Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
1064, 196178, 230835, 425883
| th, sh, ch,
ng, ph gibi digraflar yer almış oldu. Büyük ihtimalle İngiliz dilinden esinlenilen bu tercihlerin fonetik temeli nedir? Bilindiği üzere, İngiliz alfabesinde 26 harf vardır. Bu 26 harf içerisinde digraf yoktur; harf terkiplerinin okunuşu ile ilgili İngilizce’nin fonetik kuralları vardır. Dolayısıyla yeni bir alfabe seçiminde, belirli bir alfabe esas olarak alınmamalıdır. Bugünlerde, yeni Latin alfabelerine geçiş aşamalarında tarihî ve siyasî şartlar dikkate alınmadan, 1924- 1929 yıllarında Türk halkları için hazırlanan ve uygulanan örnekler esas alınmıştır. Sovyet dönemindeki Kiril alfabelerinin, Türk halklarının bir birini okuyamayacak ve anlayamayacak bir şekilde, bilinçli olarak hazırlanmış olduğu, bugün artık bir sır değildir. Dolayısıyla o dönemde Latin kaynaklı alfabenin Kazak Türkçesi’ne uygulanması, dil ve işlerlik bakımından son derece sathi olmuştur, çünkü bu alfabenin siyasî çevreler tarafından geçici olduğu bilindiği için üzerinde fazla durulmamıştır. Tek fonolojik hedef, akraba dillerin alfabelerinin azami ölçüde bir birine benzememesini sağlamaktı. Bu “reformlar”, millî aydınları yok etme vasatında; millî dil ve kültür yerine Rus dilini getirme ortamında yürütülüyordu. Sovyet döneminde, Türk halklarına uygulanan dil siyasetinde yerli halkın “yoğun isteği” sloganı daima kullanılmıştır. Çünkü bu değişimin arkasında yerli aydınlar ve kanaat önderleri olursa, alfabe değişiminin daha kolay ve yumuşak bir şekilde uygulanabileceği düşünülüyordu. 1937-1938 yıllarında Türk aydın sınıfı imha edildikten sonra hiçbir tartışma yapılmadan, bir talimatla Kiril alfabesine geçiş sağlanmış oldu. “Bu durum, misyonerlik amacıyla çalışmış çarlık sömürgecilerinin ulaşamadığı siyasî hedefe, totaliter bir sistemin imkânları kullanılarak, yaşayan halkların isteği dışında, önce Latin alfabesine icbar edilmesi, ardından 1937 yılında, 302 millî bilinç sahibi aydın sınıfı tamamen yok edildikten sonra “halkın yoğun isteği” doğrultusunda Rus yazı sistemine geçirilmesi, ideolojik neokolonializmin ta kendisiymiş” (Mırzahmetulı1999:90). Böylece Kazakistan 1940 yılından beri Kiril alfabesini kullan- maktadır. Bilindiği gibi, alfabe değiştiği zaman, bir milletin tarihî hafızası zayıflar ve geçmişi ile bağları büyük ölçüde kopar. Kiril alfabesiyle yazan ve okuyan neslin büyük bir kısmı tarihinden bihaber yetişmiş ve millî bilincini kaybetmiştir. Sovyet döneminde Kazak dilini bilmeyenlerin yanı sıra, Kazak Türkçesini sadece günlük konuşma dili olarak konuşanların yerine Rus dilini ana dil olarak benimseyen en az iki nesil yetişmiştir. Şehir, köy, okul ve sokak adları Rusça olarak değiştirilmiş veya yeniden adlandırılmıştı. Örnek olarak, Kazakistan’ın eski başkenti Almatı’daki sokak adları ve şehrin önemli mekânlarının adları yüzde seksen nispetinde Rus dilindeydi (Arefyev 2012,82). Kişi adlarıyla birlikte soyadları da Ruslaştırılmıştı. Yüksek öğretim dilinin Rusça oluşundan dolayı ebeveynler, çocuklarını Rus okullarına verirdi. Böylece Kazak toplumunda millî-kültür değerleri arka planda bırakılarak ve aşağılanarak yeni değerler üretiliyordu. Tarihî hafızayı zayıflatan, hatta yok eden, millî-kültür mirasını değersizleştiren ve unutturan alfabe değişimlerinin, sonraki nesillerin dünya görüşünü ve zihniyetini etkilediği görülür. Bugünlerde, Kazak toplumunun önemli mevkilerinde, Rus dilli Kazaklar (Şala Kazak) hâlâ yerlerini korumaktadır. Bu unsurların, egemen Kazakistan’da hâlâ hâkimiyetini sürdürdüğü, “yeni alfabeye geçiş” tartışmalarında ve değerlendirmelerinde önemli bir yere sahip olduğu aşikârdır. Bunun bilincinde olan devlet erkânı, alfabe değişiminin aşamalı olarak gerçekleştirilmesi gerektiğini kararlaştırmıştır. 2025 yılında uygulanması planlanan yeni alfabe arayışları hâlâ devam etmektedir. Kazakistan’da bu konu gündeme ilk geldiğinden bu yana 25 yıl geçmesine rağmen günümüzde, Kiril alfabesi mi, yoksa Latin alfabesi mi olmalı sorusu hâlâ önemini korumaktadır. Bu soruyu cevaplamak amacıyla Latin ve Kiril alfabelerini karşılaştıralım. Meselâ, iki alfabede de ortak harfler var: жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|