Мақсаты: 1. Оқушылардың Ыбырай өмірі мен шығармашылығын қалай меңгергендігін пысықтау; «Атымтай жомарт» әңгімесінің мазмұнын меңгерту, тақырыбы мен идеясын ашу;
2. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту, ойын ашық айта білуге және өз пікірін қорғай білуге баулу.
Ыбырайдың туған жылы. Қостанай обл. Затобол ауданында туды.
--- Орынборда ашылған қазақ-орыс мектебіне түседі.
— Мектепті үздік бітіріп шыққан жылы
-– Орал сыртындағы қазақтарға арналып 4 сыныптық бастауыш мектеп ашу туралы шыққанда (Тройцк, Торғай, Ырғыз, Қазалы) өзі сұранып, Торғай мектебіне мұғалім болады. Торғай қаласында бірден мектеп ашу мүмкін болмай, іс көпке созылады, жиналған балаларды өз үйінде оқытқан жылы.
Ы.Алтынсарин-қазақ әңгіме жанрының негізін қалаушы.
«Атымтай Жомарт» әңгімесі
Мағынаны тану
Ы. Алтынсарин – балалар әдебиетінің атасы. Бүкіл өмірін қазақ балаларын оқытуға арнаған. Сол мақсатпен алғаш рет балаларға арнап мектеп ашып, оқулық жазған. Ағартушы оқулықты жазудағы мақсатын хрестоматияның алғы сөзінде: «Бұл кітапты құрастырғанда мен, біріншіден, осы біздің ана тілімізде тұңғыш рет шыққалы отырған жалғыз кітаптың орыс-қазақ мектептерінде тәрбиеленіп жүрген қазақ балаларына оқу кітабы бола алу жағын, сонымен қатар, жалпы халықтың оқуына жарайтын кітап бола алу жағын көздедім…» деп тұжырымдаған. Өйткені, хрестоматияға Ыбырай өзінің педагогтық мақсатына лайықтай жазған тәрбиелік мәні жоғары көптеген шағын әңгімелерін, өлеңдері мен ауыз әдебиеті үлгілерін, сондай – ақ, орыс педагогтері мен айтулы орыс қаламгерлерінен аударған шығармаларды енгізген болатын. Бұл шығармалардың тақырыптық – идеялық мазмұнынан біз Ыбырайды ұстаз-тәрбиеші ретінде алдына мақсат етіп қойған адамгершілік мәселелерін көреміз.
«Қазақ хрестоматиясына» енген шығармалары.
Ыбырай лирикасы: табиғат бейнесін суреттеген «Өзен», «Жаз» өлеңдері,жастарды ізгілікке, қайырымдылыққа,ата-ананы,досты сыйлауға шақыратын «Бұл кім?», «Әй,достарым!», «Әй,жігіттер!», «Ананың сүюі» өлеңдері бар. Әлеуметтік теңсіздік:«Залым төреге», «Азған елдің хандары», «Азған елдің билері».
Шағын әңгімелері.
Адамгершілік тәрбиесіне арнаған «Әке мен бала», «Асыл шөп», «Бақша ағаштары», «Алтын шекілдеуік», «Қарға мен құрт», «Сауысқан мен қарға», «Әдеп», «Тәкаппарлық», «Байұлы» т.б.
Ыбырайдың жастарды ізгілікке, бауырмалдыққа, мейірімділікке, достық, жылы жүректілік қасиеттерге баулитын «Бір уыс мақта», «Аурудан аяған күштірек», «Мейірімді бала», «Полкан деген ит», «Таза бұлақ», «Әділдік» т.б. әңгімелері бар. Жастарды еңбекті сүюге,оқуға, өнерге ұмтылуға жігерлі,төзімді болуға үндеген «Өрмекші,құмырсқа, қарлығаш», «Жан-жануарлар айтысы», «Бай баласы мен жарлы баласы», «Қыпшақ Сейітқұл», «Мұңсыз адам» т.б. әңгімелері, өнер мен білімді үлгі еткен «Лұқпан хакім», «Зеректік», «Силинші деген ханым», «Білгеннің пайдасы», «Талаптың пайдасы», «Атымтай жомарт» әңгімелері бар.
І топ –
Мәтінде не туралы айтылған?
Атымтай қандай адам болған? Оны неліктен жомарт атаған?
Атымтай бай бола тұрып неге өзі жұмыс істеген?
Еңбек туралы қандай мақал-мәтелдерді білесіңдер?
ІІ топ –
Жарлыша киінгенінің мәнісі неде және оған қандай себеп айтты?
Бай адамдар өз дүниесін ешкімге бермейді емес пе, ал Атымтай неліктен ашқа-тамақ, жалаңашқа-киім, үйсіздерге-үй бола білді?
Еңбек ету кемшілік пе? Еңбекпен табылған дәм неліктен тәтті, сіңімді?
“Жомарт” сөзіне синоним жаз.
Ыбырай әңгімелерінен афористік сөздерді табу.
І топ «Ағартушы» -
«Талаптың пайдасы», «Әке мен бала», «Атымтай жомарт», «Лұқман Хакім»
