Хабаршысы bulletin of L. N. Gumilyov Eurasian National University вестник

жүктеу/скачать 2,6 Mb.

Pdf көрінісі

бет	16/36
Дата	09.06.2022
өлшемі	2,6 Mb.
	#146268

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 36

Байланысты:
ана архетипі
Дәріс 7.Қазақстан Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында (1)

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ХАБАРШЫСЫ. ФИЛОЛОГИЯ сериясы - BULLETIN of L.N. Gumilyov Eurasian National University. PHILOLOGY Series

«Жер-Ана» архетипі.
Көшпелі түркілер өркениетінде «Жер-Ана» бейнесінің дара бітімі бар екені белгілі.
Ол өз төркінін көне бітіктастағы
«Ыдук Йер-Су»
(«Қасиетті Жер-Су») ұғымынан алады.
Түрлі трансформацияға ұшыраған «Жер-Ана» архетипі бергі замандағы қазақ ақын-
дарының суреткерлік психологиясында тұрақты нышан танытты. Қасиетті қара жерді ана
ретінде қабылдаудың ескі сорабы жоғалып кеткен жоқ. І Жансүгіровтың «Дала» поэмасында
бұл түсінік:
Көктен төгіп нұрын Күн,

Көк бұрқырап, жайқалып,

Деп Жер-Ана: «тірілдім!»,

Иді емшегі балбырап
[3, 126 б.], -деген жанды кейіпте көрінді. Ал Сәкен Сей-
фуллин оған:
Жер – ұлы ана, буы – демі,

Жадырайды көсіле,

Еңбекші жан уыз еміп,

Өрмелейді төсіне
[4, 158 б.], - деп жан бітірді.
Одан кейінгі кезең қазақ ақындарының ішінде туған өлке мен ана тақырыптарын
жиі жырлаған Жұбан Молдағалиевтің шығармашылығында осы екі бейне бара-бара өза-
ра кірігіп кетті. Оның туындыларындағы «Жер-Ана» бейнесінің ара-тұра бір емес, үнемі
ұшырасып отыратыны – қаламгердің дүниетаным тұтастығының және саналы суреткерлік
ұстанымының белгісі. Мысалы, ақын «Жер мен әйел» атты философиялық пайымға толы
өлеңінде [5, 75 б.]:
«Жер демекші, о да ару, ол да ана, // Әйелге тең теңеу болса, сол ғана»
,
-деп, сонау Адам Ата, Хауа Анадан бері қарайғы тіршіліктің құрсағы – Жердің сұлулық

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ХАБАРШЫСЫ. ФИЛОЛОГИЯ сериясы -
BULLETIN of L.N. Gumilyov Eurasian National University. PHILOLOGY Series
212
№2 (127)/2019
сипатын, жаратушылық күшін, жарылқағыш мінезін, тылсымдық құдіретін әйел затымен
салыстыра суреттейді. Өлеңнің:
«Мен әйелге тәңірімдей табынам...»
деген алғашқы тар-
мағындағы тұжырымның астарын осындай қарым-қатынас арқылы ашады, яғни: әйел де
– тәңірі, жер де тәңірі.
«Жер деп Көкше жерін айт»
атты өлеңінде Жұбан семантикалық
егіздеудің сырын перзенттік сезіммен жайып салады:
Мен үшін қазақ жерінің

Жаманы және жаты жоқ.

Мен үшін қазақ жерінің

Анадан өзге аты жоқ!
[5, 201 б.].
Ал, оның «Таңырқаймын шыңдарына таулардың» атты шығармасындағы
«Дала! Дала!
Дала! – емсіз ғашығым»
[5, 203 б.] деген жолдарды оқығанда, ақынның алдыңғы екі өлеңімен
таныс оқырманның санасында

жүктеу/скачать 2,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 36