И. А. Зимняя педагогикалық психология екінші, толықтырылған, түзетілген және қайта өңделген басылым



бет139/187
Дата08.12.2023
өлшемі1,47 Mb.
#195668
түріОқулық
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   187
Байланысты:
И. А. Зимняя педагогикалық психология екінші, толықтырылған, түз-emirsaba.org

Өзара әрекет сипаттамасы
Белсенділік тірі материяның кез-келген өзара әрекет процесінің өзара әрекеттесуші жақтарының негізгі сипаттамасы. Оның ұйымдасуы неғұрлым күрделі болса, соғұрлым осы белсенділік формасы көптүрлі. Жер жағдайында тірі материя дамуының жоғарғы формасы болып табылатын адамда белсенділік оның ұйымдасуының барлық деңгейлерінде көрінеді. Бұл, біріншіден, интеллектуалдық белсенділік (болжам ұсыну, стратегия қалыптастыру, тура және кері байланыс арналарының барлығынан келіп түскен ақпараттарды қабылдау, өңдеу және бағалау т.б., мұның өзі қарым-қатынаста ерекше көрсетілген). Екіншіден, оған әсер етуші объект (процесс, құбылыс) моделін құрастырудағы қабылдау процесінде көрінетін адамның моторлық-эффекторлық белсенділігі. Ұқсасу теориясы бойынша (А.Н. Леонтьев), тіпті жекеленген мүше деңгейінің өзінде (соның ішінде неғұрлым аз праксикалық мүше – есту) белсенділік әсер етуші әсерге ұқсастыратын бейне жасау түрінде іске асатыны көрсетілген (О.В. Овчинникова, Ю.Б. Гиппенрейтер). Объектті қабылдауда ұстанушы модельді жасау (В.П. Зинченко) реактивті позицияда орналасқан өзара әрекеттесуші жақтардың белсенділік формасы болып келеді. Үшіншіден, бұл жалпы мінез-құлықтық белсенділік, яғни оның мінез-құлықтық және іс-әрекеттік формаларының барлық саналуандығынан (вербалды, вербалды емес) көрінетін белсенділік. Белсенділік өзара әрекеттесудің екі жағында сипаттауына орай олардың екеуі де субъекттілік сапаға ие.
Өзара әрекеттесу объектілер арасында, себеп-салдарлы, каузалды байланыстармен қоса, саналуан байланыстар орнатудың негізі және шарты болып табылады. Ол, бұрын белгілі болғандай, қашанда оның элементтерінің, компоненттерінің байланысын (өзара әрекеттесу формасында) ұйғаратын кез-келген жүйенің негізі болып табылады. Осыған сәйкес, жүйелілік объктілердің барлық байланыстары мен қатынастарының өзара әрекеттесуінің көрінісі ретінде де оның сипаттамасы бола алады.
Адамдардың өзара әрекеттесуі барысында олардың саналы аңғарушылығы мен мақсатты ұйғарушылығы сияқты маңызды сипаттамалары айқындалады. Олар осы өзара әрекеттің еңбектестік және қарым-қатынас (ойында, оқуда, еңбекте және еңбектің ең жоғарғы формасы ретінде шығармашылықта) сияқты формаларын да анықтайды. Осы екі форманың екеуі де білім беру процесінде көрініс таба отырып, бір-бірімен байланысты. Еңбектестік формасындағы өзара әрекет (тайталас, қарсылық, қақтығыс та өзара әрекет формалары) қарым-қатынасты да оның идеалды формасы ретінде ұйғарады. Біріншісі екіншісінсіз бола алмайды, ал екіншісі біріншісіз бола алады, мұның өзі олардың автономдылығының салыстырмалы, шартты екенін көрсетеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   187




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет