Дауысты
. Дауыстымен басталған сөздердің
бәрі де ол дауысты болмай
тұрғандағы дауыссыз бен сонар дыбыстың қосындысынан айырылғандар.
Татарлардың
бір замандардағы JL< типіндегі емлені қабылдауы осыдан
(
үрік=қорық; ай+қай=ій
қай+қай; өгіз+һокиз; айда=һайда; әр=һәр, е+й < ій< е
мысалы:
бұрын
бейіт=
бүгінде
бет
, бұрын
бейіт
– бүгінде біит болулары мүмкін.
* * *
«Фрикативный» деп қандай дыбыстарды айтамыз? –
c-ж, ж-з, ғ-г
дыбыстарын айтамыз. Неге? (дауыстылардың
а
,
е
-лерін
тұрпайы деп
е
,
и
-лерін
сыпайысы деп жазыппын, бұл қалай екен? (Ш. Х. С.)
* * *
Үнділерді сыбырлап айтсаң, үнсізге айналады. Үнді-үнсіз парлары бұрын бір
болып жүрген. Тіпті алғашқыда
қ, к, т
дыбыстары бір-бірінен ажыратылмаған. Қазір
бізде – үнді
бір фонема, үнсіз – бір фонема. Осы күнге
шейін осы екеуінің ауыса
беретін жерлері де бар (Алтайда):
пұс – пұзы, кес – кезеді (кеседі)
. Қазір түбір
дыбыстары бізде орнықты, қосымшада олай емес;
Ала құнан
болмай,
ала ғұнан
;
ала
келді
болмай,
ала гелді
;
бара алмадының
екі түрлі айтылуы, екі сөзді байлау үшін
болған синтаксистік қасиеті тағы басқалар.
* * *
«
Достарыңызбен бөлісу: 
