203
де тығыз болғандықтан ондай қауіп жоқ деп айтуға болады. Болашақта орыс тілін оқып,
жақсы білетіндер, кириллицаны меңгергендер білімді, оқыған адамдардың қатарына
қосылады. Олар орыс тілінде кирилицаға негізделген әлем ғылымының, мәдениетінің
барлық салалары бойынша жарық көрген дүниелермен қатар кириллицада жазылған
өзіміздің рухани, әдебиет байлығымыздан еш уақытта қол үзбей, оны оқи алатынын-
да ешбір күмән жоқ. Сондықтан, өзіміздің ұлттық-мәдениеттік байлығымыздан біз
ешқашан бас тартпаймыз. Кәзіргі кезде шет тілдерді білу қажеттілігі өскенде және
жалпы компьютеризацияға байланысты Ресейдің өзінде де кейбір лингвистикалық
орталықтарда кириллицадан латиницаға көшу мәселесі қарастырылып жатыр.
Осы замандағы жас ұрпағымыз үш тілді болса (президентіміздің талабы) сонда
ғана олар біздің мемлекетімізді әлемдік аренада ұтымды көрсетедіжәне еліміздің әрбір
азаматына өмірдегі шексіз жаңа мүмкіндіктерді ашылады. Біздің жастарымыздың
потенциалы өте жоғары, сондықтан да біздің студенттер мен мектеп оқушылары әр
уақытта әлемдік олимпиада, байқауларда жүлделі орын алып келеді. Өмірдің жаңа
жетістіктерін жастар бірден қабылдайды және әлемдік кеңістікте болып жатқан
өзгерістерді тез меңгеріп алады. Қазірдің өзінде ұялы телефон, компьютер, интернет-
пен жұмыс істегенде латын алфавитін кеңінен қолданады. Сондықтан латын графика-
сына көшу мәселесі өте орынды және өзекті болып отырғанын көреміз.
Латын графикасына көшу мәселесін бірінші болып бір ауыздан қолдаған ғалым-
тілшілер, өздерінің мамандығына байланысты бұл идеяның қажеттілігін жақсы
түсінеді. Қазақ тілінің мемлекеттік статусына лайық қолдануы, жаһандану процесі
мен өмірдің компьютеризациясы және ақпараттық технологиялары – осының бәрі
латын графикасына көшу мәселесінің маңыздылығын арттырады. Қазіргі таңда жаңа
әліпбидің оншақты жобалары ұсынылған. Қазақ әліпбиін кирил графикасынан ла-
тын графикасына сәтті және ойдағыдай көшіру үшін жазу-оқудың сабақтастылығын,
сәйкестілігін, оңайлығын, жеңілдігін, пара-парлығын ескеру қажет. Барлық жобалар-
ды талқылау және сараптау нәтижесінде қорытындысын фонетика мен фонологиядан
және орфография мен орфоэпиядан хабардар тілшілер айту керек.
Әліпби реформаның практикалық мәні зор. Қазіргі қазақ әліпбинің 42 әрпінен гөрі
мектептегі оқушыларға 26 латын әріптерін меңгеру оңайырақ. Еуропа тілдерінде
олардың фонологиялық жүйелерінің даму нәтижесінде фонемалардың саны әріптермен
салыстырғанда көбейген. Мысалы, француз тілінің фонетикалық жүйесінде 35 фоне-
ма, ағылшын тілінің құрамында 44 фонема бар. Осы көптеген фонемалар тек 26 латын
әрпімен беріледі. Ал қазақ тілінің фонетикалық жүйесінде 28 төл фонема 42 әріппен
беріліп жүр. Сондықтан біздің кішкентай отандастарымызға еуропалық балалармен
салыстырғанда өзінің ана тілін үйреніп алу оңайға соқпайды. Француз тілінде
Достарыңызбен бөлісу: