің жіктеуіне қарағанда екі есеге кеміту мүмкіндігін 
береді, ӛйткені онда жұп туынды мүшелер және жұп дәрежелі аргументтер 
болмайды. 
Кері геодезиялық есептерді орта аргументтермен шешу (Гаусс әдісі) 
келесі формуламен орындалады. 

m
A
S
sin


,
1
3
3
2
2
1





D
l
a
l
B
a
l
a
D


,
cos
2
3
6
2
5
4








D
B
a
l
B
a
B
a
D
A
S
m
(121) 


,
sin
sin
3
3
9
2
8
7







m
m
B
l
a
l
B
a
l
a
B
A
мұнда 
;
867385
,
197
;
602160
,
593


n
m




;
10
;
10
4
1
2
4
1
2











L
L
l
B
B
B
;
cos
cos
2
2
m
m
B
n
B
m
D



m
A
D
S
sin
/
1
1


;
m
A
D
S
cos
/
2
2


;
3
sin



m
B
A
; 
m
tgA
= 
m
A
S
sin
/
m
A
S
cos
; 
A
A
A
m



5
,
0
12
;
A
A
A
m




5
,
0
180
21

. 
Келтірілген формулалар ендік пен бойлықты 0.0001-0.0002

дәлдікте, ал 
азимутты 0.001

дәлдікте орындауға мүмкіндік береді, ол 40км дейінгі 
арақашықтықтарға тура әдіспен қолданылады. 
 
Бақылау сҧрақтары: 
1.
Сфероидтық деп қандай үшбұрышты айтады? 
2.
Эллипсоид бетінде қандай қиылысулар ӛзара кері болады? 
3.
Нормальды қиылысудың екеулігі дегеніміз не? 
4.
Геодезиялық сызық дегеніміз не? 
5.
Кіші сфероидтық үшбұрыштарды шешудегі әдістерді кӛрсетіңіз 
6.
ҚР үшін қандай референц-эллипсоид қолданылады? 
7.
Координаттарды жергілікті жүйеден мемлекеттік жүйеге 1942 ж. қайта 
есептеу үшін қандай параметрлер керек? 
 
 
 
 
 

Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 
104 
9 ТЕОРИЯЛЫҚ ГЕОДЕЗИЯ
 
9.1 Жердің гравитациялық ӛрісі
Теориялық геодезия пәні жоғарғы геодезия есептерді шешудегі әдістерді 
теориялық негіздеу болып келеді, олардың ішінде ең маңыздысы болып Жер 
бетінің және гравитациялық ӛрісін жер бетінде және сыртқы кеңісткте 
анықтау есебі болып табылады. 
Теориялық геодезияның соңғы мақсаты болып оптималды ӛңдеу және 
кейбір мағынада оның негізгі есептерін стратегиялық шешу болып табылады. 
Теориялық геодезия аралас ғылымдар арасында кең тараған, ал қорытынды 
теориялық шешімі әртүрлі ӛлшеу құрамдарында болуы мүмкін, олар: 
дәстүрлі, классикалық ( геодезиялық, астрономиялық, гравиметриялық 
ӛлшеулер) жасанды Жер серіктерін бақылау, ғарыштық аппараттар, лазерлік, 
доплерлі арақашықтықты бұрыш кескінімен ӛлшеу, ұзын базисті 
радиоинтерферометрия. 
Теориялық геодезия жоғарғы геодезияның негізгі есептерін зерттеумен 
айналысады: 
-
Жер пішінін анықтау; 
-
Жердің сыртқы гравитациялық алаңының параметрлерін анықтау; 
-
параметрлерді анықтау, Жердің және референц жазықтығының 
физикалық бетіндегі ӛзара мінездеме орындалуы; 
-
жер бетінің ӛзгеруін және Жердің гравитациялық алқабының уақытта 
ӛзгеруін үйрену; 
-
Жер бетінің қатыстылығын және координат жүйесінің тапсырмасын 
анықтау; 
-
астрономо-геодезиялық торлардың үлкен ӛңдеуді дамыту әдістері; 
-
геодинамикалық кӛріністер; 
-
фундаменталды геодезиялық тұрақтылықты нақтылау және анықтау. 
Кӛрсетілген есептер келесі әдістерді қоса қолданғанда орындалады: 
-
астрономо-геодезиялық әдіс; 
-
гравиметриялық әдіс; 
-
жасанды Жер серіктерінде және ғарыштық аппараттарда, Айдың 
лазерлі локациясында, ұзын базисті радиоинтерферометрияда 
қолданылатын негізгі әдістер: 
Жердің сыртқы гравитациялық алқабы деп Жердің айналасындағы 
кеңістікте және оның бетіндегі ауырлық күшін айтады. 
Материалды нүктеге Жердің тартылыс күші 
F
және орталық күш 
P
әсер 
етеді, олар Жердің тәулік бойы айналуынан туындайды. Тең әсер ететін бұл 
күштер Жердің ауырлық күшін
g
құрайды:
.
P
F
g


(122) 

жүктеу/скачать 1,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: