Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары
сана , біздің елге бар сана
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -мыш/-міш, дүр
| сана
, біздің елге бар сана , сағынып жүрген әкеме, тұмарымды бере қал сана («Қара батыр»). Сондай-ақ «Қыз Жібек», «Ер Сайын» жырларында да кездеседі: Келгін, балам, қайт сана , Әкеңе сырын айт сана , Патша қызын алсаң да, Өз еліңе жат- сана («Қыз Жібек) Тоқсан торқа ки сана , Тоғыз жорға мін сана , Хан мен билер отырсын, Ғақылмен ойлап біл сана («Ер Сайын»). Академик Р.Сыздықова «Едіге» жырынан: Ай, Едіге сен енді қайт сана , Қайтып Еділ өт сана . Еңсесі биік боз орда – Еңкейіп сәлем бер сана … Хан сарқытын іш сана … Үстіңе ала қара кіс Тон береді, ки сана …- сияқты өлең жолдарын мысалға келтіре отырып, өлең жолдарындағы сана деген сөзді сен-а дегеннің қазақшаланған тұлғасы ретінде сипаттайды. М.Томанов, Ғ.Мұсабаев, Е.Жұбанов, С.Исаев, Р.Сыздықова сынды ғалымдар сана тұлғасын «көптеген түркі тілдерінен, тіпті олардың поэтикалық дүниелері тілінен ығысқан «көненің көзі» ретінде таниды. 109 Қосымшаның -мыш/-міш, дүр тұлғаларының мәндес екенін айта отырып, ғалым А.Тұрышев Мәшһүр-Жүсіп Көпеев шығармаларынан мысал келтіреді: Жаяуым өлең айтып қақса сана , Көшімді тер-тоныммен жақта сана . Соңынан айқай салып қуып жеттім, Ұрлықты білмей қылсаң таста сана (Мәшһүр-Жүсіп) [5]. Бұл орайда сана тұлғасының этимологиясын тануда ғалымдар екіге жіктеледі: М.Томанов, Ә.Ибатов т.б. ғалымдар сана формасын сана етістігімен түбірлес екенін айта келіп, оны көне түркілік са түбірінен өрбігенін (са>сан>са>н>сан>са) , сана етістігі бұйрық райдың - а жұрнағы арқылы жасалғанын айтады [6]. Ал академик Рәбиға Сыздық сана, мана тұлғаларының мен, сен есімдіктерінің - а формантының ықпалымен өзгеріске түскен түрі ретінде сипаттай келіп, бұл тұлғаның Ясауи «Хикметтерінің» тілінде жиі кездесетінін айтады (андын соңра дәрйа болұб таштұм жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|