Гасырлар бойьтРесей империясы, одан кейш кецеспктотали-тарлыктертшсаясатпен бшпксырын бупп келди Кдз1рдщозщде де халкымыздын саясат пен саяси жетекш1лерд
§ 2. Мемлекетпн белплер! мен кызметтер!
жүктеу/скачать 7,25 Mb.
|
Жамбылов Саясаттану (1)
§ 2. Мемлекетпн белплер! мен кызметтер! Мемлекетпн б1рнеше белп/iepi бар. 1. Аумактык (территориялык) бэлшу. Алгашкы кауымдык когамда халык кандастуыскандыгы жагынан уйымдасып, ру-ру, тайпа-тайпа болып туратын. Жогаргы еюметхалыкжиналысы- пын колында болган, ягни ол не шешес, сол орыпдалатын. Ер- азаматтар каруыи касында сактаган, тосыниан жау шанса, дер ксз!нде тойтарыс беру керек болган. Сондыктан халыктан окшау карулы кушгер болмаган. Когам таптарга белшгеннен кейш жагдай езгерген.;Онд1ркгпн оркенде-yi, енбекгпн болшуЬ сауданын ecyi, халыктын кобсю1 ру мен тайпаиыц бурынгы б!рл!пн бузды. Турл! рулар мен тайпа-лардьш мушелер1 кесштерше карай коныстана бастайды. Сонын аркасында олар 6ip-6ipiMen араласады. Коленср мен сауда еркен-деген сон калалар пайда болады. Буларга баска ру, тайпалардан коптеген келгмеек халык келш косылады. Ру жагынан белшудщ орнына халык аумагы бойынша белше бастайды. Штатгар, гу-берннялар, болыстар пайда болады. Мемлекетпн завдары мен dkuicniniri сол аумакта туратын адамдардын бэрщеде катысты. Ерекше оимет аппараты (жария бшпк). К,улдыкдэу1р1нде кул иапенушшерменкулдардынарасьшдатап Kypeci кушейдь Аз гана кул иеленушшерге мындо ан кулдарды багындырып, дегенш i счету ушш букара халыктан белек, онын устшен карайтын ай-рыкша окшет аппараты керек болды. Ол езшш устемдтн карулы эскер, шепеужкт аппарат, полиция, сот, барлау, ииркеу, баспасез жэне т.б. куралдары аркылы жузеге асырды. Алгашкы кауымдык когамда олар болмаган. Мемлекетпн егемендш. Ол — iuiKi жэне сырткы icrepiH пткпруддгы толык теуслслздт, дербестич. Сондыктан ол буюл KOKIM атынан ресми Icri журпзе алады. взшщаумагындагы бар-ЛЫК адамдарга, уйымдар мен мекемелерге линдетп зандар мен ОрсжслерЛ! шыгаруга мемлекетпн гана кукыгы бар. Ашык куш колдану, зорлыкпен ержеп кощцру. Кылмыс Ж1Мтшдарды еркшен айырудан бастап, ел!м жазасыйадейш кесе ИЛШШ. Омы орындауга жогарыда екшш! белпешде керсетшен ШИЛДлры бар. «5 5, Салыксалу. Орасан улкен мемлекетпк аппаратгы уетау ушш халыктан салыкалынады. Бертш келе казынанынтапшылыгын толтыру ушш заемшыгарып жаздыртады. Салык пей заем рулы к курылыска жат кубылыс болатын. 6. Мемлекетпн мнщегп турде мушеа, азаматы болуы. Жалпы мемлекет болу ушш онын ез аумагынла (жервде) туратып халкы болуы керек. Ол халык бфултты немесе кепултты болуы мумкш. Халыксыз мемлекет болмайтыны белплт. Алайда мемлекетаз халык болуы мумкш. Мысалы, 1948 жылга дейш еврейлердщ мемлекет» болмады. Ал курд халкынын ел) кунге дейш оз мемлекет1 жок~ Мемлекеггетуратынадамдар сол елдш азаматы болуы керек. Мысалы, партияга, кесшодакка, т.т. Kipcen де, юрмесен де ез ерюнде. Ал мемлекетпн аумагында турган сон, сол елде туган сон, сол елдщ азаматы боласын. Азаматгыгы жок адам (апатри-дизм) кукыктык жагынан коргансыз келедк Ал азаматболсан сол елдщзанын орындауга межбуран. Орыидамасанмемлекет-тщ куштеу органдары жауапка тартады. Осы кэрсетшген белплер мемлекетп баска уйым, мекеме, б1рлестжтерден ерекшелсдд1ред1. Мемлекетпн iuiKi жене сырткы м1ндетп кызметтер1 (функ-циялары) болады. 1шк1кызметтерше мыналар жатады: а) экономикалык салада мемлекет кесшкер, жоспаршы, уйлесттрушт репнде меселслерд! шешедЬЭкономиканы нарык- пен катар мемлекет те реттейд1. Оны мемлекетпк тапсырыс, са- лык. несие, экономикалык багдарлама жене т.б аркылы жасайды, Халык шаруашылышнынертурл! салаларынынарасындагы бай- ланыстарды реттеуге, экономикалык интеграцияны ер1стетуге, гылыми-техникалык революциянын жетютктерш енпзуге т.с.с. кдтысады; е) елеуметпк ем1рд1 уйымдастырады/Халыктынвл-аукатын, eMip денгейш кетеру, денсаулыкты сактау icin жаксарту. турмыс кажет! н етеуд1 жет!лдi румен т.б. айналысады; б) зандьшыкты камтамасыз етеш. Еч пшнде карапайым тертшт] сактауга, кылмыска карсы куресп ерютетуге. ек1мшш1к зорлыкка жол бермеугет. с. с. басшылык етед1; в) медени-тербиел1к салада мемлекет хал ыкка бшм беру жене оку-агарту iciH, гылымды, едебиет пен енерД! дамыту жежнде камкорл ык жасайды. Сонымен катар мемлекет 6ip топтын, таптын непзшде баскарушы купит калыптасты руга катысады, бюджет саясатынжузе-i с асырады, карулы куштерат курып, у стал, пайдаланады. Мемлекетпн сырткы мшдеттерше жататындар: а) мем-пскстпнтутастыгы мен каушЫздтн коргау; е) езш~ез1 билеу, сгемеаатгш сактау, баска елдерментшмд! карым-кагынасты ор-пату, олармен 6ipre алынган мшдетгердш eKi жакка б^рдейлтн камтамасыз ету J б) ез елшш саяси муддесшш ыкпалдылыгына, Vтымдылыгына, еттмдшпне, тжмдшпне жагдай жасау, баска елдердеп жаналыктар туралы ез елше дер кезшде мeлiмeттep беру жене т.б. Сайьш келгенде, мемлекетпн ен басты мшдетт — когамныц гурактылыгын орнатып, калыпты прштлтне жагдай жасау. Ол щ турл! топтарга, таптарга, Ж1ктерге белшген когамнын б[рлтн Камтамасыз етуге ти i с. жүктеу/скачать 7,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|