А:
В:
Ақуыздар-табиғи полимерлер. Ақуыздардың мономерлері- аминқышқылдары.Төменде аминқышқылдарының – глицин, аланин және валиннің құрылымдық формулалары берілген.
Жоғарыда берілген аминқышқылдарынан трипептидтің түзілу реакциясы теңдеуін жазыңыз және түзілген пептидтік байланысты көрсетіңіз:
Кестеде карбон қышқылдардың бірінші бес гомологтық қатарының мүшелерінің мәліметтері көрсетілген:
Карбон
қышқылының атаулары
|
Формула
|
Салыстырмалы
молекулалық массасы
|
Балқу
|
Қайна
|
температурасы
|
температура
сы
|
Метан қышқылы
|
HCOОH
|
46
|
8,4
|
101
|
Этан қышқылы
|
CH3COОH
|
60
|
17
|
118
|
Пропан қышқылы
|
C2H5COОH
|
74
|
-22
|
141
|
Бутан қышқылы
|
C3H7COОH
|
88
|
-8
|
164
|
Пентан қышқылы
|
|
|
|
|
(а) (і) Пентан қышқылының молеулалық формуласын және салыстырмалы молекулалық массасын кестеге енгізіңіз:
(іі) Пентан қышқылының
балқу температурасынан, қайнау температурасын болжау неліктен оңай екенін түсіндіріңіз:
Өсімдіктерден бөлініп шығатын әртүрлі заттардың құрамында көміртектің массалық үлесі 40%, сутектің массалық үлесі 6,7% және оттектің массалық үлесі
1
|
Майлар құрамында мына байланыс түрі бар:
|
Ақуыздың құрамында мына байланыс түрі бар:
|
Тірі организмдерде көмірсулар әртүрлі функцияларды орындайды, бірақ негізгілері энергетикалық және
құрылыс болып табылады.
|
2
|
Глюкоза алу үшін ақуыз гидролиздендірілуі мүмкін
|
амин қышқылын алу үшін крахмал гидролизденеді
|
Май – тірі организм үшін энергия көзі болып табылады.
|
3
|
Крахмал гидролизденіп қант түзе алады
|
Ақуыз гидролизденіп амин қышқылдарын түзе алады
|
Белоктардың маңызды функцияларының бірі – қорғағыштық болып
табылады.
|
4
|
Ақуыздың құрамында мына байланыс түрі бар:
|
Майлар құрамында мына байланыс түрі бар:
|
Ағзадағы биохимиялық өзгерулердің қалыпты өтуі үшін қажетті гидрофобты органикалық қосылыстардың еріткіштері ретінде ақуыздардың рөлі
маңызды
|
Бағалау критерийі
|
Тапсырма
№
|
Дескриптор
|
Балл
|
Білім алушы
|
Этанолды алу жолдарын және химиялық қасиеттерін сипаттайды
|
1
|
этанолдың өнеркәсіптік (синтетикалық) алу әдісін атайды; үрдістің теңестірілген химиялық реакция
теңдеуін құрастырады;
|
1
|
этанолдың микробиологиялық алу әдісін атайды үрдістің теңестірілген химиялық
реакция теңдеуін құрастырады;
|
1
|
этанолдың метан қышқылымен өзара әрекеттесуінің теңестірілген химиялық реакция теңдеуін құрастырады және
реакция өнімдерін атайды;
|
1
|
реакцияның жүру жағдайларын көрсетеді;
|
1
|
Қаныққан біратомды спирттердің тотығу реакцияларының теңдеуін құрастырады
|
2
|
бірінші кезеңінде қаныққан біратомды спирттер тотыққанда түзілетін өнімнің
құрылымдық формуласы құрастырады;
|
1
|
екінші кезеңінде қаныққан біратомды спирттер тотыққанда түзілетін өнімнің
құрылымдық формуласы құрастырады;
|
1
|
Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарында пептидті байланыстың пайда болу принципін түсіндіреді және
белгілейді
|
3
|
ұсынылған амин қышқылдарынан
трипептидтің түзілуінің реакция теңдеуін құрастырады;
|
1
|
макромолекуланың фрагментінде пептидтік байланысты белгілеп көрсетеді;
|
1
|
Карбон қышқылдарының сапалық және сандық құрамы бойынша қасиеттерін болжайды
|
4
|
пентан қышқылының молекулалық формуласын құрастырады және
молекулалық массасын есептейді;
|
1
|
