Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған


-мақ -қа біткен тұлғаны бұл- жытпай қолданып отырмайды, оның орнына кейде  -мақ +



Pdf көрінісі
бет216/259
Дата30.01.2023
өлшемі6,92 Mb.
#166770
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   259
Байланысты:
Кітаптар 25-36

-мақ
-қа біткен тұлғаны бұл-
жытпай қолданып отырмайды, оның орнына кейде 
-мақ + 
тық
, кейде -
у
аффикстерін пайдаланып кетеді: «Сол айтыл-
мыш жобалар төменде мағлұм етіладүр әуелі қасқырды қырып 
ж
оғалтмақлық
турасынан, екінші болыснай мехкемесін салу 
турасынан, үшіншісі қазақ халқының қисаптарына тері илейтін 
зауод 
ашмақлыққа,
сол зауодта жас қазақ балалары тері илеуін 
үйренмеклікке
» (№15, 9/ІУ.1893).
Салыстыру үшін текстің орыс тіліндегі оригиналын 
келтірейік: «Вопросы эти следующие: 1) об уничтожении вол-
105
1888-1902 жылдарда Омбы қаласында шығып тұрған жергілікті әкімшілік 
органы.
106 
Бұл газет орыс тілінде шығып, қазақша аудармасы қатар беріліп отырған.


485
ков, 2) об устройстве зданий для помещений волостных прав-
лений и 3) об устройстве на общественный счет образцовых 
кожевенных заводов, на которых подрастающее поколение 
киргиз изучало бы кожевенное производство» (Сонда).
Сөйтіп, 
-мақ-
қа біткен тұлға қызметі жағынан айқын диф-
ференциациясы болмаса да, сөз етіп отырған дәуіріміздегі 
казақтың жазба әдеби тілінде жиі қолданылып келген.
-мақ
жұрнақты тұлға мен -
у
жұрнақты тұлғаны қолдану-
да Алтын-сарин шығармалары біраз оқшау тұрады. Алтын-
сариннің әңгімелері көркем новеллалар болып келетіні мәлім. 
Олардың барлығының да арқауы – азаматтық (діни емес) 
тақырыптар. Тек «Лұқпан хакім» деген бір әңгімесінде автор 
шығармасының кейіпкері Лұқпанға адам баласының «құдай 
тағаланың бұйрығына» сай келетін қылықтары мен істері жай-
ында сөйлетеді. -
мақ-
қа біткен тұлғаны Алтынсариннің осы 
әңгімесінен кездестіреміз: «Құдай тағала адамға әртүрлі дене 
берді. Қол берді 
жұмыс қылмақ
үшін, көз берді 
көрмек 
үшін, 
аяқ берді 
жүрмек 
үшін, құлақ берді есітуге, ақыл берді ойла-
нып, жақсы-жаманды аңғаруға (Алтынсарин Ы. Таңдамалы 
шығармалар. - Алматы, 1955. - 98-бет).
Қалған әңгімелерінің бәрінде Алтынсарин -


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   259




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет