Шартты Оператор. Жай Шарт

Егер шарт IF-THEN-ELSE

егер шарт онда серия бітті

IF-THEN(қысқартылған түрі) Жазылу үлгісі IF(шарт) THEN(оператор) Бұл жағдайда шарт сақталса, онда серия орындалады, ал қарсы жағдайда серияны аттап өтеді.

Толық түрде берілген IF опрераторының орындалуында шарттың мәні ақиқат болса, басқару бірінші операторға, жалған болса, екінші операторға өтеді. Қысқартылған түрде берілген IF опрераторының орындалуында шарттың мәні ақиқат болса, басқару операторға, жалған болса, оны аттап өтеді.

х²+3, x<1

Программа:

program man;

(*функцияның мәнін есептеу*)

var x, y: real;

begin write(‘x=?’);

readln(x);

if x<1 then y:=sqr(x)+3

else y:=sin(x)+4;

write(‘ y’,y:6:3)

end.
2.2. мысал. Экранға екі санның үлкенін шығару керек.

program Esep–1;

var x, y: Integer;

begin

{ бос орын тастап екі бүтін сан енгіземіз}

readln (x,y);

If x>y then writeln (x)

{ егер х, у-тен үлкен болса, онда х-ті шығарамыз }

else writeln (y)

{ әйтпесе y – ті шығарамыз}

readln; end.

2.3-мысал. Клавиатурадан енгізілген сандар (0;5) интервалына жататындығын не жатпайтыныдығын анықтайтын программа жазайық.

program Esep–2;

var x: integer;

begin

readln (x);

if (x>0 and x <5)

then writeln (x, ’(0,5) – ге жатады ‘)

else writeln (x, ‘ (0,5) – ге жатады’)

end.
2.4-мысал. a*b-(a-b)*a/b өрнегінің мәнін 0.01 дәлдікпен студенттің есептегенін дұрыстығын тексеру керек.

a,b,c,t,z:real;

begin

writeln(‘ а мен b енгіз ’)

readln(b);

c:=a*b-(a-b)*a/b;

t:=round(c*100)/100;

write (‘0.01 дәлдікпен есептелген мән, студенттің есептегені=?’);

readln(z);

if z=t then write(‘жарайсың дұрыс!’);

else write (‘дұрыс емес!’);

end.
Мұндағы t - өрнек мәні 0.01 - ге дейінгі дәлдікпен меншіктелінетін айнымалы (мәнді есептеу мен дәлдіктеуді машина орындайды);

Z-студенттің 0.01 дәлдікпен дайындаған жауабы.

Кейде then, else қызметші сөздерінен соң бірнеше операторлар енгізілуі мүмкін. Паскальда осы сияқты бір серияда орындалатын операторлар тізбегі бір оператор түрінде қарастырылады да, оны құрама оператор деп атайды. Құрама оператор да Begin, END операторлық жақшаларына алынып жазылады және END -тен соң нүкте қойылады.

begin x:=5.2; y:=3*x+7

write(‘y=”;y’)

end.

program kvi :

uses crt;

var a,в,с,d,х1,х2: real;

begin clrscr: write (‘а,в,с=’);

readen (а,в,с); d:=в*в-4*а*c

if d<0 then write (‘нақты облыста түбір жоқ’)

else begin

x1:= (-в+sqr(d))/(2*а);

x2:= (-в-sqr (d))/(2*a);

write (‘х1=’,х1:5:3,’ x2=’, x2:5:3)

end.

2.6 мысал. I облыста М(х,у) нүктесі радиусы 5-ке тең дөңгелекте жататынын анықтайтын тексері керек.

Program D1 ;

uses crt ;

var x, y: real;

begin clrscr;

writeln (‘x, y=?’); readln(x,y);

if (x*x+y*y =25) and (x=0)

and (y=0) then write (‘ true’)

else write (‘false’)

end.
2.7 мысал. Функцияның мәндерін есептеу алгоритмін жазыңдар.

õ2 ,óõ²

y= ó4, õ3, ó3

õ3, ó2õ-1
program мән uses crt;

var x,y: real;

begin clrscr;

read(x);

then y:=x*x

else if x<3.0

then y:=4.0

else y:=2*(x-1);

write (y=,y)

end .

