Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары


сана , біздің елге  бар  сана



Pdf көрінісі
бет49/165
Дата14.12.2021
өлшемі4,15 Mb.
#126269
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   165
сана
, біздің елге 
бар 
сана
, сағынып жүрген әкеме, тұмарымды бере қал 
сана
 («Қара батыр»).
Сондай-ақ «Қыз Жібек», «Ер Сайын» жырларында да кездеседі: 
Келгін, балам, қайт 
сана
,
Әкеңе сырын айт 
сана
,
Патша қызын алсаң да,
Өз еліңе жат-
сана
 
(«Қыз Жібек)
Тоқсан торқа ки 
сана
,
Тоғыз жорға мін 
сана
,
Хан мен билер отырсын,
Ғақылмен ойлап біл 
сана
   
(«Ер Сайын»).
Академик Р.Сыздықова «Едіге» жырынан:
Ай, Едіге сен енді қайт 
сана
,
Қайтып Еділ өт 
сана
.
Еңсесі биік боз орда –
Еңкейіп сәлем бер 
сана
 …
Хан сарқытын іш 
сана
 …
Үстіңе ала қара кіс
Тон береді, ки 
сана
 …-
сияқты өлең жолдарын мысалға келтіре отырып, өлең жолдарындағы 
сана
 деген 
сөзді 
сен-а
 дегеннің қазақшаланған тұлғасы ретінде сипаттайды. 
М.Томанов, Ғ.Мұсабаев, Е.Жұбанов, С.Исаев, Р.Сыздықова сынды ғалымдар 
сана
 
тұлғасын  «көптеген  түркі  тілдерінен,  тіпті  олардың  поэтикалық  дүниелері  тілінен 
ығысқан «көненің көзі» ретінде таниды. 


109
Қосымшаның 
-мыш/-міш,
 
дүр
 тұлғаларының мәндес екенін айта отырып, ғалым 
А.Тұрышев Мәшһүр-Жүсіп Көпеев шығармаларынан мысал келтіреді: 
  
  Жаяуым өлең айтып қақса 
сана
,
    Көшімді тер-тоныммен жақта 
сана
.
    Соңынан айқай салып қуып жеттім,
    Ұрлықты білмей қылсаң таста 
сана
 (Мәшһүр-Жүсіп) [5].   
Бұл  орайда 
сана
  тұлғасының  этимологиясын  тануда  ғалымдар  екіге  жіктеледі: 
М.Томанов, Ә.Ибатов т.б. ғалымдар 
сана
 формасын 
сана
 етістігімен түбірлес екенін 
айта  келіп,  оны  көне  түркілік 
са
  түбірінен  өрбігенін 
(са>сан>са>н>сан>са)

сана
 
етістігі бұйрық райдың -
а
 жұрнағы арқылы жасалғанын айтады [6].    
Ал академик Рәбиға Сыздық 
сана, мана
 тұлғаларының  
мен, сен 
есімдіктерінің -
а
 
формантының ықпалымен өзгеріске түскен түрі ретінде сипаттай келіп, бұл тұлғаның 
Ясауи  «Хикметтерінің»  тілінде  жиі  кездесетінін  айтады 
(андын  соңра  дәрйа  болұб 
таштұм 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   165




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет