Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд
жүктеу/скачать 7,25 Mb.
|
Жамбылов Саясаттану (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Бщаралыкшртиядд
| 6ил1кжург1зугек.атынасуга багытталган, ортак,мудде, 6ip идеоло-
гия негЫнде куралган адамдардыц ерйспй одагын айтады* Партиялар сайлауга, мемлекетпк органдар куруга, мемлекетпк манызды шсипмдер кабылдауга жене оларды ic жузше асыруга белсенс катынасады. / . .... % § 2. Саяси партиялардьщж1ктёл^1 Саяси партияларды жЬстеп, жуйелеудщ коптеген белплер1 мен олшемдер! бар. Мысалы, и петиту циовдыктэал партияларды топ-тастырганда уйымдастыру срекшетпн басшылыкка алады, либералдык дестур идеологиялыкбайлаиыстардын сипатына басты назар аударады. марксистер болса таптык бслплерше айрык-ша мэн береди Бул мэселен! терен зертгегеи саясатганушылардын 6ipi француз галымы М. Дюверже XX гасырдын50 жылдарында сайлаушылар мен белсендшер санына байланысты партияларды кадр-лык жэне букаралык деп eKire белед! (оларды уйымдык кдяып-таскан жэнеуйыадыккдлыптаспагандептеагайды). Кадрлыкпеп катарында сайлаушылардын 10%-ынан KeMi гана болатын. муше сапы аз партийны айтады. Б!ракол уйымдастырылуымен жэне гэрт!б1мен кезгетусед!. Онынэрб1р мушесшщпартия билет! болады, мушелкжарналарын уактылыгелеШп, жаршеиндакаралган тэртши мутпказ орындайды. Мысалы, оган Австрия халык партиясы, Англия консерваторлар партиясы, ГФР-д!нХрисги-андык-демократиялыкодагы,Жапон>1ЯЛИбераддь1К-демократия-лык партиясы, Француз коммунист партиясы, Швеция орта-лыкпартиясы жатады. Бщаралыкшртиядд оны унем1жактапда-уыс беретш сайлаушылары, мушелери белсендьлерс кеп болады. BipaK олардын реем и мушелер! болмайды. Партбилет алып, мушел iK жарна телемеищ. Мысалы, мундайларга АКШ-тын рес-публикалык жэне демократиялык партиялары, Англия лейбори-стер партиясы т. т. 60 жылдардын аягында жогарыда аты аталган Ла Паломбара-нын керсеткен ею партиясынан баска эмбебап партиялар (уни-версалдык немесе сайлаушылар партиясы) деген ушшш! турш болш шыгарды. Олардын ерекшелич — партиянын муше са^ын емес, сайлаушылар санын кебейтуге тырысуда. Овда элеуметпк, этникалык, дши жэне т. б. езгешел^ктерше мэн бершмейд!. Мундай партиялардын саны сонгы жылдары Еуропа мен Америка е;щер1нде тез етек алуда. Саяси жуйедеп рел1 мен iurrert уйымаасуына байланысты саяси партияларды терт тургетоптастырады: 1. Авангардтык, партиялар (ленинщк тужырымдама). Олардын уйымы жогары орталыктанумен сипатталады, езшщ барлык мушелершен партиянын жумысына белсешп катынасуынталап етедк Мысалы, Унд*1станнын ултгык конгресс партиясы, бурын- гы com 2. Сайлаушылар партиясы. Олардын непзп максаты ужг- керлердш. сайлау алдындагы науканын уйымдастыру: каржы жи- нау, упт журпзу, т. т. Оларда туракты мушел1к, идеологиялык нспз, уйымдык курылым жок. Мысалы, АКШ-таг ы республика- лык жэне демократиялык партиялар. Сондыктан американдык азамат "Мен демократиялык партиянын мушеймш" демевд!, "Мен демократтар ушш дауыс беремш" дейдк 3. Парламенттгк партия. Ол непзп eKi кызметп аткарады: сай- лауга дайындалу жэне парламентке бакылау жасау. Мэселелерд1 алдын ала талкылап, кабылданатын шсипмдерд! сэйкестеу, келкгпру ушш партиялар парламентгер мен муниципалитетгер- де (жергшкп езш-оз1 баскару органы) ж1ктер (фракииялар) жа- сайды. Премьер-Ми нистрдшкавдидатурасы мен уюмет курамы парламенттеп кепшипкке байланысты. Мысалы, Германияда, Италияда, Улыбританияда, Франциада солай. |