2.8 мысал. Қайсыбір айнымалы литерлік шама латын алфавитінің әрпі екендігін анықтайтын программа жазыңдар.

program латын;

var sim: char;

begin

if (Sim >=A) and (Sim<=Z)

then

write (‘Sim’,Sim,’латын алфавитінің әрпі’ )

end.

Есептердің шартын төмендегідей етіп жазып көрейік:

егер авс болса а:= а², в:=в², с:=с²,

егер а>в>с болса, онда а:=с, в:=с;

басқа жағдайда а:=-а, в:= в, с:= -с

program Esep;

var а,в,с: integer;

begin

readln (a,в,с);

if (aв) and (вс)

then begin

a:= sqr (a); в: = sqr (в); c: = sqr (c)

end.

then begin a: =c; в:=c end;

else begin a:=-a; в:=- в; c:=-c end;

writeln ( a:3; в:3; c:3) ;

readln

end.

ҚОРЫТЫНДЫ

1. Басқа тілдердегідей Паскаль тілінде де, "қызметші" сөздер бар. Мысалы: begin, end т.б. Олардың атын басқа мақсаттарға пайдалануға болмайды. Оларды басқа символдарды

Паскаль тілінде программа жазғанда мынадай мәселелерді ескеру керек:

1. 
   Басқа тілдердегідей Паскаль тілінде де "қызметші сөздер " бар. Мысалы: begin, end т.б. Олардың атын басқа мақсаттарға пайдалануға болмайды. Оларды басқа символдардан ажырату үшін ерекше әріптермен жазады, ал жазбаша программа құрған кезде олардың астын сызып отырады.
   
2. 
   Паскальдың кейбір варианттарында бас әріптер мен кіші әріптер өзара ажыратылмайды. Мысалы: А, а әріптері бірдей таңба болып есептеледі.
   
3. 
   Программаның көпшілігінде айнымалылар, константалар, процедуралар бір-бірімен бірінші алты немесе сегіз символ арқылы ажыратылады. Сондықтан ұзындығы 6-8 символдан көп айнымалылардың, константалардың, процедуралардың қажеті шамалы.
   

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

1. 
   Лапчик М.М. «Вычисления. Алгоритмизация. Программирование» Москва «Просвещение» 1988г.
   
2. 
   Гусева А.Н. « Учимся информатике: задачи и методы их решения» Диалог - МИФИ 1988 г.
   
3. 
   И.А. Бабушкин, Н.А. Бушмелева, С.М. Окулов, С.Ю. Черных «Практикум по Турбо Паскалю» Выпуск 1,2,3 № 44,46,48 1997 г.
   
4. 
   Н. Культин «Турбо Паскаль для начинающих» БХВ – Петербург 2000 г.
   
5. 
   С.А. Абрамов, Г.Г. Гнездилова, Е.Н. Капустина, М.И. Селюн «Задачи по программированию» Москва «Наука» 1988 г.
   
6. 
   Н. Культин «С++ в примерах и задачах » БХВ – Петербург 2000 г.
   

uses crt;

var i,j,k,l,m,n,h,g1,g2:integer;

s,x1,x2,x3,d:real;

a:array[1..9,1..10] of integer;

x:array[1..9] of real;

begin

clrscr;

writeln('****************Kramer****************');

writeln('*****Vvedite razmer massiva*****');

write('n= ');

readln(n);

write('m= ');

readln(m);

writeln('*****Vvedite massiv *****');

for i:=1 to n do

for j:=1 to m do begin

write('a[',i,',',j,']= ');

readln(a[i,j]);

end;

clrscr;

for i:=1 to n do begin

for j:=1 to m do

write(a[i,j]:4);

writeln;

end;

writeln;

l:=l+1;h:=h+1; g1:=-a[l,h];

for j:=h to n-1 do begin

g2:=a[j+1,i];

for k:=l to m do

a[j+1,k]:=a[i,k]*g2+a[j+1,k]*g1;

end;

end;

for j:=1 to m do

write(a[i,j]:4);

writeln;

writeln;

writeln;

for i:=n-1 downto 1 do begin

s:=0;

for j:=i+1 to n do

x[i]:=(a[i,m]-s)/a[i,i];

end;

for i:= 1 to n do

readln;