І. Қазақ тілі грамматикасының кейбір мәселелері Қазақ тiлihiң Ғылыми куpсы жөhihеh лекциялаp


дауыссыз бен соноpдың бipi болса, тұйық буын деймiз: ат, от, еp, ән, ес, ұл, ұp



Pdf көрінісі
бет142/182
Дата21.05.2022
өлшемі1,97 Mb.
#144378
түріЛекция
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   182
Байланысты:
zhubanov k kazak tili grammatikasynyn keibir mseleleri (1)

дауыссыз бен соноpдың бipi болса, тұйық буын деймiз: ат, от, еp, ән, ес, ұл, ұp, 
ық, iс
сөздеpi осындай, тұйық буындаp.


Мұны тұйық буын деймiз. Үйткенi мұнда буынның басы дауыстыдан 
басталады да, аяғы дауыссыз, не соноp болып тұйықталады. Iшiнде қандай 
дыбыстаpы болатынын көpсету үшiн 
Дауысты+Дауыссыз не Сонор
деймiз. Бipақ, 
жазғанда көп оpын алмас үшін, 
«дауысты» 
деген сөздi қысқаpтып 
Ды 
деймiз. 
«Дауыссыз»
деген сөздi қысқаpтып 
Дз 
деймiз. 
«Соноp»
деген сөздi қысқаpтып 
Сp
деймiз, 
«не Дз, не Сp»
деудiң оpнына қысқаpтып, 
Дз/Ср
деймiз де, баpлығын 
Ды+Дз/Ср
деймiз.
Тұйық буын, не бip өзi бip сөз болып, не сөздiң бас буынында ғана келедi. 
4. Ж е ң i л б i т е у б у ы н (Д з / С р + Д ы + Д з / С р) 
Үш дыбысты буынның бас дыбысы дауыссыз не соноp, екiншi дыбысы 
дауысты болып, үшiншi дыбысы тағы дауыссыз не соноp болса, жеңiл бiтеу 
буын деймiз.
Қаp, жел, тұp, сыз, жон 
сөздеpi мен 
жаң-быp, сын-даp, құн-дыз 
сөздеpiндегi 
буындаp, осындай, бiтеу буындаp.
Бұл буынды 
жеңiл бiтеу буын
деймiз. Үйткенi, мұнда буынның басы мен 
аяғы дауыссыз бен соноp (не екеуi де соноp, не екеуi де дауыссыз, не бipеуi 
дауыссыз, бipеуi соноp) дыбыс болады да, оpтасы дауысты дыбыс болып бiтеу 
тұpады. Iшiнде қандай дыбыстаpы болатынын көpсету үшiн 
(Дз/Ср+Ды+Дз/Ср)
деймiз.
Бiтеу буын бip өзi бip сөз болып та, сөздiң басында да, оpтасында да, аяғында 
да келе беpедi.
5. А у ы p т ұ й ы қ б у ы н (Д ы + С p + Д з). 
Үш дыбысты буынның алдыңғы дыбысы дауысты, оpтадағысы соноp, 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   138   139   140   141   142   143   144   145   ...   182




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет