Грптпйтикйсы а л ғ ы с ө З
|
Kazak tilinin tarihy grammatikasy Tomanov
| л/д/т
варианттары бар (бала-лар, стол-дар, ат-тар), қарақалпақ, ноғай тілдерінде жоқ, қазақ тілінде келер шақ — ады формасы арқылы жасалса, қарақалпақ, ноғай тілдерінде — аджақ (ажақ) түлғасы арқылы беріледі. Д еген м ен , қ ал ы п тасу , тарихи тағды р тү р ғы сы н ан қ а з а қ , қарақалпақ халықтары жақын болуы керек те, ногай халқы оқшау тәрізді. Мәселе мынада: тілдік жағынан ногай тілі қазақ, қарақалпақ тілдерімен орайлас болганмен, этнологиялық қалыптасу, геогра- фиясы жағынан куман қыпш ақтары, ягни “ Кодекс Куманикус” , “ Игорь полкі туралы соз” поэмасындағы түркі сөздерінің иесі — половец қыпш ақтарымен жақындыгы барын үмытуга болмайды. Олардың (ноғайлардың) иеленген, қоныстанган территориясы да половецтер мен печенегтер, Бүлар мемлекеті, кейін Алтын Орда, Н оғай ордасы, Астрахан хандығы мекендеген территорияларга 40 шектес, солармен сай келеді. Этнологиялық жағынан Кіші жүз қазақтарымен байланысы болуы мүмкін (онда да Кіші жүздің қиыр батысты қоныстанғандарымен ғана). Алайда, А қ орда мен Мо- ғүлстанды мекендеген қазақ, қарақалпақ руларымен байланысты болуы екіталай. Сонымен, қазақ тілі түркі тілдерінің Батыс Хун тармағының қыпшақ тіддік тайпапық бірлестігінің қүрамында қалыптаса бастаған. Қыпшақтар тілінің (не тілдерінің) негізінде қалыптасқандардың ішінде қазақ тілі (қарақалпақ, ноғай тілдерімен бірге) қы пш ақ халықтары мен тілдерінің ішінде кейін, кеш қалыптасқан қы пш ақ- ноғай бірлестігіне жатады. Бүл бірлестік дәуірі, оның қүрамынан жеке тілдер ж іктелген дәуір - ХІҮ - ХҮІ ғасы рлар, Н оғай ордасының, қазақтар мен қарақалпақтар үшін Ақ орда, Моғүлстан, Өзбек хандығының да дәуірі болып табылады. Ө йткені, қ азақ субстраты тек қ ан а Н оғай ордасы нда, яғн и қ ы п ш а қ ж ерінің батысында ғана емес, Ақ орда, Өзбек (Әбілқайыр) хандығында да, қазіргі Қазақстанның Жетісу өлкесі мен солтүстік-шығысында болған Моғүлстанда да, тіпті Қ азақстанны ң оңтүстік, оңтүстік-батысын иелік еткен А қсақ Темір мен оның әулеті билік қүрған мемлекетте де болғандығы бүгін талас мәселе болмаса керек. 41 жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|