келтірілген деректер негізінде
температураның өзгеруін болжайды;
|
1
|
келтірілген деректер негізінде балқу
температурасының өзгеруі туралы түсініктеме береді;
|
1
|
өз болжамдарын салыстырмалы молекулалық массамен және карбон қышқылдарының құрамымен
байланыстырады;
|
1
|
органикалық қышқылдың эмпирикалық
формуласын есептейді;
|
1
|
органикалық қышқылдың молекулалық
формуласын есептейді;
|
1
|
карбон қышқылының магний оксидімен өзара әрекеттесуінің теңестірілген реакция
теңдеуін құрастырады;
|
1
|
реакция өнімдерін атайды;
|
1
|
этилэтаноаттың түзілуі үшін реагенттерді
дұрыс жазады;
|
1
|
этерификация реакциясының теңдеуін
құрастырады;
|
1
|
Ақуыздар мен
|
5
|
ақуыздар мен көмірсулардың құрылымы
|
1
|
Бағалау критерийі
|
Оқу жетістіктерінің деңгейі
|
Төмен
|
Орта
|
Жоғары
|
Этанолды алу жолдарын және химиялық қасиеттерін сипаттайды
|
Этанолды алу жолдарын және химиялық қасиеттерін көрсету кезінде қиналады.
|
Этанолдың өнеркәсіптік (синтетикалық микробиологиялық)/ алу әдісін атағанда/үрдістің теңестірілген химиялық реакция теңдеуін құрастырғанда/ этанолдың метан қышқылымен өзара әрекеттесуінің теңестірілген химиялық реакция теңдеуін құрастырғанда және реакция өнімдерін атағанда/ реакцияның жүру жағдайларын көрсеткенде қателіктер жібереді.
|
Этанолды алу жолдарын және химиялық қасиеттерін біледі
|
Қаныққан біратомды спирттердің тотығу реакцияларының теңдеуін құрастырады
|
Қаныққан біратомды
спирттердің тотығу реакцияларының теңдеуін құрастырғанда қиналады.
|
Бірінші/ екінші кезеңінде қаныққан біратомды спирттер тотыққанда түзілетін өнімнің құрылымдық формуласын құрастырғанда қателіктер жібереді.
|
Қаныққан біратомды
спирттердің тотығу
реакцияларының теңдеуін құрастырады
|
Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарында пептидті байланыстың пайда болу принципін түсіндіреді және белгілейді
|
Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарында пептидті байланыстың пайда болу принципін түсіндіргенде және белгілегенде қиналады.
|
Амин қышқылдарынан трипептидтің түзілуінің реакция теңдеуін құрастырғанда/ макромолекуланың фрагментінде пептидтік байланысты белгілеп көрсеткенде қателіктер жібереді.
|
Ақуыздардың макромолекулалық құрылымдарында пептидті байланыстың пайда болу принципін түсіндіреді және белгілейді
|
Карбон қышқылдарының сапалық және сандық құрамы бойынша қасиеттерін болжайды
|
Карбон қышқылдарының сапалық және сандық құрамы бойынша қасиеттерін болжағанда қиналады.
|
Пентан қышқылының молекулалық формуласын құрастырғанда және молекулалық массасын есептептегенде/ температураның өзгеруін болжағанда/балқу температурасының өзгеруі туралы түсініктеме бергенде/ өз болжамдарын салыстырмалы молекулалық массамен және карбон қышқылдарының құрамымен байланыстырғанда қателіктер жібереді.
|
Карбон қышқылдарының сапалық және сандық құрамы бойынша қасиеттерін болжайды
|
Ақуыздар мен көмірсулардың құрылымын, қасиеттерін және функцияларын салыстырады
|
Ақуыздар мен көмірсулардың құрылымын, қасиеттерін және функцияларын салыстырғанда қиналады.
|
Ақуыздар мен көмірсулардың құрылымын/ ақуыздар мен көмірсулардың қасиеттерін дұрыс салыстырғанда қателіктер жібереді.
|
Ақуыздар мен көмірсулардың құрылымын, қасиеттерін және функцияларын салыстырады
|