Ген кәнігі эпитеттің үстіне жапырағы қуарған


у жұрнақты  тұлғаны қолданады. Бұл арқылы қимылдың супиндік  (мақсаттық) мәнін де білдіреді, ол үшін  - у



Pdf көрінісі
бет217/259
Дата30.01.2023
өлшемі6,92 Mb.
#166770
1   ...   213   214   215   216   217   218   219   220   ...   259
Байланысты:
Кітаптар 25-36

у
жұрнақты 
тұлғаны қолданады. Бұл арқылы қимылдың супиндік 
(мақсаттық) мәнін де білдіреді, ол үшін 
-
у
жұрнақты тұлғаны 
барыс септігіне қояды немесе 
үшін 
шылауымен тіркестіреді: 
Англия жұртында Броун деген білімді ұста судың үстіне бір 
қолайлы көпір 
салуға жүріп
...» (Алтынсарин Ы. Таңдамалы 
шығармалар. - Алматы, 1955. - 98-бет); «Мінеки, достым 
Мұратбай, мен екінші класқа шығып, енді бір екі жұмадан соң 
елге де 
қайтуға тұрмын
» (96-бет); «Бір үлкен мейрам алдында 
әкесі балаларын 
қуанту үшін
үйіне әртүрлі жеміс алып келді» 
(78-6.). 
Алтынсарин қимыл есімін де -
у
жұрнағы арқылы жасайды: 
«Соған үй 
сыпыруға 
жалданып, ақысына оқу оқыпты-мыс» 
(74-бет); «Бала ол күнде сурет 
салуды
қайдан білсін» (75-бет); 
«Бір 
еңкеюдің
орнына он еңкейдің» (75-бет).
Алтынсариннің -
мақ
жұрнақты тұлғадан бұлайша бас тар-
туында себептер бар сияқты. Ағартушы-педагог Алтынсарин 


486
өзінің хрестоматиясын жазған кезде оны тек мектепте оқыту 
мақсатын көздеп қоймай, «Қырғыз хрестоматиясының» қалың 
көпшіліктің оқу кітабы болуын көздеген
107
. Осыған орай ав-
тор өз шығармаларының «кәдімгі қазақ тілінде»
108
жазылуын, 
яғни қазақ тілінің лексика жағынан да, грамматикасы жағынан 
да арабизм, фарсизм, арабизмдерден шұбарланбауын мақсат 
еткен. Сондықтан ол өз тұсында кітаби тілде
109
қолданылып 
жүрген қазақ тіліне жат жеке сөздерді ғана емес, грамматикалық 
тұлғаларды да байқамай отыра алмады. Соңғылардың қатарына 
Алтынсарин 
-мақ
аффиксті тұлғаны жатқызғанға ұқсайды. 
Сондықтан қимыл атауын да, супинді де, тіпті етістіктен туған 
есімді де білдіру үшін Алтынсариннің халық тіліне әлдеқайда 
тән -


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   213   214   215   216   217   218   219   220   ...   259




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет